Σοφία Βάρη: Απεβίωσε η Ελληνίδα καταξιωμένη “γλύπτρια που ζωγραφίζει” όπως έλεγε η ίδια για τον εαυτό της

Πέθανε η καταξιωμένη γλύπτρια Σοφία Βάρη. Η Ελληνίδα καλλιτέχνης, σύντροφος του διάσημου γλύπτη Φερνάντο Μποτέρο άφησε την τελευταία πνοή της σε ηλικία 83 ετών την Παρασκευή 5 Μαΐου έπειτα από πολύχρονη μάχη με τον καρκίνο.

Την γνωρίσαμε πριν από χρόνια όταν είχε έρθει για την έκθεσή της στο Μουσείο Μπενάκη, και τότε ήταν που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα το έργο της, αλλά και το μνημειώδες γλυπτό «Fontana Thesée» Θησέας, στην πλατεία Κοτζιά στο κέντρο της Αθήνας. Σήμερα, εκτός από τον «Θησέα» για να μας τη θυμίζει υπάρχει και η υφαντή ταπισερί «I Love Greece» που υποδέχεται τους ταξιδιώτες όταν εισέρχονται στις αφίξεις του Διεθνούς Αερολιμένα Αθηνών «Ελευθέριος Βενιζέλος». Το συγκεκριμένο της έργο εγκαινιάστηκε το καλοκαίρι του 2018 παρουσία της καλλιτέχνιδος και του βρετανού μουσικού Sting για τη στήριξη του έργου της Διεθνούς Αμνηστίας.

Η Βάρη, ή Κανελλοπούλου, το πραγματικό της επίθετο, έφυγε από την Ελλάδα με την οικογένειά της όταν ξέσπασε ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος και επέστρεψε στα δέκα της. Παρόλο που πέρασε το υπόλοιπο της ζωής της πηγαίνοντας μέσα και έξω από τη χώρα -σπουδάζοντας στο εξωτερικό, κάνοντας οικογένεια στο εξωτερικό, έλεγε πάντα ότι αισθανόταν πιο Ελληνίδα από όλους τους Έλληνες.

Στα χρόνια της στο Παρίσι ως ζωγράφος, η Βάρη βρέθηκε να διευθύνει ένα μικρό σχολείο από το ατελιέ της. Μια νεαρή καλλιτέχνης ήρθε να ζητήσει συμβουλές και καθοδήγηση και ξαφνικά βρέθηκε με 50 μαθητές.

Η ίδια έλεγε πως εκείνη η περίοδος ήταν μία από τις πιο γόνιμες στιγμές της: “Έμαθα πολύ περισσότερα όταν προσπαθούσα να εξηγήσω παρά όταν το έκανα μόνο για τον εαυτό μου.”

Άφησε τη ζωγραφική στην άκρη με την πρώτη ευκαιρία και άρχισε να ασχολείται με τη γλυπτική, στις αρχές των τριάντα χρόνων της, γιατί πάντα την ενδιέφερε περισσότερο η φόρμα, η σύνθεση και ο όγκος. Επίσης, σιγά-σιγά απομακρύνθηκε από το πρώιμο παραστατικό της στιλ, νιώθοντας περιορισμένη, εγκλωβισμένη από τους κανόνες του και άρχισε να πειραματίζεται με την αφηρημένη σύνθεση. Πάντα όμως με μια μεταφορική αίσθηση.

Χαιρόταν ιδιαίτερα όταν οι κριτικοί έλεγαν πως έχει εξανθρωπίσει τη γεωμετρία… Συμπλήρωνε δε πως έβαζε σε αυτό που έκανε ανθρωπιά.

Όμως η Βάρη δεν έμεινε για πάντα στη γλυπτική. Τελικά άρχισε να λαχταρά το χρώμα της ζωγραφικής. Άρχισε λοιπόν να δουλεύει με κολάζ, να πειραματίζεται με το χρώμα στη γλυπτική και τις σκιές που έκαναν έναν καμβά τρισδιάστατο, ενσωματώνοντας με αυτόν τον τρόπο το καλύτερο και από τα δύο μέσα στη δουλειά της.

