Πώς η Αθήνα έγινε... νέα Ρώμη

Του Γιώργου Λυκουρέντζου-Εφημερίδα ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ

Οταν στις 23 Απριλίου του 2010, ανήμερα του Αγίου Γεωργίου, ο Γιώργος Παπανδρέου άνοιγε με το διάγγελμά του από το Καστελλόριζο την αυλαία της μνημονιακής περιόδου, ελάχιστοι μπορούσαν να προβλέψουν ότι εκείνη η ημέρα θα ήταν η τελευταία του πολιτικού συστήματος όπως το είχε γνωρίσει μέχρι τότε η χώρα.

Τα σενάρια που διακινούνται αυτό το διάστημα, περί ενδεχόμενης προκήρυξης νέων εθνικών εκλογών και

σχηματισμού οικουμενικής κυβέρνησης, αλλά και οι πληροφορίες για νέο κατακερματισμό των κομμάτων, επιβεβαιώνουν πως η πολιτική σκηνή της χώρας παραπέμπει όλο και πιο πολύ στην αντίστοιχη ιταλική της δεκαετίας του ’90. Οταν η επιχείρηση «Mani pulite» («Καθαρά χέρια») της ιταλικής Δικαιοσύνης είχε ανατρέψει όλο το μεταπολεμικό πολιτικό σκηνικό της Ιταλίας και είχε ξεθεμελιώσει το πολιτικό σύστημα. Οι πρωθυπουργοί (Τζ. Αμάτο, Κ. Τσιάμπι, Σ. Μπερλουσκόνι, Λ. Ντίνι, Ρ. Πρόντι και Μ. ντ’ Αλέμα) άρχισαν να αλλάζουν ανά έτος ή διετία, η πολιτική αστάθεια επικράτησε και οι παλαιοί πολιτικοί σχηματισμοί ανετράπησαν.

ΕΝΑΛΛΑΓΕΣ

Στην Ελλάδα, επιχείρηση «Καθαρά χέρια» δεν υπήρξε, υπήρξε όμως Μνημόνιο και κρίση, τα οποία μέσα σε λίγα χρόνια κατάφεραν να αλλάξουν τα πάντα. Η ιταλοποίηση της πολιτικής ζωής της χώρας είναι εδώ και καιρό μια πραγματικότητα μέσα σε ένα κλίμα γενικότερης πολιτικής αστάθειας και με τον βίο κάθε κυβέρνησης να μετριέται πλέον όχι σε χρόνια, αλλά σε μήνες, με έγκυρους αναλυτές να λένε πως αυτό θα είναι το σκηνικό της επόμενης δεκαετίας.

Το παλαιό πολιτικό σύστημα και, πολύ περισσότερο, ο παραδοσιακός δικομματισμός ΠΑΣΟΚ - Νέας Δημοκρατίας είναι παρελθόν. Η πιθανότητα ακυβερνησίας μετά από κάθε εκλογική διαδικασία είναι αυξημένη, καθώς αυτοδύναμες κυβερνήσεις δεν υπάρχουν. Ο κατακερματισμός των κομμάτων είναι γεγονός και η Βουλή που προκύπτει από τις εκλογές του 2012 και εντεύθεν είναι πολυκομματική, με αποτέλεσμα να δίνει πεδίο δράσης σε νέους και μικρότερους σχηματισμούς.

Μέσα σε επτά χρόνια κρίσης, η χώρα είδε έξι πρωθυπουργούς να αναλαμβάνουν τη διακυβέρνηση, χωρίς κανένας να μπορεί να συμπληρώσει έστω μία τριετία.

