Ε.Ε.: Πολιτική συμφωνία για το Σύμφωνο για το Μεταναστευτικό και το Άσυλο

Ανταπόκριση - Βρυξέλλες

Ως ιστορική χαρακτηρίζεται η πολιτική συμφωνία για το Σύμφωνο για το Μεταναστευτικό και το ’Ασυλο η οποία επετεύχθη το πρωί της 20ης Δεκεμβρίου έπειτα από ολονύκτιες διαβουλεύσεις μεταξύ Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, Συμβουλίου και Κομισιόν.

Οι χώρες πρώτης γραμμής

Σύμφωνα με το νέο σύμφωνο οι χώρες πρώτης γραμμής της Νότιας Ευρώπης θα θεσπίσουν αυστηρότερη διαδικασία ασύλου στα μη κοινοτικά σύνορά τους και θα μπορούν με πιο απλές και σύντομες διαδικασίς να προχωρούν σε επιστροφές όσων η αίτηση

ασύλου έχει απορριφθεί. Επίσης στοχεύει στον πιο αποτελεσματικό εντοπισμό όσων φτάνουν στην επικράτεια της ΕΕ, με ελέγχους που περιλαμβάνουν φωτογραφίες και δακτυλικά αποτυπώματα, συμπεριλαμβανομένων των παιδιών από ηλικία έξι ετών και άνω.

Ακόμη υπάρχει πρόβλεψη για την αντιμετώπιση της εργαλειοποίησης του μεταναστευτικού ενώ ένα σημαντικό μέτρο είναι ότι προβλέπεται ένας μηχανισμός «υποχρεωτικής αλληλεγγύης»μεταξύ των κρατών μελών για την εξισορρόπηση του σημερινού συστήματος όπου λίγες χώρες είναι υπεύθυνες για τη συντριπτική πλειοψηφία των αιτήσεων ασύλου. Επιπλέον οι χώρες του Βορρά θα έχουν τη δυνατότητα να επιλέξουν αν θα δέχονται συγκεκριμένο αριθμό μεταναστών ή θα αντ΄αυτού να πληρώνουν σε ένα κοινό ταμείο της ΕΕ.]

φωτογραφίες στα δακτυλικά αποτυπώματα, συμπεριλαμβανομένων των παιδιών από ηλικία έξι ετών και άνω

Μητσοτάκης: Μια σημαντική ευρωπαϊκή απάντηση στη μεγάλη εθνική προσπάθεια 

Την ικανοποιήσή του για την επίτευξη συμφωνίας όσον αφορά το μεταναστευτικό εξέφρασε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης στην εισαγωγική του τοποθέτηση στη συνεδρίαση του Υπουργικού Συμβουλίου.

«Να εκφράσω την ικανοποίησή μου, καθώς μόλις πληροφορήθηκα ότι επήλθε επιτέλους σε ευρωπαϊκό επίπεδο μία συμφωνία, σημαντική ευρωπαϊκή συμφωνία, για το άσυλο και τη μετανάστευση.

Μία συμφωνία στην οποία η Ελλάδα είχε πρωτοστατήσει, όπου λαμβάνονται υπόψη και οι εθνικές ιδιαιτερότητες αλλά και οι ιδιαιτερότητες όλων των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης που βρίσκονται στα εξωτερικά σύνορα.

Μια σημαντική ευρωπαϊκή απάντηση στη μεγάλη εθνική προσπάθεια για την εφαρμογή μιας αυστηρής αλλά δίκαιης πολιτικής στο μεταναστευτικό ζήτημα”

Σχοινάς: Συμπληρώθηκε το παζλ -  το νέο σύστημα βοηθά τις χώρες που βρίσκονται στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ

All of the pieces are falling into place.

We have a breakthrough on the 5 key pillars of the Pact on Migration and Asylum.

It’s been a long road to get here. But we made it.

