Τελικά... ο Σόιμπλε πήρε ό,τι ήθελε

Η Κριστίν Λαγκάρντ αποκάλυψε ότι στόχος των δανειστών ήταν μόνο να πληρωθούν οι υποχρεώσεις της Ελλάδας χωρίς να δημιουργηθεί αναταραχή και πιθανή κρίση στις αγορές – Τι ζητούσε η Αθήνα και τι έχασε

Του Αργύρη Παπαστάθη

Μεγαλοπρεπώς κάτω από τον πήχη πέρασε η κυβέρνηση στο Eurogroup της Πέμπτης μετά από έναν χειμώνα ατέρμονων διαπραγματεύσεων που στράγγιξαν την οικονομία και εξάντλησαν

τις αντοχές των πολιτών. Αντί για χρέος (γραβάτα), ποσοτική χαλάρωση (QE) και επιστροφή στην κανονικότητα (αγορές τον Ιούλιο), πήρε «γενναιόδωρες» υποσχέσεις που θα υλοποιηθούν «εφόσον χρειαστεί» το 2018, καθώς και φιλικά χτυπήματα στην πλάτη για την ομοβροντία των μέτρων.

Δεν είναι τυχαίο ότι πριν ακόμη στεγνώσει το μελάνι στο ανακοινωθέν του Eurogroup οι βασικοί πρωταγωνιστές άρχισαν να αποκαλύπτουν τις διαστάσεις αυτού που πραγματικά συνέβη.

Πρώτος o υπουργός Οικονομικών Ευκλείδης Τσακαλώτος: «Είναι αυτό που θέλαμε; Οχι, αλλά είναι κάτι...» δήλωσε με αφοπλιστική ειλικρίνεια στο Bloomberg το ίδιο βράδυ αμέσως μετά τη συνέντευξη Τύπου στο Λουξεμβούργο. Και αν ο υπουργός Οικονομικών άδειαζε εμμέσως το Μαξίμου που την ίδια ώρα πανηγύριζε, η γενική διευθύντρια του ΔΝΤ Κριστίν Λαγκάρντ «μάζευε» με δύο κινήσεις ακόμα και τις στρογγυλεμένες κουβέντες που έλεγε η ίδια στην κοινή συνέντευξη Τύπου με τους Ευρωπαίους.

Συγκεκριμένα:

Πρώτον, το γραφείο Τύπου του Ταμείου διένειμε το ίδιο βράδυ στα αγγλικά αλλά και στα ελληνικά ένα ενημερωτικό σημείωμα που έγραφε ότι αντίστοιχο πρόγραμμα χωρίς λεφτά έχει δοθεί σε χώρες όπως η Μαδαγασκάρη, το Ζαΐρ και το Μεξικό κατά τη δεκαετία του 1980.

Δεύτερον, η ίδια η κυρία Λαγκάρντ λίγο μετά την πανηγυρική συνέντευξη με τους Ευρωπαίους αποκάλυψε στο CNBC το μοναδικό χειροπιαστό αποτέλεσμα: «Το σημαντικό σήμερα είναι ότι οι Ευρωπαίοι συμφώνησαν να χρηματοδοτήσουν την άμεση αποπληρωμή των δανειακών υποχρεώσεων της Ελλάδας τον Ιούνιο και τον Ιούλιο και ότι θα αποφευχθεί ο κίνδυνος μιας σημαντικής αναταραχής και μιας πιθανής κρίσης στις αγορές»! Πιο απλά, η ουσία είναι ότι μας έδωσαν τη δόση για να τους ξαναδώσουμε πίσω τα λεφτά μετά από έναν χειμώνα διαπραγματεύσεων και την ψήφιση μέτρων 4,9 δισ. ευρώ.

Λίγο μεγαλύτερη υπομονή από τον κ. Τσακαλώτο και την κυρία Λαγκάρντ έδειξε η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Αντί για το ίδιο βράδυ, περίμενε ως το πρωί της Παρασκευής για να δηλώσει μέσω αξιωματούχου της στο Reuters την «αυθεντική» ερμηνεία της ανακοίνωσης που είχε εκδώσει το βράδυ της Πέμπτης - και την οποία κύκλοι του Μαξίμου είχαν ήδη παρερμηνεύσει δημιουργώντας κλίμα άμεσης ένταξης της Ελλάδας στο QE. «Χρειάζεται μεγαλύτερη σαφήνεια για το χρέος προκειμένου να ενταχθούν τα ελληνικά ομόλογα στο QE», δήλωσε ο αξιωματούχος και πάγωσε το κλίμα.