Δύο χρόνια και 18 ημέρες κράτησε η δεύτερη θητεία του Κώστα Καραμανλή, δύο χρόνια και 35 ημέρες η κυβέρνηση του Γιώργου Παπανδρέου, επτά μήνες αυτή του Λουκά Παπαδήμου, έναν μήνα η υπηρεσιακή του Παναγιώτη Πικραμμένου, δύο χρόνια και επτά μήνες η κυβέρνηση του Αντώνη Σαμαρά, ενώ μόλις πέντε μήνες μετά την ανάληψη της εξουσίας από τον ΣΥΡΙΖΑ ακούγονται ήδη τα πρώτα σενάρια περί εκλογών. Το ίδιο διάστημα διεξήχθησαν πέντε εθνικές εκλογές (Σεπτέμβριος 2007, Οκτώβριος 2009, Μάιος 2012, Ιούνιος 2012 και Ιανουάριος 2015). Νέοι σχηματισμοί έκαναν την εμφάνισή τους, με τη φιλοδοξία να ανατρέψουν τους παραδοσιακούς σχηματισμούς. Αλλοι τα κατάφεραν και έφτασαν να γίνουν κυβερνητικοί εταίροι, όπως οι ΑΝ.ΕΛ. του Πάνου Καμμένου, άλλοι πάλι εμφανίστηκαν ως διάττοντες αστέρες και εξαφανίστηκαν πριν καν προλάβουν να αρθρώσουν πολιτικό λόγο.

Παρά το γεγονός ότι το πολιτικό σκηνικό είχε δείξει από το 2007 και την έλευση της κρίσης πως άρχισε να αλλάζει, ημερομηνία-ορόσημο δεν είναι άλλη από την 23η Απριλίου του 2010 με το διάγγελμα του Καστελλόριζου. Δύο εβδομάδες αργότερα, όταν το πρώτο Μνημόνιο έφτασε να ψηφιστεί στη Βουλή, η ελληνική πολιτική σκηνή έμπαινε και επισήμως σε νέα εποχή.

Το ίδιο βράδυ, οι διαγραφές των Β. Οικονόμου, Σ. Σακοράφα και Γ. Δημαρά από το ΠΑΣΟΚ επειδή καταψήφισαν και της Ντόρας Μπακογιάννη από τη Ν.Δ. επειδή υπερψήφισε το Μνημόνιο αποτέλεσαν τη θρυαλλίδα για την πρώτη σοβαρή διάσπαση των κομμάτων.

Μόλις λίγους μήνες αργότερα, ο Βασίλης Οικονόμου και ο Γιάννης Δημαράς ίδρυσαν το Πανελλήνιο Αρμα Πολιτών, η Ντόρα Μπακογιάννη τη Δημοκρατική Συμμαχία, ενώ τον ίδιο χρόνο ο Φώτης Κουβέλης και τα μέλη της Ανανεωτικής Πτέρυγας που αποσχίστηκε από τον ΣΥΡΙΖΑ ίδρυσαν τη Δημοκρατική Αριστερά.

Τα πρώτα γκάλοπ μάλιστα που είχαν μετρήσει τα συγκεκριμένα κόμματα στις αρχές του 2011 μόνο αποθαρρυντικά δεν ήταν. Εναν χρόνο μετά την ψήφιση του πρώτου Μνημονίου, δημοσκόπηση της MARC τον Μάιο έδινε 3,7% στο Πανελλήνιο Αρμα Πολιτών, 3,8% στη Δημοκρατική Συμμαχία και 3,5% στη ΔΗΜ.ΑΡ, ποσοστά που με αναγωγή ανέβαιναν πάνω από το 4% και εξασφάλιζαν είσοδο στη Βουλή και στα τρία κόμματα.

