Συνταξιοδότηση, κορωνοϊός και νέες γενιές: Πώς θα διαμορφωθεί η αγορά εργασίας ως το 2030

Σημαντικές αλλαγές στη σύνθεση του εργατικού δυναμικού στην Ευρώπη ενδέχεται να καταγραφούν την επόμενη δεκαετία, καθώς η πανδημία του κορωνοϊού εκτιμάται ότι μπορεί να επηρεάσει τις αποφάσεις συνταξιοδότησης πολλών εργαζομένων, για λόγους είτε ασφάλειας (σ.σ. αποφυγής συγχρωτισμού στον εργασιακό χώρο) είτε κακής κατάστασης στην οικονομία (σ.σ. και άρα μειωμένης προσφοράς εργασίας). Την εκτίμηση αυτή διατυπώνει σε σημείωμά του το Ευρωπαϊκό Κέντρο για την Ανάπτυξη της Επαγγελματικής Κατάρτισης (Cedefop). Όπως επισημαίνεται

στο σημείωμα, ο πληθυσμός της Ευρώπης γηράσκει. Παράλληλα, οι λεγόμενοι «baby boomers» (η γενιά δηλαδή όσων έχουν γεννηθεί μεταξύ 1946 και 1964), αναμένεται να έχουν συνταξιοδοτηθεί στο σύνολό τους ως το 2030. Το γεγονός αυτό δημιουργεί ανησυχία ότι κάποιοι τομείς της οικονομίας (όπως η μεταποίηση), στους οποίους οι baby boomers διέπρεψαν, θα μείνουν με κενές θέσεις εργασίας δύσκολο να αναπληρωθούν από τους εργοδότες, καθώς οι millennials (χονδρικά, οι γεννημένοι μεταξύ 1980 και 2000) τώρα πασχίζουν να εισέλθουν σε αυτούς τους κλάδους.

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του Cedefop, εννέα στις δέκα θέσεις εργασίας, που θα ανοίξουν μελλοντικά, θα προκύψουν από την ανάγκη αντικατάστασης εργαζομένων που θα αποχωρήσουν από την αγορά, κυρίως λόγω συνταξιοδότησης. «Κάθε εκτίμηση για τo άνοιγμα μελλοντικών θέσεων εργασίας χρειάζεται να λαμβάνει υπόψη αυτό το στοιχείο, το οποίο συχνά παραμελείται, καθώς τείνουμε να επικεντρωνόμαστε μόνο (στις θέσεις εργασίας) στους τομείς και τα επαγγέλματα που αναπτύσσονται ή φθίνουν» υπογραμμίζει το Cedefop, ενώ ο εμπειρογνώμονας του φορέα, Ηλίας Λιβανός, σημειώνει ότι παρά την έλλειψη πρόσφατων στοιχείων στην Ευρώπη και το γεγονός ότι το τι μέλλει γενέσθαι εξαρτάται σημαντικά από την πανδημία καθεαυτήν και την ανταπόκριση στις επιπτώσεις της, «η κρίση του κορωνοϊού θα οδηγήσει ενδεχομένως περισσότερους ανθρώπους στη συνταξιοδότηση, για λόγους ασφάλειας και λόγω της κακής κατάστασης της οικονομίας».

Σε ποιους τομείς αναμένεται να υπάρξουν οι υψηλότερες ανάγκες αντικατάστασης

Πάνω από το 50% των αναγκών αντικατάστασης (θέσεων εργασίας) εκτιμάται ότι θα προκύψει στους τομείς εκείνους, όπου ο νέος κορωνοϊός είχε υψηλό ή μέσο προς υψηλό αντίκτυπο στην οικονομία. «Ο κορωνοϊός ενδέχεται να οδηγήσει ακόμα περισσότερους ανθρώπους σε αυτούς τους τομείς στην πρόωρη συνταξιοδότηση» επισημαίνει το Cedefop, αναφέροντας ενδεικτικά ότι οι μεγαλύτερες ανάγκες αντικατάστασης -11 εκατομμύρια θέσεις εργασίας την επόμενη δεκαετία στην ΕΕ των 27 κρατών- εκτιμάται ότι θα προκύψουν σε τομείς όπως το χονδρεμπόριο, το λιανεμπόριο και τα συνεργεία αυτοκινήτων. Αυτοί είναι και τομείς, στους οποίους ο βαθμός κι ο κίνδυνος έκθεσης στον νέο κορωνοϊό θεωρείται υψηλός.

Ένας άλλος τομέας με υψηλές ανάγκες αντικατάστασης το 2021-2030 είναι εκείνος της υγειονομικής περίθαλψης και της κοινωνικής εργασίας. Παρότι η εργασία στους συγκεκριμένους κλάδους δεν επηρεάστηκε από την πανδημία από οικονομικής άποψης, λόγω του ότι είχε έναν κρίσιμο ρόλο στη συγκεκριμένη περίοδο, ωστόσο οι εργαζόμενοι ηλικίας άνω των 61 ετών σε αυτούς είναι πολλοί και έχουν εκτεθεί σε υψηλό ρίσκο. Αυτό θα μπορούσε ενδεχομένως να οδηγήσει περισσότερους ανθρώπους να «βγουν» εκτός αγοράς εργασίας νωρίτερα από ό,τι αρχικά προγραμμάτιζαν. Η εκτίμηση είναι, βάσει στοιχείων που άντλησε το ΑΠΕ-ΜΠΕ από τα διαγράμματα του Cedefop, ότι στον συγκεκριμένο κλάδο θα προκύψει ανάγκη αντικατάστασης 9,2 εκατ. εργαζομένων, σύμφωνα με συνδυασμό στοιχείων μελετών του cedefop («2020 skills forecast») και της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ILO).

Από την άλλη, η ανάγκη αντικατάστασης εργαζομένων σε τομείς με υψηλή έκθεση στον νέο κορωνοϊό, ενδέχεται να «σκοντάψει» πάνω στην προσπάθεια των επιχειρήσεων για περικοπές κόστους, κάτι που σημαίνει ότι οι εργαζόμενοι που θα συνταξιοδοτηθούν πιθανώς να μην αντικατασταθούν. Για παράδειγμα, αναφέρεται, στον κλάδο της φιλοξενίας και της εστίασης, που έχει χτυπηθεί σκληρά από την πανδημία κι όπου οι εργαζόμενοι είναι εκτεθειμένοι σε υψηλό ρίσκο, ενδέχεται να έχουμε τόσο πρόωρες συνταξιοδοτήσεις όσο και «κλείσιμο» θέσεων εργασίας, λόγω μη αντικατάστασης των εργαζομένων που αποχωρούν. Άλλωστε, βάσει συνεχιζόμενης έρευνας του Cedefop, η πανδημία ενδέχεται να ενισχύσει την τάση αυτοματοποίησης.

Το Cedefop είναι ένας από τους αποκεντρωμένους οργανισμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης κι έχει έδρα τη Θεσσαλονίκη. Αποστολή του είναι να συμβάλλει στην ανάπτυξη και υλοποίηση ευρωπαϊκών πολιτικών για την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση (ΕΕΚ). Για την εξυπηρέτηση του σκοπού αυτού επικουρεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τα κράτη- μέλη της ΕΕ και τους κοινωνικούς εταίρους.