Τι ζητούσαμε, τι χάσαμε

Κυβερνητικές πηγές αμέσως μετά τη συμφωνία ανέφεραν, μεταξύ άλλων, το εξής: «Η ελληνική πλευρά πήρε αυτά που ήθελε». Ως προς αυτό το σημείο, ας δούμε βήμα-βήμα τι ζητούσε και τι πήρε τελικά η κυβέρνηση:

1. Γρήγορη ολοκλήρωση της αξιολόγησης
Ο κ. Τσακαλώτος δήλωνε πέρυσι τον Ιούλιο ότι η δεύτερη αξιολόγηση θα είναι ευκολότερη από την πρώτη και θα τελειώσει ταχύτερα. Ακολούθησε η συνέντευξη του πρωθυπουργού στη Νέα Υόρκη τον Σεπτέμβριο (Reuters) στην οποία προέβλεπε ότι το «review» θα έκλεινε τον Οκτώβριο. Η αξιολόγηση έκλεισε τελικώς στις 15 Ιουνίου με καθυστέρηση 8 μηνών.

2. Ενταξη στην ποσοτική χαλάρωση
Ο αρχικός στόχος ήταν η ένταξη της Ελλάδας στο QE κατά τη συνεδρίαση της ΕΚΤ στις 19 Ιανουαρίου. Μετά το Eurogroup και τη δήλωση της Κριστίν Λαγκάρντ ότι «το ελληνικό χρέος δεν είναι βιώσιμο» θα ακολουθήσει τον Ιούλιο η επίσημη έκθεση (DSA) που θα διαπιστώσει ακριβώς αυτό. Ευρωπαϊκές πηγές αποκλείουν την ένταξη στο QE κατά την προγραμματισμένη συνεδρίαση της ΕΚΤ στις 20 Ιουλίου και παραπέμπουν στο τέλος του φθινοπώρου μετά τον σχηματισμό κυβέρνησης στη Γερμανία. Και αυτό είναι το καλό σενάριο, διότι, αν το ΔΝΤ δεν χαρακτηρίσει το χρέος βιώσιμο, η ΕΚΤ δεν μπορεί να πει εύκολα το αντίθετο.

3. Σαφήνεια για το χρέος
Επιτεύχθηκε σε κάποιον βαθμό, αλλά όχι ικανό για να εξασφαλιστούν το QE, και η πλήρης συμμετοχή του ΔΝΤ. Το ανακοινωθέν του Eurogroup περιλαμβάνει την κεντρική ιδέα της γαλλικής πρότασης για ρήτρα ανάπτυξης, κάτι που σημαίνει ότι τα μέτρα για την απομείωση του χρέους θα μεταβάλλονται ανάλογα με τη μεταβολή των ρυθμών ανάπτυξης. Ωστόσο, δεν αναφέρει λεπτομέρειες και παραπέμπει στο τέλος του προγράμματος. Περιλαμβάνει επίσης αναφορά σε επιμήκυνση των δανείων ύψους 130 δισ. ευρώ που έλαβε η Ελλάδα από τον EFSF, κατά 0 ως 15 έτη, και αναβολή πληρωμής επιτοκίων. Το παραπάνω πακέτο μαζί με κάποια δευτερεύοντα μέτρα θα εφαρμοστεί το 2018 εφόσον χρειαστεί ενώ το «0» ως αφετηρία επιμήκυνσης των 130 δισ. του EFSF δίνει το περιθώριο στους πιστωτές να υπαναχωρήσουν επιλέγοντάς το.

