Η Διεθνής Έκθεση Βιβλίου και τα παρατράγουδα

Για την ματαίωση της εκδήλωσης «Μεταβαλλόμενα Τοπία στην Ισραηλινή Λογοτεχνία» που είχε προγραμματιστεί για το απόγευμα του Σαββάτου 7 Μαΐου του 2025 από την οργάνωση μιας αντισυγκέντρωσης που οργανώθηκε έπειτα από σύμπραξη του τοπικού Συλλόγου Εργαζόμενων Βιβλίου – Χάρτου με εκδοτικούς οίκους και βιβλιοπωλεία, έχουν ειπωθεί πολλά.

Αρκεί όμως να αντιπαραβάλλουμε τις στομφώδεις καταγγελίες “για το ξέπλυμα του Ισραηλινού κράτους”, και την “αδιανόητη οργάνωση εκδήλωσης από το κράτος-τρομοκράτη” με τις δηλώσεις του κεντρικού

«Ειλικρινά, δεν εξεπλάγην πλήρως. Δεν ήταν μια εύκολη στιγμή, αλλά πέρα από το προσωπικό επίπεδο, αναγνωρίζω το καθολικό δικαίωμα στη διαμαρτυρία -και κάτι περισσότερο: δεν ασπάζομαι τον φιλελεύθερο διαχωρισμό της λογοτεχνίας από τον κόσμο. Η λογοτεχνία, όπως είπε κάποτε ο Yehuda Amichai, είναι «λερωμένη με τα προβλήματα του κόσμου». Δεν πιστεύω ότι οι συζητήσεις για τη λογοτεχνία θα πρέπει να περιορίζονται σε ένα αποστειρωμένο, ερμητικά κλειστό εργαστήριο.»

[ ]

«Οι διαδηλωτές -στη Θεσσαλονίκη και αλλού- ταυτίζουν πλήρως τον ισραηλινό πολιτισμό με την παρούσα κυβέρνηση του Ισραήλ. Πρόκειται για ένα θλιβερό σφάλμα, το οποίο αποτυγχάνει να αναγνωρίσει την ιστορία της εβραϊκής λογοτεχνίας, τουλάχιστον εν μέρει, ως πεδίου αντίστασης, αντίθεσης, φαντασιακών  εναλλακτικών. Αν οι διαδηλωτές επιδίωκαν τον διάλογο, θα χαιρόμουν να είχα την ευκαιρία να τους πω -ελπίζοντας ότι δεν θα χαλούσα τη διάθεσή τους- ότι δεν είμαι απεσταλμένος της κυβέρνησης Νετανιάχου. Ότι πιστεύω πως η παρούσα φάση του πολέμου εξυπηρετεί μεσσιανικές αυταπάτες αποκομμένες από την πραγματικότητα και ότι οι εχθροπραξίες πρέπει να σταματήσουν άμεσα και οι όμηροι να επιστρέψουν στο σπίτι τους. Ναι, μπορώ να συνεχίσω να θρηνώ τα θύματα της φρικτής σφαγής της 7ης Οκτωβρίου -μιας σφαγής για την οποία καμία «συνθήκη» στον κόσμο δεν μπορεί να αποτελέσει δικαιολογία-  ενώ ταυτόχρονα να καταδικάζω, με τους πιο σκληρούς όρους, τις πολιτικές της παρούσας ισραηλινής κυβέρνησης, συμπεριλαμβανομένου του μεγέθους των πληγών που έχουν προκληθεί σε αθώους πολίτες στη Λωρίδα της Γάζας».

[ ]

(απαντώντας στην ερώτηση «Εντέλει τι χάθηκε η ευκαιρία να ακουστεί με την ακύρωση της εκδήλωσης;»):

«θα τους μιλούσα για τον S. Yizhar, ο οποίος εν μέσω του πολέμου του 1948 έγραψε το Khirbet Khizeh, ένα μυθιστόρημα που επικρίνει άμεσα την εκδίωξη Αράβων από τα χωριά τους. Είμαι περήφανος που το ινστιτούτο στο οποίο εργάζομαι συνέβαλε στην παρουσίαση αυτού του θαρραλέου έργου σε πολλές γλώσσες. Θα μιλούσα για το Maktoob, την Εβραιο-αραβική κολεκτίβα μεταφραστών που παρουσιάζει την παλαιστινιακή λογοτεχνία στους Εβραίους αναγνώστες και εργάζεται για τη διαμόρφωση μιας κοινής εβραιο-αραβικής διαλέκτου — μιας αισθητικής βάσης, αν θέλετε, για τη δυνατότητα μιας διεθνικής ζωής και ενός λογοτεχνικού χώρου που υπερασπίζεται σθεναρά οράματα αποκομμένα από τη διαρκώς συρρικνούμενη γλώσσα της κυρίαρχης πολιτικής».

Επίσης, αξίζει να αναφερθούν ορισμένα αποσπάσματα από άλλη συνέντευξη του που έδωσε στην Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη και την Athens Voiceπριν την ματαίωση της εκδήλωσης:

(απαντώντας στην ερώτηση «Με ποιον τρόπο αισθάνεστε πως η 7η Οκτωβρίου έχει ίσως επηρεάσει το έργο των Ισραηλινών συγγραφέων; Ή είναι ακόμη πολύ νωρίς για να το πούμε;»)

Σε πιο δημόσιο, ευθύ επίπεδο, αξίζει να αναφερθεί, για παράδειγμα, ένα άρθρο του συγγραφέα Ντρορ Μισάνι που δημοσιεύτηκε λίγο μετά τη σφαγή της 7ης Οκτωβρίου, στο οποίο ζητούσε να γίνει μια παύση μέσα στη θλίψη και την απώλεια – μια άρνηση να ενδώσουμε αμέσως στη βία και την εκδίκηση. Ήταν μια σημαντική φωνή τότε, και είναι ακόμη πιο πολύτιμη σήμερα.

