Δημήτρης Τάρλοου: Τα πράγματα αξίζουν μόνο εάν τα ζήσεις με τον τρόπο που τα θέλεις

Δημήτρης Τάρλοου

«.. Φυσικά το να απευθύνεσαι σε πολλούς σε ένα σπουδαίο θέατρο, είναι μία ιδιαίτερη στιγμή. Αλλά, πίστεψε με, φτιάχνοντας μία παράσταση, η παράσταση υπάρχει, δεν υπάρχει Επίδαυρος. Δεν το βλέπω πολύ διαφορετικό. Έχω αρκετή εμπειρία ώστε να ξέρω ότι αυτά τα πράγματα αξίζουν μόνο εάν τα ζήσεις με τον τρόπο που τα θέλεις. Δεν μπορεί να σε σύρει κανείς σε καμία Επίδαυρο. Ούτε είναι ένσημα τιμής, ούτε είναι παράσημα, ούτε είναι ‘έκανα και μία Επίδαυρο’ -όλες αυτές οι έννοιες εμένα μου είναι ξένες. Ίσως και ενοχλητικές». 

Λίγο

πριν από την αναχώρηση του για την Επίδαυρο, όπου στις 4 και 5 Ιουλίου, καταθέτει την πρώτη του σκηνοθεσία στο αρχαίο δράμα με την «Ηλέκτρα» του Σοφοκλή, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου, ο σκηνοθέτης Δημήτρης Τάρλοου και καλλιτεχνικός διευθυντής του Θεάτρου «Πορεία», μιλά στη HuffPost.

Σκιαγραφεί την Ηλέκτρα -ένα πρόσωπο, καθηλωμένο, που όπως λέει, αρνείται να ζήσει-, υπογραμμίζει ότι μία σκηνοθεσία οφείλει να πάρει θέση στο βασικό και ουσιώδες θέμα που αφορά τη σχέση της ηρωίδας με την έννοια της εξουσίας, αναφέρεται στο πρώτο τηλεφώνημα του με την Λουκία Μιχαλοπούλου, η οποία και αναλαμβάνει τον απαιτητικό ρόλο της Ηλέκτρας, αλλά και στην μητέρα του, Μαρίνα Καραγάτση: «Το κατάλαβα εκ των υστέρων ότι αυτή η παράσταση γίνεται για την μάνα μου, την οποία έχασα πριν από έναν ακριβώς χρόνο -σίγουρα θα ήθελε να την δει». 

Αναστάσης Ροϊλός - Ορέστης και Λουκία Μιχαλοπούλου - Ηλέκτρα

«Ηλέκτρα: Μία βαθιά αίσθηση ακεραιότητας, μια βαθιά επιθυμία για καθαρότητα, ειλικρίνεια, εμμονή και εκδίκηση»

«Η καταπληκτική ικανότητα της Ηλέκτρας του Σοφοκλή είναι ότι μπορεί και κάνει ένα βήμα πίσω και αυτοαναλύεται. Κάνει κάτι πολύ μοντέρνο: Μπορεί και βλέπει τον εαυτό της -σε στιγμές, όταν δεν είναι έμπλεη πάθους- και τον κρίνει. Και τον κρίνει δίκαια. Όμως, δεν μπορεί να απαλλαγεί από αυτό που την χαρακτηρίζει: Μία βαθιά αίσθηση ακεραιότητας, μια βαθιά επιθυμία για καθαρότητα, για ειλικρίνεια, για εμμονή και για εκδίκηση. Όχι τόσα ευχάριστα όλα αυτά», σχολιάζει με νόημα, αφού πρώτα διαβάζει στην κάμερα της HuffPost ένα απόσπασμα -στην εξαιρετική μετάφραση του Γιώργου Χειμωνά- από τον μονόλογο της Ηλέκτρας προς τον Χορό στην Πάροδο. 