Την ίδια ώρα, μάλιστα, ο ΣΥΡΙΖΑ συγκέντρωνε μόλις 4,3%. Η κυβέρνηση του Γιώργου Παπανδρέου, η οποία προέκυψε από τις εκλογές της 4ης Οκτωβρίου του 2009, κατάφερε να μείνει στην εξουσία μόλις δύο χρόνια (όπως και η προηγούμενη του Κώστα Καραμανλή), ενδεικτικό της πολιτικής ρευστότητας που έφερε η κρίση, ενώ αυτή του διαδόχου του, Λουκά Παπαδήμου, μόλις επτά μήνες. Ορόσημο για την πολιτική κατάσταση και τη διαμόρφωση νέου σκηνικού, με εκ νέου κατακερματισμό των πολιτικών δυνάμεων, αποτέλεσε η 12η Φεβρουαρίου του 2012. Η μνημονιακή στροφή της Νέας Δημοκρατίας, η ψήφιση του δεύτερου Μνημονίου και του PSI που μεσολάβησαν, καθώς και η διαγραφή 21 «γαλάζιων» βουλευτών από τον Αντώνη Σαμαρά έδωσαν την ευκαιρία στον Πάνο Καμμένο να διασπάσει τη «μητέρα» παράταξη και, αποσπώντας κορυφαία στελέχη, να ιδρύσει τους ΑΝ.ΕΛ.

Οι διπλές κάλπες του 2012, η τρικομματική και η Χ.Α.

Οι εκλογές του Μαΐου του 2012 αποτύπωσαν ανάγλυφα την κατάρρευση των κομμάτων που συμμετείχαν στη διαχείριση της κρίσης ή διατύπωσαν φιλομνημονιακές θέσεις, καθώς και την εκτίναξη των αντιμνημονιακών δυνάμεων.

Τα ποσοστά μιλούν από μόνα τους. Το ΠΑΣΟΚ από το 43,92% των εκλογών του 2009 έχασε 30,74 μονάδες και κατέληξε στο 13,18%. Η Νέα Δημοκρατία, λόγω της μνημονιακής στροφής του Αντώνη Σαμαρά, από το 33,47% κατέληξε στο 18,85%, ο ΛΑΟΣ του Γιώργου Καρατζαφέρη πλήρωσε ακριβά την ψήφιση του πρώτου Μνημονίου και τη στήριξη στην κυβέρνηση Παπαδήμου και από το 5,63% το 2009 έπεσε στο 2,89%, με αποτέλεσμα να μείνει εκτός Βουλής, ενώ οι φιλοδοξίες της Ντόρας Μπακογιάννη δεν εκπληρώθηκαν, καθώς η φιλομνημονιακή Δημοκρατική Συμμαχία, λαμβάνοντας 2,56%, δεν εισήλθε στη Βουλή. Την ίδια ώρα, οι αντιμνημονιακές δυνάμεις εκτινάσσονταν, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα τον ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος από το 4,6% του 2009 έφτασε στη δεύτερη θέση, με 16,78%.

Στις εκλογές του Μαΐου του 2012, την είσοδό τους στη Βουλή πέτυχαν για πρώτη φορά και τρεις νέοι σχηματισμοί. Οι Ανεξάρτητοι Ελληνες του Πάνου Καμμένου, αποτελούμενοι από κορυφαία στελέχη της Ν.Δ., που αρνήθηκαν να στηρίξουν τη μνημονιακή στροφή του Αντώνη Σαμαρά, αλλά και από τον Γιάννη Δημαρά, θριάμβευσαν με 10,60%. Η ΔΗΜ.ΑΡ., η οποία δεν ψήφισε το δεύτερο Μνημόνιο, συγκέντρωσε 6,11% και απέσπασε ένα μεγάλο ποσοστό απογοητευμένων ψηφοφόρων του ΠΑΣΟΚ, ενώ στη Βουλή εισήλθε για πρώτη φορά και η Χρυσή Αυγή με 6,97%.