(και επίσης απαντώντας στην ερώτηση: «Υπάρχουν σήμερα ιδιαίτερα αξιόλογοι Ισραηλινοί συγγραφείς που γράφουν στα αραβικά, τους οποίους θα άξιζε να γνωρίσουμε;»

«Με συγκίνησε ιδιαίτερα η ποίηση της Σέικα Χελάουι, όπως αποδόθηκε στα εβραϊκά από τη Ραχήλ Περέτς και την Ιλάνα Χάμερμαν. Παράλληλα, πρέπει να αναφερθεί η σπουδαία πρωτοβουλία των εκδόσεων Maktoob, υπό την καθοδήγηση του Γεχούντα Σενχάβ, που φέρνει μερικά από τα σημαντικότερα έργα της αραβικής και παλαιστινιακής λογοτεχνίας στο εβραϊκό αναγνωστικό κοινό. Ένα εξαιρετικό παράδειγμα είναι το έργο Σε κομμένη γλώσσα’ (‘In a Severed Tongue’), η πιο ολοκληρωμένη ανθολογία παλαιστινιακής πεζογραφίας που έχει δημοσιευτεί μέχρι σήμερα στα εβραϊκά».

Που βρίσκεται το «ξέπλυμα» και η δικαιολόγηση του «κράτους-τρομοκράτη»; Προφανώς ο ομιλητής της εκδήλωσης ανήκει σε εκείνο το μεγάλο κομμάτι της ισραηλινής κοινωνίας που απορρίπτει την πολιτική Νετανιάχου και έχει πάρει τις αποστάσεις του από την λογική της εβραϊκής αποκλειστικότητας που πρεσβεύει. Αντιτάσσει σε αυτήν την εναλλακτική της συνύπαρξης, καταγγέλλοντας παράλληλα τον ισλαμοφασισμό της Χαμάς καθώς φράσσει τον δρόμο στην προσέγγιση των δυο πλευρών και συμβάλει ώστε να εγκλωβίζεται το ζήτημα στο τυφλό, φονικό σημείο που βρίσκεται σήμερα. Αξίζει δε να τονίσουμε ότι οι συγκεκριμένες απόψεις για την λογοτεχνία αγγίζουν και αυτό το αίτημα της συνύπαρξης σε βάθος πολιτισμού. Δεν πρόκειται δηλαδή μόνον για πολιτικά συνθήματα, αλλά για τον τρόπο με τον οποίον τα «μεταβαλλόμενα τοπία» της λογοτεχνίας ενσωματώνουν και υλοποιούν αυτό το αίτημα.

Ας επιστρέψουμε όμως στην προκειμένη εκδήλωση και την αντισυγκέντρωση που την απέτρεψε. Προφανώς βρισκόμαστε μπροστά στο παράδοξο μιας ενέργειας που στο όνομα της αντίθεσης στην πολιτική του Ισραήλ πέτυχε να ματαιώσει την ομιλία ενός ανθρώπου που όχι μόνον την καταδικάζει αλλά αναδεικνύει και μια ευρύτερη εναλλακτική που προκρίνει την συνύπαρξη και όχι την αλληλοεξόντωση.

Προφανώς υπάρχει και μια κωμική διάσταση σε όλο αυτό. Μετά την εκδήλωση καθηγητές πανεπιστημίου που έσπευσαν να δηλώσουν με έναν ορισμένο διδακτικισμό: «είναι άλλο η εκδήλωση να οργανώνεται από το κράτος».

Λες και όλα τα κράτη είναι σαν την Σοβιετική Ένωση και κάθε ενέργειά τους από την πιο μικρή μέχρι την πιο μεγάλη οφείλει και πρέπει να υπακούει στην ίδια λογική. Μολονότι στην περίπτωση του Ισραήλ εδώ και αρκετά χρόνια τμήματα των θεσμών, της διπλωματίας και της δικαστικής εξουσίας έχουν εκδηλώσει με τον τρόπο τους την αντίθεσή τους στον Νετανιάχου, και τις επιλογές του.

Αξίζει να αντιπαραβάλουμε όλες αυτές τις φιγούρες που μετά την ματαίωση της εκδήλωσης δηλώνουν με περισπούδαστο ύφος ότι «η λογοτεχνία δεν είναι ξέχωρη απ’ τις υλικές συνθήκες που τις παράγει» (sic!) με αυτά που ο συγκεκριμένος ομιλητής λέει για την λογοτεχνία, και πέρα από αυτήν. Τότε θα θυμηθούμε το σκετς μιας παλιάς τηλεοπτικής εκπομπής με τους παοκτσήδες που βανδαλίζουν διερχόμενα οχήματα «…επειδή έχουν αθηναϊκές πινακίδες».

Το κωμικό του πράγματος, βέβαια, δεν θα πρέπει να μας ωθήσει ώστε να υποτιμήσουμε το συμβάν. Μάθαμε εξ άλλου από την διακυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ ότι μπορεί κάτι να είναι ταυτοχρόνως γελοίο και επικίνδυνο.  Επικίνδυνο εδώ επί του προκειμένου, επειδή αναπαράγει ιδελογικούς αυτοματισμούς και μια κουλτούρα ακύρωσης με… αποβλακωτικές ιδιότητες, ενώ προάγει το παράδοξο μιας πολιτικής που λειτουργεί ως υποκατάστατο της σκέψης.