Από μικρή ήθελε να γίνει καλλιτέχνις. Έλεγε… “Απλώς δεν ήξερα αν ήμουν ζωγράφος, γλύπτης, τραγουδιστής ή χορευτής. Από πολύ μικρή δεν μπορούσα να πιστέψω ότι κάποιος γεννιέται και το μόνο αποτέλεσμα είναι να πεθάνει. Ήταν κάτι που με συγκλόνισε πολύ. Φυσικά παιδιά, συνέχεια κτλ. αλλά ο μόνος λόγος που πεθαίνουμε είναι γιατί μεταξύ γέννησης και θανάτου δημιουργούμε.”

Η Σοφία Βάρη είχε περισσότερες από μία αξιώσεις για φήμη. Η τέχνη της είναι η πρώτη και ο γάμος της με τον Fernando Botero ο δεύτερος. Οι δυο τους γνωρίστηκαν στο Παρίσι, με έναν πολύ συνηθισμένο τρόπο και δημιούργησαν κάθε άλλο παρά συνηθισμένο δεσμό.

Η συνάντηση ήταν πολύ συνηθισμένη: σε ένα δείπνο. “Πάντα ήθελα να μπορούσα να πω κάτι πιο πρωτότυπο, αλλά δυστυχώς ήταν απλώς σε ένα δείπνο στο Παρίσι“. Εκείνη την εποχή μιλούσε ελάχιστα γαλλικά.

Το πιο σημαντικό στοιχείο για την επιτυχία αυτής της ένωσης, όπως έλεγε, ήταν επειδή και οι δυο τους επέλεξαν τον ίδιο τρόπο ζωής. Πολύς χρόνος ενασχόληση με την τέχνη τους και όταν δεν εργάζονταν συζητήσεις για την τέχνη, επισκέψεις σε εκθέσεις, βιβλία, κριτική… και αλληλοεκτίμηση για τη δουλειά τους.

“Αν ήταν μαθηματικός, θα ήταν φρικτό. Φυσικά ο θαυμασμός μου για αυτόν είναι απόλυτος γιατί πιστεύω ότι είναι ένας από τους μεγαλύτερους καλλιτέχνες που έχουμε σήμερα“.

Η βάση του ζευγαριού ήταν σε ένα χωριό στην Τοσκάνη που ονομάζεται Pietrasanta, όπου συνήθιζαν να περνούν αρκετούς μήνες τον χρόνο. Εκεί ήταν και το στούντιο για τη δημιουργία των γλυπτών της. Ένα σπίτι, ένα μεγάλο στούντιο και εύκολα προσβάσιμα υλικά (όπως μάρμαρο) είναι όλα εκεί, ώστε η Βάρη να αισθάνεται ότι έχει τον έλεγχο του χώρου εργασίας της. Τον υπόλοιπο χρόνο βρίσκονταν μεταξύ Νέας Υόρκης και Παρισιού.

Η ίδια ανέφερε: “Ένα μήνα το χρόνο επιστρέφουμε στο Μεξικό γιατί ο Φερνάντο Μποτέρο νοσταλγεί πολύ την όψη των Αμερικανών Λατίνων. Έχω μάθει να αγαπώ πολύ αυτή την κουλτούρα, είναι χαρούμενη, με κάνει χαρούμενη. Έτσι, αντί να περάσουμε πολύ χρόνο στην Κολούμπια που είναι πολύ επικίνδυνη, πηγαίνουμε στο Μεξικό. Έχουμε ένα μικρό σπίτι σε ένα μικρό χωριό και δουλεύουμε“. Όλες οι ακουαρέλες της γίνονταν εκεί.

Πιθανώς ως αποτέλεσμα του πολιτιστικού χαμαιλέοντα, είχε αναπτύξει την ευκολία να γλιστρά από το ένα μέσο στο άλλο στην τέχνη και για αυτό χαιρόταν να αποκαλεί τον εαυτό της «η γλύπτρια που ζωγραφίζει».