Μπορεί να ξεχάσει κάποιος τη μητρική του γλώσσα; Τι απαντούν ειδικοί

Η μητρική γλώσσα θεωρείται κομμάτι της ταυτότητάς μας: Είναι η πρώτη γλώσσα που μαθαίνουμε, αυτή στην οποία επικοινωνούμε με την οικογένεια και τους φίλους μας και αυτή που μας επιτρέπει να συνδεθούμε με την πολιτιστική μας κληρονομιά. Μπορούμε όμως να την ξεχάσουμε αν δεν την χρησιμοποιούμε, πχ αν μετακομίσουμε για πολλά χρόνια σε άλλη χώρα.

Το φαινόμενο της «φθοράς» της μητρικής γλώσσας (native language attrition) είναι η διαδικασία κατά την οποία γινόμαστε λιγότερο ικανοί να χειριζόμαστε τη μητρική μας γλώσσα στο πέρασμα του χρόνου, κατά κανόνα επειδή δεν τη χρησιμοποιούμε και πολύ.

Όπως αναφέρεται σε σχετικό δημοσίευμα του Live Science, ειδικοί λένε πως είναι δυνατόν να ξεχάσει κάποιος τη μητρική του γλώσσα υπό συνθήκες, ειδικά στην περίπτωση μικρών παιδιών που μετακομίζουν σε άλλη χώρα ή περιοχή, όπου κυριαρχεί άλλη γλώσσα.

Καλό παράδειγμα για αυτό είναι τα παιδιά νεαρής ηλικίας που υιοθετούνται από οικογένειες οι οποίες ζουν σε άλλες χώρες. Το 2003 μελέτη στο Cerebral Cortex έδειξε ότι παιδιά που είχαν γεννηθεί στην Κορέα μα υιοθετήθηκαν από γαλλικές οικογένειες μεταξύ 3 και 8 ετών δεν ήταν ικανότερα στην κατανόηση της κορεατικής γλώσσας σε ηλικία 30 ετών σε σχέση με Γάλλους οι οποίοι δεν είχαν εκτεθεί ποτέ στη γλώσσα.

Ωστόσο, όσο μεγαλύτερης ηλικίας είναι κάποιος όταν μετακομίζει, τόσο πιο πιθανό είναι να «διατηρήσει» τη μητρική του γλώσσα, επειδή τα «θεμέλια» έχουν μπει πολύ πιο βαθιά, όπως λέει στο Live Science η Λάουρα Ντομίνγκεζ, καθηγήτρια Γλωσσολογίας στο University of Southampton στο Ηνωμένο Βασίλειο. Οπότε είναι μάλλον απίθανο ένας έφηβος ή ένας ανήλικος να ξεχάσει ολόκληρα «κομμάτια» της γλώσσας, όπως πχ πώς να σχηματίζει αόριστο.

Έρευνες έχουν δείξει ότι οι άνθρωποι είναι λιγότεροι επιρρεπείς στη φθορά της μητρικής γλώσσας αφού βρεθούν στην εφηβεία (μεταξύ 8 και 13 στα κορίτσια και 9 και 14 στα αγόρια). Αυτό οφείλεται στο ότι πέραν αυτής της ηλικίας οι εγκέφαλοί μας «ωριμάζουν» και γίνονται λιγότερο δεκτικοί στις αλλαγές.

Ακόμα και έτσι, πάντως, το κομμάτι της μητρικής γλώσσας που είναι πιο ευάλωτο μετά από μικρές χρονικές περιόδους είναι το λεξιλόγιο, κατά τη Ντομίνγκεζ: Μετά από μια σχετικά μακρά περίοδο παραμονής κάπου όπου ομιλείται άλλη γλώσσα, χρειάζεται περισσότερος χρόνος για να θυμηθείς λέξεις ή εκφράσεις της μητρικής σου- ακόμα και αν δεν τις έχεις ξεχάσει στα αλήθεια, ο εγκέφαλος χρειάζεται περισσότερο χρόνο για να τις «ανασύρει». Όπως εξηγεί η Ντομίνγκεζ, είναι σαν ο εγκέφαλος να πρέπει να ψάξει στο ευρετήριο δύο γλωσσών. Ωστόσο, μόλις επανέλθεις στη χρήση της μητρικής γλώσσας, όλα αποκαθίστανται.

Κάτι που παρουσιάζεται επίσης ιδιαίτερα ανθεκτικό είναι η γραμματική: Για παράδειγμα σε έρευνα του 2023 στο The Language Learning Journal η Ντομίνγκεζ και άλλοι ερευνητές διαπίστωσαν ότι ισπανόφωνοι που μιλούσαν αγγλικά ως δεύτερη γλώσσα δεν άλλαζαν τον τρόπο που χρησιμοποιούσαν τον ενεστώτα στα ισπανικά, ο οποίος διαφέρει από τα αγγλικά. Έρευνες έχουν δείξει επίσης ότι κάτι αντίστοιχο ισχύει και για το πόσο εύκολα ξεχνάς μια ξένη γλώσσα – προκαλεί έκπληξη το πόσο γρήγορα επανέρχονται όλα εάν αρχίσει να τη χρησιμοποιεί κανείς και πάλι, όπως σημειώνει στο Live Science η Αντονέλα Σόρας του University of Edinburgh. «Συνειδητά, μπορεί να νιώθουμε ότι έχουμε ξεχάσει τα πάντα- ο εγκέφαλός μας ξέρει καλύτερα» σχολιάζει.