Οπλα με αντάλλαγμα ορυκτά: Τι πόρους έχει η Ουκρανία, πού είναι και γιατί τους θέλει ο Τραμπ

Ρωσικό άρμα μάχης βάλλει κατά ουκρανικών θέσεων (Russian Defense Ministry Press Service via AP)

Τόσο ο Αμερικανός πρόεδρος Τραμπ όσο και ο Ουκρανός πρόεδρος Ζελένσκι είπαν ότι ενδιαφέρονται για μια συμφωνία στο πλαίσιο της οποίας η Ουκρανία θα λάμβανε αμερικανικά όπλα δίνοντας σε αντάλλαγμα ορυκτά/σπάνιες γαίες. Ωστόσο το όλο θέμα αποτελεί έναν ιδιαίτερο «γρίφο», δεδομένου ότι, αν και η Ουκρανία θεωρείται ότι έχει ορυκτά αξίας τρισεκατομμυρίων δολαρίων, περιλαμβανομένων λιθίου και τιτανίου,

πολλοί από αυτούς τους πόρους βρίσκονται σε εδάφη που είναι υπό ρωσική κατοχή ή πολύ κοντά στο μέτωπο για να εξορυχθούν με ασφάλεια.

«Θέλω να έχω ασφάλεια στις σπάνιες γαίες» είπε πρόσφατα Τραμπ σε δημοσιογράφους στο Οβάλ Γραφείο. «Βάζουμε εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια. Έχουν σπουδαίες σπάνιες γαίες. Και θέλω ασφάλεια στις σπάνιες γαίες, και είναι πρόθυμοι να το κάνουν» πρόσθεσε. Σημειώνεται ότι στο θέμα των σπανίων γαιών η Κίνα βρίσκεται σε πολύ ευνοϊκή θέση, καθώς ελέγχει πολύ μεγάλο μέρος της παγκόσμιας παραγωγής.

Όπως σημειώνεται σε δημοσίευμα του The War Zone, παραμένει ωστόσο ασαφές στο τι αναφερόταν ακριβώς ο Τραμπ, ο οποίος μίλησε για συμφωνία με την Ουκρανία για τις «σπάνιες γαίες τους και άλλα πράγματα».

REPORTER: What you said about Ukraine earlier -- the rare earth. Do you want them to give the rare earth to the United States?

TRUMP: Yeah pic.twitter.com/LdTT5H7Yri

— Aaron Rupar (@atrupar) February 3, 2025

Τι υπάρχει στην Ουκρανία

Η Ουκρανία έχει κοιτάσματα περίπου 20 κρίσιμων ορυκτών και μετάλλων όπως το τιτάνιο και το λίθιο, όπως έχει αναφέρει το Kyiv Independent. «Η Ουκρανία έχει επίσης στοιχεία σπανίων γαιών...όπως δημήτριο, ύττριο, λανθάνιο και νεοδύμιο» αναφέρεται επίσης. «Η ζήτηση για αυτά τα υλικά έχει εκτοξευθεί τα τελευταία χρόνια, καθώς ο κόσμος στρέφεται στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Τα στοιχεία σπανίων γαιών είναι κρίσιμα για την κατασκευή των ισχυρών μαγνητών που χρησιμοποιούνται στις ανεμογεννήτριες». Σημειώνεται πως ο Τραμπ, ως γνωστόν, είχε εκφράσει πρόσφατα ενδιαφέρον και για τη Γροιλανδία, η οποία έχει μεγάλα κοιτάσματα σπανίων γαιών.

Οι σπάνιες γαίες είναι μια ομάδα 17 μετάλλων που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή μαγνητών για ένα πολύ μεγάλο εύρος συσκευών, περιλαμβανομένων ηλεκτρικών αυτοκινήτων, κινητών τηλεφώνων, πυραύλων και άλλων ηλεκτρονικών συσκευών. Όσον αφορά στις κρίσιμες πρώτες ύλες, η US Geological Survey θεωρεί ότι στην κατηγορία αυτή ανήκουν 50 ορυκτά, περιλαμβανομένων σπανίων γαιών, νικελίου και λιθίου.