«Το τέλος της ιστορίας του οίκου των Ατρειδών» και «Ένα πάρα πολύ πικρό σχόλιο για την ανθρώπινη φύση»

Τι αφηγείται ο Σοφοκλής στην «Ηλέκτρα»; «Μιλάμε για το τέλος της ιστορίας του οίκου των Ατρειδών. Η Ηλέκτρα μεγαλώνει σε ένα σπίτι το οποίο έχει καταληφθεί από τον Αίγισθο και την μάνα της, Κλυταιμνήστρα, οι οποίοι με την επιστροφή του Αγαμέμνονα από την Τροία, τον δολοφονούν δόλια και παίρνουν εκείνοι την εξουσία. Ο Ορέστης, που είναι ο μικρότερος αδελφός, φυγαδεύεται από την αδελφή του άρον άρον για να μην υποστεί και αυτός τη σφαγή της Κλυταιμνήστρας που φοβάται ότι μεγαλώνοντας θα τη δολοφονήσει. Έτσι, είμαστε σε ένα σημείο αναμονής της Ηλέκτρας για τον Ορέστη προκειμένου να εκδικηθεί τον φόνο του πατέρα. Ο οποίος πατέρας επιστρέφοντας από την Τροία, έρχεται με την ερωμένη του, την Κασσάνδρα, έχοντας ήδη δολοφονήσει την μικρή του κόρη, Ιφιγένεια, με τη δικαιολογία-πρόσχημα ότι η θεά του είπε ότι εάν δεν δολοφονηθεί ένα δεκαπεντάχρονο κορίτσι, στρατός και πόλεμος δεν γίνεται. Ένα πάρα πολύ πικρό σχόλιο για την ανθρώπινη φύση, αλλά και για την ανάγκη του ανθρώπου να πολεμάει». 

Ιωάννα Παππά - Κλυταιμνήστρα

«Η Ηλέκτρα είναι ο άνθρωπος που αρνείται να ζήσει - Έχει πολλά κοινά με τον Άμλετ του Σαίξπηρ»

«Άρα, το έργο αυτό θίγει με έναν τρόπο, πολλά και πολύ σημαντικά ζητήματα, τα οποία αφορούν την ίδια τη λειτουργία της δικαιοσύνης, την εκδίκηση, τις ψυχικές συνέπειες της εκδίκησης και την αξία της εμμονής ή και της καθήλωσης -δύο λέξεις, οι οποίες είναι συνήθως με αρνητικό πρόσημο και που σημαίνουν την αδυναμία ενός ανθρώπου να προχωρήσει, να κάνει τη ζωή του, να ερωτευθεί, να ζήσει. Η Ηλέκτρα, λοιπόν, είναι ο άνθρωπος που αρνείται να ζήσει. Έχει πολλά κοινά, θα έλεγα, με τον Άμλετ του Σαίξπηρ, μπορώ να σου πω ότι και συγκεκριμένοι διάλογοι ή και μονόλογοι, μου θυμίζουν πολύ τους μονολόγους του Άμλετ και αυτό έχει ένα μεγάλο ενδιαφέρον. Και η ιστορία, με κάποιον τρόπο, μοιάζει». 

Η έννοια της εξουσίας, το δίκαιο, ο κύκλος του αίματος

Είναι μια ιστορία εκδίκησης ή αποκατάστασης δικαίου; «Μια σκηνοθεσία οφείλει να πάρει θέση απέναντι σε κάτι πολύ βασικό και ουσιώδες: Το τι σχέση έχει η Ηλέκτρα με την έννοια της εξουσίας. Εάν μιλάμε για αποκατάσταση του δικαίου θα πρέπει να δεχτούμε ότι ο Ορέστης φέρει το δίκαιο. Αυτό όμως κατά τη γνώμη μου τίθεται εν αμφιβόλω διότι η τελευταία φράση του Ορέστη πριν μπει στο παλάτι είναι, Κοιτάξτε αυτόν τον άνθρωπο που πηγαίνει στην ηλεκτρική καρέκλα -το λέω σε εισαγωγικά- τον Αίγισθο, από δω και πέρα, να ξέρετε ότι όποιος τολμήσει να βλάψει την εξουσία και να την πάρει με δόλιο τρόπο, έτσι θα τιμωρείται. Εμένα αυτό μου ακούγεται πολύ απειλητικό και να απέχει αρκετά από την έννοια της δημοκρατίας την οποία έχουμε στο κεφάλι μας.