Οι εκλογές που διεξήχθησαν έναν μήνα αργότερα δεν άλλαξαν τους συσχετισμούς και η αύξηση των ποσοστών των δύο πρώτων κομμάτων -απόρροια της πόλωσης- επιβεβαίωσε τον κατακερματισμό του πολιτικού σκηνικού και το πέρασμα της Βουλής σε πιο πολυσυλλεκτικούς σχηματισμούς επτά κομμάτων. Η Νέα Δημοκρατία ανέβηκε στο 29,66%, ο ΣΥΡΙΖΑ στο 26,89%, το ΠΑΣΟΚ έπεσε εκ νέου στο 12,28%, οι ΑΝ.ΕΛ. στο 7,51%, η Χρυσή Αυγή συγκέντρωσε 6,92%, η ΔΗΜ.ΑΡ. 6,26% και το ΚΚΕ 4,5%. Αντιθέτως, ο ΛΑΟΣ και πάλι δεν πέτυχε την είσοδό του στη Βουλή, χάνοντας μάλιστα 1,4%, ενώ η Ντόρα Μπακογιάννη, κρίνοντας ότι ο στόχος του κόμματος δεν μπορεί να επιτευχθεί, διέλυσε τη Δημοκρατική Συμμαχία και συστρατεύθηκε με τη Νέα Δημοκρατία. Παρά την πόλωση, αυτοδυναμία δεν επιτεύχθηκε ούτε από τις εκλογές του Ιουνίου. Η κυβέρνηση που σχηματίστηκε στηρίχθηκε σε τρία κόμματα (Νέα Δημοκρατία, ΠΑΣΟΚ και ΔΗΜ.ΑΡ.), τα οποία έμειναν δύο μετά την αποχώρηση της ΔΗΜ.ΑΡ. λόγω… ΕΡΤ. Παρά την καθίζηση των ποσοστών τους στις εκλογές του 2012, Νέα Δημοκρατία και ΠΑΣΟΚ παρέμειναν σε μνημονιακή γραμμή, η οποία οδήγησε στην ήττα, ενώ και η ΔΗΜ.ΑΡ. καταποντίστηκε.

Πρώτη φορά Αριστερά με… ολίγη από Δεξιά

Τα αποτελέσματα των εκλογών του Ιανουαρίου επιβεβαίωσαν το ευμετάβλητο πολιτικό σκηνικό της χώρας. Η κυβέρνηση άλλαξε, χωρίς όμως για μία ακόμα φορά να επιτευχθεί αυτοδυναμία, οι δυνάμεις που στήριξαν την κυβέρνηση του 2012 κατέρρευσαν μόλις 2,5 χρόνια αργότερα, ενώ ένας άλλος νέος σχηματισμός, το «Ποτάμι», έκανε την εμφάνισή του. Τα ποσοστά και πάλι είναι παραστατικά. Η σκληρή κριτική του ΣΥΡΙΖΑ στο Μνημόνιο τον εκτίναξε από το 26,89% στο 36,34%. Η Νέα Δημοκρατία από το 29,66% πήγε στο 27,81%, όμως το σημαντικότερο ήταν ότι έχασε την πρώτη θέση και την κυβέρνηση, το ΠΑΣΟΚ συνετρίβη και από το 12,28% τερμάτισε τελευταίο και καταϊδρωμένο, με το 4,68% να είναι το χαμηλότερο ποσοστό στην ιστορία του, ενώ η ΔΗΜ.ΑΡ. εξαϋλώθηκε, συγκεντρώνοντας μόλις 0,48%. Σταθερή στο 6,27% έμεινε η Χρυσή Αυγή, όπως και το ΚΚΕ, με 5,47%, ενώ το πρωτοεμφανιζόμενο «Ποτάμι» έφτασε στο 6,05%. Τέλος, παρά την πτώση τους, οι ΑΝ.ΕΛ. (4,75%) όχι απλώς πέτυχαν την είσοδό τους στη Βουλή, αλλά μετά από μόλις τρία χρόνια πολιτικού βίου έφτασαν να γίνουν εταίρος στην κυβέρνηση συνασπισμού με τον ΣΥΡΙΖΑ. Αντίθετα, το πρωτοεμφανιζόμενο ΚΙΔΗΣΟ του Γ. Παπανδρέου δεν κατάφερε να μπει στο Κοινοβούλιο συγκεντρώνοντας μόλις 2,47%.