Όπως αναφέρει σε δημοσίευμά του το Reuters, επικαλούμενο το Ινστιτούτο Γεωλογίας της χώρας, η Ουκρανία έχει σπάνιες γαίες όπως λανθάνιο και δημήτριο, που χρησιμοποιούνται σε τηλεοράσεις και φωτισμό, νεοδύμιο, που χρησιμοποιείται σε ανεμογεννήτριες και μπαταρίες, καθώς και έρβιο και ύττριο, οι εφαρμογές των οποίων ποικίλλουν- από την πυρηνική ενέργεια μέχρι τα λέιζερ. Έρευνες με τη χρηματοδότηση της ΕΕ υποδεικνύουν ότι η Ουκρανία έχει κοιτάσματα σκανδίου, ωστόσο τα λεπτομερή δεδομένα είναι απόρρητα. Ειδικοί σε θέματα εξόρυξης και οικονομολόγοι έχουν πει πως η χώρα δεν διαθέτει ορυχεία σπανίων γαιών που να λειτουργούν για εμπορικούς σκοπούς. Σύμφωνα με το World Economic Forum, η Ουκρανία αποτελεί εν δυνάμει προμηθευτή υλών όπως το τιτάνιο, το λίθιο, τη βηρύλλιο, το μαγγάνιο, το γάλλιο, το ουράνιο, το ζιρκόμιο, ο γραφίτης, ο απατίτης, ο φθορίτης και το νικέλιο. Η ουκρανική κρατική γεωλογική υπηρεσία έχει πει ότι η χώρα έχει τα μεγαλύτερα κοιτάσματα τιτανίου στην Ευρώπη και ένα από τα μεγαλύτερα επιβεβαιωμένα κοιτάσματα λιθίου. Τα κοιτάσματα τιτανίου βρίσκονται κυρίως στην κεντρική Ουκρανία, ενώ το λίθιο είναι στο κέντρο, στα ανατολικά και στα νοτιοανατολικά. Τα κοιτάσματα γραφίτη αποτελούν περίπου το 20% των παγκοσμίων πόρων. Τα κοιτάσματα είναι στο κέντρο και στο δυτικό κομμάτι της χώρας.

Όπλα για ορυκτά

Ο Ουκρανός πρόεδρος Ζελένσκι είχε παρουσιάσει την ιδέα σε Αμερικανούς αξιωματούχους πέρυσι, λέγοντας πως θα ήταν «δίκαιο» να δοθεί σε αμερικανικές εταιρείες πρόσβαση στα ορυκτά, καθώς η Ουάσινγκτον έχει βοηθήσει πολύ την Ουκρανία απέναντι στις ρωσικές δυνάμεις, σύμφωνα με την Kyiv Post: «Είμαστε ανοιχτοί στο γεγονός πως όλα αυτά μπορούν να αξιοποιηθούν με τους εταίρους μας, που μας βοηθούν να προστατέψουμε τη γη μας και να διώξουμε τον εχθρό με τα όπλα τους και τα πακέτα κυρώσεών τους- και αυτό είναι δίκαιο».

Όπως ήταν αναμενόμενο, Ρώσοι αξιωματούχοι απέρριψαν την ιδέα μιας συμφωνίας περί ορυκτών για όπλα. «Αν πούμε τα πράγματα όπως είναι, αυτή είναι μια πρόταση για αγορά βοήθειας- με άλλα λόγια, να μην δίνεται άνευ όρων, ή για άλλους λόγους, μα συγκεκριμένα να παρέχεται σε εμπορική βάση» είπε σε δημοσιογράφους ο Ντμίτρι Πεσκόφ, εκπρόσωπος του Κρεμλίνου. «Θα ήταν καλύτερο φυσικά η βοήθεια να μην παρέχεται καθόλου, καθώς αυτό θα συνέβαλλε στο τέλος της σύγκρουσης» πρόσθεσε.

Ο Ολέξι Σομπόλεφ, πρώτος αναπληρωτής υπουργός Οικονομίας, είπε τον Ιανουάριο πως η κυβέρνηση της Ουκρανίας δούλευε πάνω σε συμφωνίες με δυτικούς συμμάχους, περιλαμβανομένων των ΗΠΑ, της Βρετανίας, της Γαλλίας και της Ιταλίας, πάνω σε projects εκμετάλλευσης κρίσιμων υλών. Η κυβέρνηση εκτιμά τις συνολικές δυνατότητες επένδυσης στον κλάδο ως το 2033 στα 12-15 δισεκατομμύρια δολάρια. Η κρατική γεωλογική υπηρεσία είπε πως η κυβέρνηση προετοίμαζε περίπου 100 χώρους για αδειοδότηση και ανάπτυξη, χωρίς να δώσει επιπλέον στοιχεία.