Δημήτρης Τάρλοου

Δεν ξέρω ποια ακριβώς ήταν η πρόθεση του Σοφοκλή όταν το έγραφε, σίγουρα είχε επηρεαστεί από τον Πελοποννησιακό Πόλεμο και από τις ήττες των Αθηναίων, αλλά εδώ φαίνεται μία πολύ μαύρη διάθεση, με την έννοια του ότι αφήνει το φινάλε πολύ στον αέρα και τους θεατές σε μεγάλη απορία για το αν είχε κάποιο νόημα αυτή η δολοφονία, εάν ο κύκλος του αίματος έκλεισε ή είναι απλώς μια στάση για να ξανακινηθεί ο τροχός της ιστορίας που είναι γεμάτος αίμα. Με αυτή την έννοια λοιπόν, νομίζω ότι δεν είναι καθόλου αισιόδοξο έργο, ότι είναι ένα έργο χωρίς κάθαρση, το οποίο γράφει μάλλον προς το τέλος της ζωής του και που εμπεριέχει την απελπισία ενός ανθρώπου που τα έχει δει όλα».

Η αίσθηση της ματαιότητας, η αίσθηση ότι οι θεοί πια δεν παίζουν κάποιον ιδιαίτερο ρόλο

Απελπισία ή και σοφία; «Επικεντρώνομαι στην απελπισία ως έννοια την οποία έχει πολύ η Ηλέκτρα, διότι νομίζω ότι υπάρχει πολύ μέσα σε αυτό το έργο. Η αίσθηση μιας ματαιότητας πρώτον και δεύτερον, η αίσθηση ότι οι θεοί πια δεν παίζουν κάποιον ιδιαίτερο ρόλο. Οι αποφάσεις των θεών απλώς συμπίπτουν με αυτές των ανθρώπων. Παλαιότερα υπήρχε μία πίστη και ο χαρακτήρας έλεγε ότι αυτό είναι επιθυμία του θεού. Εδώ ο θεός αμφισβητείται ή χλευάζεται. Η Κλυταιμνήστρα χλευάζει την κόρη της όταν εκείνη ισχυρίζεται ότι ο φόνος της Ιφιγένειας έγινε για εθνικούς λόγους. Αυτό το υποστηρίζει η Ηλέκτρα. Και η Κλυταιμνήστρα -και έχει και πολύ δίκιο- λέει, α, ναι; Ήταν θέμα Αρτέμιδος; Γι αυτό σφάχτηκε ένα δεκαπεντάχρονο; Το λέει μέσα στο έργο. Και έχει πάρα πολύ ενδιαφέρον ότι ο θεός είναι διαρκώς απών και διαρκής η ανάγκη του ανθρώπου να τον επικαλεστεί. Πολύ σύγχρονο. Έχει θα έλεγα και πολλά μπεκετικά στοιχεία. Αυτή η καθήλωση της Ηλέκτρας, η οποία ψυχικά σχεδόν δεν κάνει βήμα, ούτε πέρα ούτε δώθε, θυμίζει πολύ ακόμη και τη Γουίνι στις ‘Ευτυχισμένες Μέρες’. Ένας άνθρωπος θαμμένος μέχρι το στήθος σε μία έρημο, σε μία ψυχική ακινησία». 

Τι σημαίνει πρώτη φορά Επίδαυρος;

«Θα πρέπει να με ρωτήσεις όταν θα γυρίσω από την Επίδαυρο. Προς το παρόν αναγκάζομαι να την ονειρεύομαι με την έννοια όμως, που το έλεγε ο Αλέκος Φασιανός: Θέλω να κάθομαι στην αυλή ενός εξοχικού, να πέφτει το βράδυ, να γίνεται ροζ ο ουρανός, να ανάβουν σιγά σιγά μακρινά φωτάκια, κι εγώ να ταξιδεύω σε έναν μαγικό αιθέρα. Αυτό. Εάν συμβεί κάτι τέτοιο είναι η καλύτερη ευχή. Αλλά δεν ξέρω κιόλας. Πρέπει να περιμένουμε να το δούμε.

Φυσικά το να απευθύνεσαι σε πολλούς σε ένα σπουδαίο θέατρο, είναι μία ιδιαίτερη στιγμή. Αλλά, πίστεψε με, φτιάχνοντας μία παράσταση, η παράσταση υπάρχει, δεν υπάρχει Επίδαυρος. Δεν το βλέπω πολύ διαφορετικό. Έχω αρκετή εμπειρία ώστε να ξέρω ότι αυτά τα πράγματα αξίζουν μόνο εάν τα ζήσεις με τον τρόπο που τα θέλεις. Δεν μπορεί να σε σύρει κανείς σε καμία Επίδαυρο. Ούτε είναι ένσημα τιμής, ούτε είναι παράσημα, ούτε είναι έκανα και μία Επίδαυρο -όλες αυτές οι έννοιες εμένα μου είναι ξένες. Ίσως και ενοχλητικές». 