Europe is finally delivering on migration. pic.twitter.com/dfXCzPw4ow

— Margaritis Schinas (@MargSchinas) December 20, 2023

Σήμερα συμπληρώθηκε το παζλ έπειτα από χρόνια δύσκολων και επίμονων διαπραγματεύσεων, δήλωσε ο αντιπρόεδρος της Επιτροπής Μαργαρίτης Σχοινάς κατά τη συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε. Ο ίδιος έκανε λόγο για ένα νέο κεφάλαιο στη μεταναστευτική πολιτική της Ευρώπης υπογραμμίζοντας ότι κάθε κράτος μέλος έχει ζητήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν με ολοκληρωμένη και ολιστική ευρωπαϊκή μεταναστευτική πολιτική».

Σύμφωνα με τον κ. Σχοινά το σύστημα που θα προκύψει θα βοηθήσει κυρίως τις χώρες που βρίσκονται στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ τα οποία με τη τωρινή συνθήκη δεν έχουν κανένα κοινοτικό σύστημα για την αντιμετώπιση του μεταναστευτικού.

«Το νέο σύστημα δίνει ρυθμιστική σαφήνεια» είπε εξηγώντας πως όταν κάποιος φτάνει στα εξωτερικά σύνορα θα μπαίνει σε μια διαδικασία ελέγχου - screening και για ζητήματα ασφαλείας, θα ταυτοποιείται, θα βλέπουμε ποιος είναι και τι πιθανότητες έχει για προστασία ασύλου και ανάλογα είτε θα προχωρά το αίτημα στο σύστημα είτε μέσω των προαναχωρησιακών κέντρων στα σημεία εισόδου θα επιστρέφεται στις χώρες προέλευσης» διευκρίνισε.

Ο ίδιος τόνισε πως αυτή είναι και η καινοτομία, δηλαδή η διαδικασία ελέγχου στα εξωτερικά σύνορα που σήμερα δεν υπάρχει. Ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν πρόσθεσε πως ακόμη μια καινοτομία είναι το υποχρεωτικό σύστημα αλληλεγγύης το οποίο θα καλύπτει αμέσως όταν ζητηθεί τις ανάγκες που χρήζουν να καλυφθούν στο κράτος μέλος που το αιτήθηκε.

Ακόμη ο κ. Σχοινάς έκανε λόγο για τα νέα υπερσύγχρονα κέντρα με ευρωπαϊκά προτυπα στα ελληνικά νησιά, αλλά και για την ενισχυμένη παρουσία της Frontex στα εξωτερικά σύνορα, καθώς και για τις συμφωνίες μεταξύ της ΕΕ με τις τρίτες χώρες προέλευσης και διέλευσης.

Κληθείς να σχολιάσει τι θα συμβεί σε πιθανές αντιδράσεις και μη συμμόρφωση από χώρες όπως η Ουγγαρία όσον αφορά τον «μηχανισμό αλληλεγγύης, απάντησε ότι «όποιος αρνηθεί να εφαρμόσει το νέο σύμφωνο, το οποίο είναι αγκιστρωμένο στο κοινοτικό δίκαιο και την ευρωπαϊκή νομιμότητα και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει την ευθύνη και την αρμοδιότητα να απαιτεί την εφαρμογή του, σε διαφορετική περίπτωση όποιος δεν το εφαρμόζει θα υφίσταται τις κυρώσεις που μπορεί να φτάσουν στις κυρωτικές διαδικασίες και στα δικαστήρια.