4. Συμμετοχή του ΔΝΤ
Αν το Ταμείο έμπαινε βάζοντας λεφτά στο πρόγραμμα, θα ήταν η «σφραγίδα» και ένα ισχυρό σήμα για το διεθνές οικονομικό σύστημα και τους ξένους επενδυτές ότι το ελληνικό χρέος είναι βιώσιμο. Η εγγύηση του ΔΝΤ θα έλυνε και τα χέρια της ΕΚΤ ώστε να εντάξει την Ελλάδα στο QE και να πάρουν ανάσα με φρέσκο χρήμα οι τράπεζες και η ελληνική οικονομία. Τελικώς, το ΔΝΤ επέλεξε να μπει με ένα πρόγραμμα (Stand-By Arrangement) που είχε πέσει σε «αχρησία», όπως λέει το ίδιο το Ταμείο, από τη δεκαετία του 1980 και προβλέπει εκταμίευση ενός ποσού μόλις 2 δισ. δολαρίων το πολύ, εάν και εφόσον πρώτα οι Ευρωπαίοι δεσμευτούν για μέτρα ελάφρυνσης του χρέους.

5. Χαμηλότερα πλεονάσματα
Πέρυσι το καλοκαίρι η κυβέρνηση δεν κατέθετε στη Βουλή το Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα για να διεκδικήσει χαμηλότερο πλεόνασμα από το 3,5% του ΑΕΠ μετά το 2018 σε περίπτωση συνολικής συμφωνίας που θα εξασφάλιζε αναδιάρθρωση χρέους και μέσω αυτής μείωση των πλεονασμάτων. Τελικώς δέχτηκε πλεονάσματα 3,5% του ΑΕΠ ως το 2022 και πλεονάσματα «ίσα ή ανώτερα αλλά κοντά στο 2% του ΑΕΠ», δηλαδή περίπου 2%-2,4%, από το 2023 ως το 2060.

6. Μεγάλη δόση
Η κυβέρνηση εξασφάλισε 8,5 δισ. ευρώ. Από αυτά, τα 7,4 δισ. θα δοθούν για την πληρωμή ομολόγων που κατέχει η ΕΚΤ μέχρι το τέλος του έτους. Τον Ιούλιο θα εκταμιευθούν 7,7 δισ., εκ των οποίων τα 6,9 δισ. θα πάνε για την πληρωμή και άλλων υποχρεώσεων, ενώ μόλις 800 εκατ. ευρώ για να μειωθούν τα φέσια του Δημοσίου στην αγορά. Το φθινόπωρο η τρόικα θα επιστρέψει στην Αθήνα για να εγκρίνει άλλα 800 εκατ. ευρώ για ληξιπρόθεσμα μόνο εάν η Ελλάδα αποδείξει ότι συνεισφέρει και με δικούς της πόρους στην προσπάθεια, όπως ξεκαθάρισε ο επικεφαλής του ESM Κλάους Ρέγκλινγκ. Αν δεν βρισκόμασταν μόλις στη 2η αντί για την 8η αξιολόγηση, η Ελλάδα θα μπορούσε να διεκδικήσει δόση τουλάχιστον 13,3 δισ. ευρώ, με βάση τις προγραμματισμένες εκταμιεύσεις του μνημονίου μέχρι το α' τρίμηνο του 2017, το οποίο έχει ήδη παρέλθει.

7. Επιστροφή στις αγορές
«Υπό το πρίσμα της ολοκλήρωσης του τρέχοντος προγράμματος τον Αύγουστο του 2018, το Eurogroup δεσμεύεται να παράσχει στήριξη στην επιστροφή της Ελλάδας στις αγορές», αναφέρει το ανακοινωθέν της 15ης Ιουνίου. Με μια διατύπωση-γρίφο, οι πιστωτές υπόσχονται στήριξη όπως ζητά το ΔΝΤ, χωρίς όμως να δεσμεύονται συγκεκριμένα και για το πώς. Η αρχική σκέψη για έκδοση ομολόγου τον Ιούλιο, αν η Ελλάδα έπαιρνε το QE, θεωρείται αντικειμενικά πάρα πολύ δύσκολο να υλοποιηθεί. Θεωρείται όμως πολύ πιθανό ο επικεφαλής του Οργανισμού Διαχείρισης Δημοσίου Χρέους Στέλιος Παπαδόπουλος, ως διακομματικός παράγοντας με διεθνές κύρος (βρίσκεται εκεί από το 2012), να αναζητήσει την κατάλληλη ευκαιρία για μια καλά οργανωμένη δοκιμαστική έξοδο το φθινόπωρο.