«Αυτή η παράσταση γίνεται για την μάνα μου, την οποία έχασα πριν από έναν ακριβώς χρόνο»

«Γιατί την Ηλέκτρα; Αυτό αναρωτιόμουν κι εγώ. Ενστικτωδώς έγινε αυτή η επιλογή. Το κατάλαβα εκ των υστέρων ότι αυτή η παράσταση γίνεται για την μάνα μου, την οποία έχασα πριν από έναν ακριβώς χρόνο -σίγουρα θα ήθελε να την δει- κι επίσης, μου μοιάζει πολύ ο χαρακτήρας της Ηλέκτρας μ’ αυτόν της μάνας μου. Αυτής της κοφτερής ειρωνείας, της αδιαπραγμάτευτης αλήθειας και της ανένταχτης και αναρχικής ελευθερίας που την χαρακτήριζε. Άρα είναι ένα tribute σε αυτήν την προσωπικότητα». 

Λουκία Μιχαλοπούλου - Ηλέκτρα και Ιωάννα Παππά - Κλυταιμνήστρα

Η Ηλέκτρα - Λουκία Μιχαλόπουλου και το πρώτο τηλεφώνημα

«… Που εδώ ήρθε και κούμπωσε με την ίδια την πρωταγωνίστρια, την Λουκία Μιχαλοπούλου που είχα τη χαρά να συναντήσω. Ήταν σαν μία προκαθορισμένη συνάντηση, δεν θα έλεγα ότι ήταν μία νορμάλ επιλογή. Πρώτον, διότι δεν ήταν η πρώτη επιλογή. Αλλά το δεύτερο ήταν ότι σαν να αντιληφθήκαμε και οι δύο ότι αυτή η συνάντηση ήταν μοιραία και έπρεπε να γίνει. Αλλιώς δεν εξηγείται το τηλεφώνημα με το οποίο πρωτοσυναντηθήκαμε. Την πήρα τηλέφωνο χωρίς να ξέρει γιατί την παίρνω τηλέφωνο και μου λέει «Επιτέλους!» -παύση. Δεν απήντησα, δεν είπα, Επιτέλους, τι;, γιατί κατάλαβα αμέσως ότι υπήρχε μια βαθιά επιθυμία για να γνωριστούμε κατ’ αρχήν. Κι αυτό είναι το πιο σημαντικό απ’ όλα. Πάνω από τις ικανότητες, πάνω από τις τεχνικές αρτιότητες, πάνω απ’ όλα αυτά είναι η επιθυμία για να συν-βρεθείς με τον άλλον. Είμαστε οι συναντήσεις μας.Όλα τα υπόλοιπα έπονται. Σίγουρα έχουν μεγάλη σημασία διότι η Λουκία είναι σε μία πολύ ιδιαίτερη και σωστή ηλικία για να παίξει αυτό τον ρόλο και ταυτοχρόνως όμως είναι ένας άνθρωπος εκτός εποχής, εκτός μόδας, εκτός τηλεοπτικής πραγματικότητας, αφοσιωμένη στο επάγγελμα, αφοσιωμένη στους ρόλους της, προσέρχεται όπως προσερχόμαστε, ανοιχτοί και πιστοί σε μία λειτουργία, προσέρχεται αθώα για να καταθέσει κάτι φλεγόμενη. Κι αυτό έχει πολύ μεγάλη σημασία σαν πράξη. Ασχέτως με την απόδοση της ή το πώς θα κριθεί η Ηλέκτρα της.