Πού βρίσκονται τα ορυκτά

Κάτι παραπάνω από το ήμισυ των ορυκτών πόρων της Ουκρανίας, αξίας που υπολογίζεται πως ξεπερνά τα 7,5 τρισεκατομμύρια δολάρια, βρίσκονται στις τέσσερις περιφέρειες την παράνομη προσάρτηση των οποίων ο Ρώσος πρόεδρος Πούτιν κήρυξε τον Σεπτέμβριο του 2022, με τα ρωσικά στρατεύματα να κατέχουν σημαντικά τμήματά τους, όπως αναφέρεται σε δημοσίευμα του Independent (Λουχάνσκ, Ντονέτσκ, Ζαπορίζια, Χερσώνα- αν και η Χερσώνα δεν αξίζει και πολλά από άποψης ορυκτών, σύμφωνα με το δημοσίευμα). Η Κριμαία, που είχε καταληφθεί και προσαρτηθεί από τη Ρωσία το 2014, εκτιμάται πως επίσης έχει ορυκτά αξίας περίπου 258 δισ. δολαρίων. Επίσης η περιφέρεια του Ντντιπροπετρόβσκ, που συνορεύει με το Ντονέτσκ και τη Ζαπορίζια και απειλείται από τη ρωσική προέλαση, έχει ορυκτούς πόρους περίπου 3,5 τρισ. δολαρίων, σημειώνει ο Independent.

Σύμφωνα με το Reuters, το μεγαλύτερο μέρος των κοιτασμάτων γαιάνθρακα της Ουκρανίας, που τροφοδοτούσαν τη βιομηχανία χάλυβα της χώρας πριν τον πόλεμο, ήταν συγκεντρωμένα στα ανατολικά και είναι πλέον σε ρωσικά χέρια. Εκτιμάται πως το 40% των κοιτασμάτων μετάλλων είναι υπό ρωσική κατοχή, σύμφωνα με εκτιμήσεις των ουκρανικών think tanks We Build Ukraine και Εθνικό Ινστιτούτο Στρατηγικών Σπουδών, τα οποία επικαλούνταν δεδομένα από το πρώτο ήμισυ του 2024. Η Ρωσία κατέλαβε ακόμα τουλάχιστον δύο ουκρανικά κοιτάσματα λιθίου κατά τον πόλεμο- ένα στο Ντονέτσκ και ένα στη Ζαπορίζια, αν και το Κίεβο ελέγχει ακόμα κοιτάσματα λιθίου στο Κιροβοχράντ, στο κέντρο της χώρας. Τέλος, αξίζει επίσης να σημειωθεί πως, σε δημοσίευμα τον Αύγουστο του 2022, η Washington Post έγραφε ότι ανάλυση της καναδικής SecDev έδειχνε πως ουκρανικοί ενεργειακοί πόροι, μέταλλα και ορυκτά αξίας τουλάχιστον 12,4 τρισ. δολαρίων ήταν υπό ρωσικό έλεγχο.

Ακόμη, το πρόβλημα δεν είναι μόνο πως πολλοί από τους ουκρανικούς πόρους είναι στα χέρια των Ρώσων, μα και ότι πολλοί είναι κοντά στην πρώτη γραμμή, οπότε πρακτικά η εξόρυξη, επεξεργασία και μεταφορά τους θα ήταν πρακτικά αδύνατη. Οπότε με όλα αυτά τα δεδομένα, είναι άγνωστο στην παρούσα φάση τι είδους συμφωνίες θα μπορούσαν να κλείσουν- ωστόσο όλα δείχνουν ότι πρόκειται όντως για κοιτάσματα που όποιος μπορέσει να εκμεταλλευτεί, θα επωφεληθεί πολύ.

Με πληροφορίες από The War Zone, Reuters, Independent, Washington Post