Τα Πέντε Σημεία κλειδιά

Η πολιτική συμφωνία στην οποία κατέληξαν σήμερα το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο σχετικά με το Σύμφωνο για τη μετανάστευση και το άσυλο αποτελεί σημαντική πρόοδο προς την κατεύθυνση ενός κοινού συστήματος διαχείρισης της μετανάστευσης στην ΕΕ και καλύπτει πέντε βασικές προτάσεις του Συμφώνου:

Κανονισμός ελέγχου:

Δημιουργία ενιαίων κανόνων σχετικά με την ταυτοποίηση των υπηκόων τρίτων χωρών κατά την άφιξή τους, αυξάνοντας έτσι την ασφάλεια εντός του χώρου Σένγκεν. Συγκεκριμένα προβλέπεται μια προκαταρκτική διαδικασία για την ταχέία εξέταση των προφίλ όσων αιτούνται άσυλο αλλά και η συλλογή πληροφοριών (βιομετρικά στοιχεία, εικόνα προσώπου, δακτυλικά αποτυπώματα). Επιπλέον προβλέπονται ιατρικές εξετάσεις αλλά και έρευνα για θέματα ασφαλείας.

Κανονισμός Eurodac:

Ανάπτυξη κοινής βάσης δεδομένων που θα συγκεντρώνει ακριβέστερα και πληρέστερα στοιχεία για τον εντοπισμό μη εγκεκριμένων μετακινήσεων.

Η μεταρρύθμιση του κανονισμού Eurodac στοχεύει στον πιο αποτελεσματικό εντοπισμό όσων φτάνουν στην επικράτεια της ΕΕ, προσθέτοντας φωτογραφίες στα δακτυλικά αποτυπώματα, συμπεριλαμβανομένων των παιδιών από ηλικία έξι ετών και άνω. Οι αρχές θα έχουν τη δυνατότητα να καταγράφουν εάν κάποιος μπορεί να αποτελέσει απειλή για την ασφάλεια και εάν το άτομο είναι βίαιο ή παράνομα οπλισμένο. 

Κανονισμός για τις διαδικασίες ασύλου (APR):

Ταχύτερες και αποτελεσματικότερες διαδικασίες ασύλου, επιστροφής και συνοριακές διαδικασίες. Ο τροποποιημένος κανονισμός ορίζει δύο διαδικασίες για τους αιτούντες άσυλο. Η πρώτη αφορά μια ταχεία διαδικασία στα σύνορα διάρκειας έως 12 εβδομάδες και η δεύτερη είναι η πιο χρονοβόρα που μπορεί διαρκέσει περισσότερο.

Ο κανονισμός για τις διαδικασίες ασύλου θεσπίζει μια κοινή διαδικασία σε ολόκληρη την ΕΕ για τη χορήγηση και την απόσυρση διεθνούς προστασίας, αντικαθιστώντας αρκετές εθνικές διαδικασίες. Η επεξεργασία των αιτημάτων ασύλου θα πρέπει να είναι ταχύτερη -έως έξι μήνες για μια πρώτη απόφαση-, με μικρότερα όρια για προδήλως αβάσιμες ή απαράδεκτες αιτήσεις και στα σύνορα της ΕΕ.

Κανονισμός για τη διαχείριση της μετανάστευσης για το άσυλο (AMMR): 

Αφορά στη θέσπιση ενός νέου μηχανισμού «υποχρεωτικής αλληλεγγύης»μεταξύ των κρατών μελών. Αυτός προβλέπει υποχρεωτική αλληλεγγύη για τις χώρες της ΕΕ που αναγνωρίζονται ως χώρες που υφίστανται μεταναστευτικές πιέσεις, επιτρέποντας στα άλλα κράτη μέλη να επιλέξουν μεταξύ της μετεγκατάστασης αιτούντων άσυλο στο έδαφός τους και οικονομικής συνεισφοράς. Το κείμενο καθορίζει επίσης νέα κριτήρια σύμφωνα με τα οποία ένα κράτος μέλος είναι υπεύθυνο για την εξέταση των αιτήσεων διεθνούς προστασίας (πρώην κανόνες του Δουβλίνου). 

