Εμείς και το σώμα μας

.

«Το σώμα λέει αυτό που δεν μπορούν να πουν οι λέξεις».

Μάρθα Γκράχαμ, Αμερικανίδα χορογράφος 

Δεν υπάρχει καμία ψυχική κατάσταση, που να μην λαμβάνει χώρο και στο σώμα μας. Ο φόβος, για παράδειγμα, που είναι ένα πρωτόγονο συναίσθημα, προκαλεί στο σώμα την αντίδραση fight, freeze or flight (πάλη, πάγωμα ή φυγή). Όταν δηλαδή κάποιος φοβάται πολύ ή θα ετοιμαστεί για να παλέψει ή θα μουδιάσει ή θα τρέξει. Η έντονη λύπη μπορεί να εκδηλώνεται ως ατονία. Ο θυμός μπορεί να εκδηλώνεται

σαν μια φωτιά στο στήθος ή σαν πονοκέφαλος. Όταν χαιρόμαστε πολύ, μπορεί να νιώθουμε έτοιμοι να χοροπηδήσουμε. Το κάθε συναίσθημα δεν εκδηλώνεται με τον ίδιο τρόπο σωματικά σε όλους τους ανθρώπους, το θέμα είναι ότι πολλοί άνθρωποι δεν έχουν αντιληφθεί αυτές τις σωματικές αντιδράσεις στα συναισθήματά τους.

Το σώμα, λοιπόν, δεν είναι κάτι που απλώς κατέχει ο αόρατος εαυτός. Είμαστε το σώμα μας, βιώνουμε το σώμα μας, προβάλλουμε το σώμα μας, εκφραζόμαστε μέσω του σώματός μας. Το σώμα μας επίσης αποθηκεύει μνήμες με τον δικό του τρόπο. Αν βρεθούμε σε ένα μέρος, στο οποίο είχαμε μια πολύ δυσάρεστη εμπειρία, μπορεί να νιώσουμε ένα σφίξιμο στο στομάχι, για παράδειγμα. Τα τραύματα αποτυπώνονται στο σώμα. Η προσωπική μας ιστορία βρίσκεται κρυμμένη στο βλέμμα μας, στον τρόπο που περπατάμε, στον τόνο της φωνής μας, στον κορμό και τους ώμους μας.

Παρόλα αυτά το σώμα συστηματικά υποτιμάται από τις κοινωνικές αντιλήψεις της κάθε εποχής ή της κάθε κοινωνίας. Στις ισλαμιστικές κοινωνίες, για παράδειγμα, το γυναικείο σώμα πρέπει να κρυφτεί. Στη ναρκισσιστική κοινωνία μας, αντίθετα, το σώμα πρέπει να επιδειχθεί όντας τέλειο. Δεν του επιτρέπεται η ανθρώπινη φύση του και η φθορά. Η χρησιμότητά του θυμίζει αυτήν μιας απλής κρεμάστρας ή μιας κούκλας σε βιτρίνα. Αναλώνεται υπερβολικά μεγάλη ενέργεια στα στιλάτα ρούχα που θα φορέσει, στα κοσμήματα, τα χτενίσματα ή τα τατουάζ του.

Το σώμα του ανθρώπου ενέχει και τη σεξουαλικότητα. Οι πεποιθήσεις της κάθε κοινωνίας για το σεξ γίνονται εύκολα αντιληπτές στον τρόπο που ντύνονται τα σώματα, στον τρόπο που απεικονίζονται τα σώματα στην τέχνη, στις λέξεις που χρησιμοποιούμε για όλα αυτά. Επίσης, κακές συνήθειες που επικρατούν στις διάφορες κοινωνίες, όπως το κάπνισμα, η υπερφαγία, η υπερβολική κατανάλωση καφέ ή αλκοόλ, συχνά κάνει τους ανθρώπους να κακομεταχειρίζονται τα σώματα τους χωρίς να το συνειδητοποιούν, αφού όλοι γύρω τους κάνουν το ίδιο.

Και η κούραση του σώματος; Το γεγονός ότι το ανθρώπινο σώμα έχει όρια; Είναι σαν ξαφνικά η ξεκούραση να έχει πάψει να είναι δικαίωμα τη σήμερον ημέρα. Θεωρείται μια πολυτέλεια, που ίσως απολαμβάνουν οι άνθρωποι που δεν είναι αρκετά επιτυχημένοι. Ακούς γύρω σου τους περισσότερους να λένε με μια κρυφή αίσθηση υπερηφάνειας το πόσο τρέχουν, το πόσο κουράζονται λες και είναι ντροπή το να μην εξοντώνεται κανείς. Αυτό όμως έχει ως πηγή την εσωτερική ανασφάλεια. Προσπαθούμε να νιώσουμε ότι αξίζουμε μέσα από ενέργειες και επιτεύγματα και όχι μέσα από αυτό που είμαστε ως άνθρωποι.

Επίσης, οι επαγγελματικές συνθήκες της εποχής μας στην πλειονότητά τους δεν λαμβάνουν υπόψη τις ανάγκες του ανθρώπινου σώματος. Θεωρείται φυσιολογικό η ζωή να είναι συνεχώς καθηλωμένη σε μια καρέκλα ή μέσα σε ένα αυτοκίνητο. Δεν νοείται όμως ευχάριστη ζωή χωρίς κίνηση. Σε μεγάλο βαθμό τα τόσα πολλά προβλήματα των παιδιών σήμερα οφείλονται στην έλλειψη ελεύθερης κίνησης που χαρακτηρίζει την καθημερινότητά τους από πολύ μικρή ηλικία. Είναι ασφυκτικά περιορισμένα στα διαμερίσματα, στις τάξεις πρέπει να κάθονται ακίνητα και σιωπηλά και στα αθλήματα υπάρχουν συγκεκριμένοι κανόνες. Είναι βασική ανάγκη του παιδιού που έχουμε παραμελήσει, όμως, η ανάγκη του να παίξει και να εκφραστεί με το σώμα του και αυθόρμητα να εκτονωθεί.

Τέλος, το σώμα μας το ακούμε μόνο όταν αρρωσταίνουμε. Τότε αντιλαμβανόμαστε τη σημασία του, τότε τρέχουμε πανικόβλητοι για να το φέρουμε ξανά σε ισορροπία. Μία ασθένεια μπορεί να σώσει έναν άνθρωπο υπό την έννοια ότι τον κάνει να συνειδητοποιεί τι είναι σημαντικό, τον κάνει να θέλει να φροντίσει τον εαυτό του, τον φέρνει μπροστά σε υπαρξιακό κλονισμό. Έχω ακούσει αρκετά άτομα να λένε ότι ο καρκίνος τους έκανε να αλλάξουν τον τρόπο που ζούσαν, να εκτιμούν τη ζωή και το παρόν τους και να μπορούν επιτέλους να λένε όχι, όταν δεν θέλουν κάτι.

Εν κατακλείδι, από τη ζωή μας πάντα κάτι λείπει όταν είμαστε αποκομμένοι από το σώμα μας. Είναι σαν το μυαλό να μη δίνει σημασία στο ίδιο του το σπίτι, σαν να μην ακούμε τη φωνή του εαυτού μας, σαν να βρισκόμαστε διαρκώς έξω από εκεί που ανήκουμε. Κι όταν δεν το αποδεχόμαστε, είναι σαν να μαλώνουμε αδιάκοπα με τον μοναδικό συγκάτοικο με τον οποίο θα είμαστε πάντα μαζί όσο ζούμε.