8. Εξοδος από τα μνημόνια
Οσο καθυστερούν η λύση για το χρέος και το QE, κερδίζει έδαφος η άποψη εκείνων που λένε ότι η Ελλάδα δεν θα καταφέρει να ενταχθεί σε μια προληπτική πιστωτική γραμμή του χρόνου το καλοκαίρι. «Αν και η στάση πληρωμών αποφεύχθηκε, δεν ελήφθησαν μέτρα που θα δημιουργούσαν τον διάδρομο ώστε η Ελλάδα να βγει στις χρηματαγορές», σχολιάζει για τη συμφωνία του Eurogroup ο καθηγητής του Stern School of Business της Νέας Υόρκης Νικόλας Οικονομίδης. Ο ίδιος εκτιμά ότι «υπό τις παρούσες συνθήκες το πιο πιθανό είναι να συμφωνηθεί ένα νέο πρόγραμμα χρηματοδότησης το 2018». Σε κάθε περίπτωση, θα υπάρχει πλαίσιο εποπτείας με βάση τα ψηφισμένα μέτρα της διετίας 2019-2020 καθώς και άλλα προαπαιτούμενα -κυρίως διαρθρωτικές αλλαγές στο κράτος- που θα συνδεθούν με την υλοποίηση των μεσοπρόθεσμων μέτρων ελάφρυνσης του χρέους. Η χρηματοδότηση θα είναι περί τα 30 δισ. που θα περισσέψουν από το τρέχον πρόγραμμα.

Το βαρύ τίμημα

Η ανάπτυξη
H παράταση των διαπραγματεύσεων έπληξε ήδη την οικονομία στερώντας από τη χώρα τη φόρα που χρειαζόταν για να πιάσει τον στόχο για ανάπτυξη 2,7% του ΑΕΠ τη φετινή χρονιά - εξέλιξη που θα άλλαζε τα δεδομένα. Η τελευταία εκτίμηση προέρχεται από τον ΟΟΣΑ, ο οποίος προβλέπει ότι η φετινή ανάπτυξη θα είναι μόλις 1,1% του ΑΕΠ, έναντι 2,7% που ανέμενε ο Προϋπολογισμός και 2% που προβλέπει η Κομισιόν. Η διαφορά ανάμεσα στο 2,7% και στο 1,1% είναι 1,6% ή 2,9 δισ. ευρώ που χάθηκαν στην πορεία.

Τα μέτρα
Βαρύς είναι και ο λογαριασμός των μέτρων που ψήφισε η κυβέρνηση και πλήττουν ευάλωτες ομάδες που έχουν ήδη εξουθενωθεί από την κρίση. Φτάνει συνολικά τα 4,9 δισ. ευρώ.
Εν τω μεταξύ οι πολίτες θα πληρώσουν πανάκριβα τη δόση με τα παρακάτω:

Οι συντάξεις
Από 1/1/2019 μειώνονται οι κύριες και οι επικουρικές συντάξεις έως 18% (αφού συνυπολογιστεί η περικοπή του 2016) με παράλληλη πρόβλεψη παγώματος των συντάξεων μετά τις περικοπές έως το 2022.

Το αφορολόγητο
Από το 2020 το αφορολόγητο υποχωρεί από τα 8.636 ευρώ στην περιοχή των 5.700 ευρώ, κάτι που φέρνει επιβάρυνση 650 ευρώ τον χρόνο. Αυτό σημαίνει ότι θα πληρώνουν φόρο και όσοι αμείβονται με 500 ευρώ τον μήνα.

Το 2018 θα ισχύσουν, μεταξύ άλλων, τα εξής:

Το ΕΚΑΣ
Νέα μείωση του ΕΚΑΣ, καθώς η περικοπή θα φτάσει τα 238 εκατ. ευρώ για τους εναπομείναντες συνταξιούχους.

Τα επιδόματα
Καταργούνται παροχές όπως τα επιδόματα ένδειας, απροστάτευτων τέκνων, ανεργίας νεοεισερχομένων στην αγορά εργασίας από τον ΟΑΕΔ κ.λπ.

Οι εισφορές
Αυξάνονται οι εισφορές. Οι ελεύθεροι επαγγελματίες, οι έμποροι και οι αγρότες θα πληρώνουν από το 2018 ασφαλιστικές εισφορές επί των καθαρών εισοδημάτων τους χωρίς να αφαιρούνται οι εισφορές που πληρώθηκαν το προηγούμενο έτος.

Αυξάνεται από το 14% στο 17% ο συντελεστής «ασφαλιστικές εισφορές» των αγροτών.