Ο μηχανισμός αυτός θα ενεργοποιείται όταν ένα ή περισσότερα κράτη υφίστανται μεταναστευτική πίεση. Τότε σύμφωνα με τους νέους όρους θα υπάρχουν τρεις επιλογές για βοήθεια:

- Μετεγκατάσταση ορισμένου αριθμού αιτούντων άσυλο

- Καταβολή συνεισφοράς 

- χρηματοδότηση επιχειρησιακής υποστήριξης

Κανονισμός για τις κρίσεις και την ανωτέρα βία:

Θεσπίζει έναν μηχανισμό για τη διασφάλιση της αλληλεγγύης και μέτρα ώστε να υποστηρίξει τα κράτη μέλη που αντιμετωπίζουν πρωτοφανείς εισροές υπηκόων τρίτων χωρών, που οδηγεί στην κατάρρευση του εθνικού συστήματος ασύλου. Οι κανόνες καλύπτουν επίσης την εργαλειοποίηση της μετανάστευσης, δηλαδή τις περιπτώσεις όπου μετανάστες και αιτούνται άσυλο χρησιμοποιούνται από τρίτες χώρες ή εχθρικούς μη κρατικούς φορείς για να αποσταθεροποιήσουν την ΕΕ, προβλέποντας πιθανή προσωρινή παρέκκλιση από τις τυπικές διαδικασίες ασύλου.  Βάσει αυτού  του κανονισμού σε καταστάσεις κρίσεις οι εθνικές αρχές θα μπορούν να εφαρμόζουν αυστηρότερα μέτρα και εάν χρειάζεται θα μπορούν να επιβάλλουν μεγαλύτερες περιόδους κράτησης.

Ευρωεκλογές και ακροδεξιά

Πρόκειται για μια συμφωνία που επιτεύχθηκε, έπειτα από μεγάλες δυσκολίες, μόλις έξι μήνες πριν  τις Ευρωεκλογές και ίσως υπό την πίεση της κοινής γνώμης στην ΕΕ. που θεωρεί ότι το μεταναστευτικό επηρρεάζει τις ζωές των πολιτιών και όπως φαίνεται έχει σαν αποτέλεσμα την άνοδο της ακροδεξιάς και αντιμεταναστευτικών κομμάτων σε πολλές χώρες της ΕΕ.

Αλλωστε το παραδέχθηκε με δηλώσεις της σήμερα και η πρόεδρος του Ευρωκοινοβουλίου Ρομπέρτα Μέτσολα λέγοντας πως «το μεταναστευτικό ήταν η πρώτη ανησυχία των ευρωπαίων πολιτών το 2019 και παραμένει και σήμερα πρώτο μέλημά τους»  και όπως τόνισε οι προσπάθειες για μια συμφωνία στη μετανάστευση και το άσυλο έχουν κρατήσει δέκα χρόνια.

Υπενθυμίζεται ότι Επιτροπή παρουσίασε το Νέο Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο τον Σεπτέμβριο του 2020 (διαβάστε το στα ελληνικά εδώ).

Όπως και να έχει η Μέτσολα επανέλαβε πως πρόκειται για ιστορική ημέρα σχολιάζοντας πως  η επίτευξη της συμφωνίας δεν ήταν εύκολη.

«Δεν υπάρχει η τέλεια λύση, αλλά αυτό που έχουμε τώρα στο τραπέζι είναι πολύ καλύτερο για όλους μας» είπε.

Το πλαίσιο και ο συμβιβασμός Βορρά - Νότου

Οι πέντε νόμοι της ΕΕ στους οποίους συμφώνησαν η ισπανική προεδρία και το Κοινοβούλιο αφορούν όλα τα στάδια της διαχείρισης του ασύλου και της μετανάστευσης, από τον έλεγχο των παράτυπων μεταναστών κατά την άφιξή τους στην ΕΕ, τη λήψη βιομετρικών δεδομένων, τις διαδικασίες υποβολής και διεκπεραίωσης των αιτήσεων ασύλου, τους κανόνες για τον καθορισμό του κράτους μέλους που είναι υπεύθυνο για τη διεκπεραίωση μιας αίτησης ασύλου, τη συνεργασία και την αλληλεγγύη μεταξύ των κρατών μελών και τον τρόπο χειρισμού καταστάσεων κρίσης, συμπεριλαμβανομένων των περιπτώσεων εργαλειοποίησης των μεταναστών.