Η οριστική ενηλικίωση που αλλάζει δομικά τον πυρήνα του ανθρώπου 

Άραγε, η πραγματική ενηλικίωση έρχεται όταν γινόμαστε γονείς ή όταν αποχαιρετούμε οριστικά τους δικούς μας γονείς; «Νομίζω το δεύτερο», απαντά ο Δημήτρης Τάρλοου. «Πόσους ανώριμους γονείς δεν έχω δει, γονείς παντελώς ανέτοιμους να μεγαλώσουν παιδιά; Θα μου πεις, γιατί είναι κανένας έτοιμος για τον θάνατο; Όχι, αλλά πραγματικά η αποχώρηση του γονέα είναι κάτι που σε αλλάζει δομικά. Είναι κάτι που αλλάζει τον πυρήνα του ανθρώπου».

Συντελεστές 

Μετάφραση: Γιώργος Χειμωνάς

Σκηνοθεσία: Δημήτρης Τάρλοου

Σκηνικά & Κοστούμια: Πάρις Μέξης

Μουσική Σύνθεση: Φώτης Σιώτας

Σχεδιασμός φωτισμών:  Αλέκος Αναστασίου

Χορογραφίες: Μαρκέλλα Μανωλιάδη

Δραματολόγος παράστασης:  Έρι Κύργια 

Σχεδιασμός Ήχου: Ηλίας Φλάμμος

Βοηθοί σκηνοθέτη:  Δήμητρα Κουτσοκώστα, Αρίστη Τσέλου

Βοηθός σκηνογράφου- ενδυματολόγου: Δέσποινα - Μαρία Ζαχαρίου

Βοηθός χορογράφου:  Μάρω Σταυρινού

Βοηθοί φωτιστή: Χάρης Δάλλας, Ναυσικά Χριστοδουλάκου

Σχεδιασμός μακιγιάζ: Olga Faleichyk

Σχεδιασμός κομμώσεων: Θωμάς Γαλαζούλας

Φωτογραφίες: Πάτροκλος Σκαφίδας

Trailer: Θωμάς Παλυβός

Διανομή 

Ηλέκτρα: Λουκία Μιχαλοπούλου

Ορέστης: Αναστάσης Ροϊλός

Κλυταιμνήστρα: Ιωάννα Παππά

Αίγισθος: Νικόλας Παπαγιάννης

Παιδαγωγός: Γιάννης Αναστασάκης

Χρυσόθεμις: Γρηγορία Μεθενίτη

Πυλάδης: Περικλής Σιούντας

Χορός (Αλφαβητικά)

Μαργαρίτα Αλεξιάδη
Ασημίνα Αναστασοπούλου

Ελένη Βλάχου
Ιωάννα Δεμερτζίδου
Ελένη Κιλινκαρίδου – Σίστη
Ιωάννα Λέκκα
Λυδία Στέφου
Άννα Συμεωνίδου
Χαρά Τζόκα

Μουσικοί επί σκηνής: Φώτης Σιώτας, Τάσος Μισυρλής

Μετά τις παραστάσεις στο Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου ακολουθεί περιοδεία:

8/7 – Ιωάννινα, Υπαίθριο Θέατρο ΕΗΜ «Κώστας Φρόντζος»

9 & 10/7 – Θεσσαλονίκη, Θέατρο Δάσους

 11/7 – Αλεξανδρούπολη, Θέατρο Αλτιναλμάζη

12 & 13/7- Καβάλα, Αρχαίο Θέατρο Φιλίππων

14/7 – Βόλος, Θερινό Δημοτικό Θέατρο

15/7 – Λάρισα, Κηποθέατρο Αλκαζάρ

1 & 2/8 – Κύπρος, Αρχαίο Θέατρο Κουρίου

10 & 11/8 – Ηράκλειο, Τεχνόπολις

12/8 – Ρέθυμνο, Θέατρο Ερωφίλη

13/8 – Χανιά, Θέατρο Ανατολικής Τάφρου

 20/8 – Πάρος, Θέατρο Αρχίλοχος

21/8 - Άνδρος, Ανοιχτό Θέατρο Χώρας Άνδρου

23/8 – Δίον, Αρχαίο Θέατρο Δίου. 

Related...«Αρχαϊκές Ελίτ: Πολεμιστές και Πριγκίπισσες» - Στη Μεσόγειο των Ομηρικών διηγήσεωνΝέες ταινίες: Μπραντ Πιτ στο «F1: Η Ταινία» και «M3gan 2.0»«Η πόλη των τυφλών»: Από το διάσημο βιβλίο Περί τυφλότητος του Ζοζέ Σαραμάγκου