Όπως προκύπτει ο βασικός στόχος είναι ο περιορισμός και η αποθάρρυνση της παράτυπης μετανάστευσης και για το λόγο αυτό προβλέπονται αυστηρότερες διαδικασίες όσον αφορά τη χορήγηση ασύλου ιδίως για άτομα που προέρχονται από χώρες που δεν πληρούν τα κριτήρια.

Πιο ειδικά στο νέο σύμφωνο υπάρχει πρόβλεψη για παράταση της διάρκειας κράτησης των μεταναστών στα εξωτερικά σύνορα της Ευρωπαϊκής Ενωσης, όπως  και για ταχύτερες διαδικασίες εξέτασης των αιτήσεων ασύλου και για μεγαλύτερο αριθμό μεταναστών (όλων όσων προέρχονται από χώρες για τις οποίες το ποσοστό θετικής απάντησης σε αιτήματα ασύλου είναι μικρότερο από 75%), ώστε να υπάρχει η δυνατότητα ταχύτερης επιστροφής τους.

Το νέο σύμφωνο έχει προκαλέσει αντιδράσεις από διάφορες ΜΚΟ καθώς υποστήριζουν ότι παραβιάζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα αφού οι μετανάστες θα παραμένουν σε κέντρα ασύλου στα σύνορα, τα οποία, όπως υποστηρίζουν, θα είναι σαν φυλακές, ενώ οι αιτήσεις θα εξετάζονται στα συγκεκριμένα κέντρα και εντός 12 εβδομάδων, όσων οι αιτήσεις απορρίπτονται, θα επιστρέφονται αμέσως στις χώρες προέλευσης.

Η συμφωνία είχε γίνει αντικείμενο έντονης πολιτικής αντιπαράθεσης μεταξύ των Βόρειων κρατών μελών και των Νότιων δεδομένου ότι ο ευρωπαϊκός νότος, δηλαδή οι χώρες της πρώτης γραμμής, υποστήριζε ότι σηκώνει μόνος του το βάρος του μεταναστευτικού και μάλιστα για ανθρώπους που στόχος τους ήταν να ταξιδέψουν στα βόρεια κράτη μέλη της ΕΕ. Από την πλευρά τους οι Βόρειοι επιθυμούσαν οι μετανάστες να παραμείνουν στην πρώτη χώρα άφιξής τους.

Άλλα ζητήματα που είχαν τεθεί και αποτελούσαν σημείο τριβής αφορούν εκτός από την περίοδο κράτησης και τους ασυνόδευτους ανηλίκους, το ρόλο των διαφόρων ΜΚΟ που εμπλέκονται σε επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης με χώρες όπως η Ιταλία να αντιδρούν υποστηρίζοντας ότι η δράση τους συνδράμει και ενθαρρύνει αυτή των διακινητών.

Ιστορική συμφωνία

Με ανάρτησή της στην πλατφόρμα Χ η ισπανική προεδρία αναφέρει ότι «Το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πέτυχαν σημαντική πρόοδο στη μεταρρύθμιση για τη βελτίωση του συστήματος μετανάστευσης και ασύλου της ΕΕ. Επετεύχθη πολιτική συμφωνία για τους πέντε φακέλους του νέου Συμφώνου της ΕΕ για τη Μετανάστευση και το ’Ασυλο». 

20th December 2023. Historic deal.@EUCouncil and @Europarl_EN just reached a political agreement on the Pact on Migration and Asylum.

Better protection of EU borders. More #EUSolidarity. Message from Commissioner @YlvaJohansson