Ράπτης: Τα μέτρα της ναυτιλίας για τη ρύπανση θα σώσουν 200.000 ζωές σε πέντε χρόνια

Συνέντευξη στον απεσταλμένο μας στις Βρυξέλλες Μηνά Τσαμόπουλο

Η ποιότητα του αέρα, η κλιματική αλλαγή και η διαχείριση αποβλήτων είναι στην κορυφή των περιβαλλοντικών προτεραιοτήτων τόσο στην Ευρώπη όσο και παγκοσμίως. Στο πλαίσιο αυτό επηρεάζεται και η ναυτιλιακή βιομηχανία λόγω των κανονισμών για την προστασία του περιβάλλοντος του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού αλλά και τα λιμάνια που πρέπει να αποκτήσουν τις κατάλληλες υποδομές.

Η εφαρμογή του διεθνούς ορίου για το θείο στα καύσιμα της ναυτιλίας

που δεν πρέπει να ξεπερνάει το 0,5% αναμένεται να οδηγήσει στην αποφυγή 200.000 πρόωρων θανάτων για την 5ετία 2020-2025 εξαιτίας της βελτίωσης της ποιότητας του αέρα. Μόνο στην Ευρώπη η ατμοσφαιρική ρύπανση είναι υπεύθυνη για 400.000 πρόωρους θανάτους ετησίως. Οι αριθμοί είναι συγκλονιστικοί. Παράλληλα, τo 41% των λιμένων έχουν ήδη αντιμετωπίσει προκλήσεις από ακραία καιρικά φαινόμενα ως προς τη διαχείριση των υποδομών του. Οι επενδυτικές ανάγκες για τα επόμενα 10 χρόνια θα ανέλθουν στα 48 δισεκατομμύρια ευρώ.

Στο νέο τοπίο που διαμορφώνεται μας «ξεναγεί» ο Σωτήρης Ράπτης, σύμβουλος Περιβάλλοντος και Ασφάλειας στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Λιμένων-ESPO, τον οποίο συναντήσαμε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στις Βρυξέλλες. Ο Σωτήρης Ράπτης έχει εργαστεί σε ζητήματα περιβάλλοντος και μεταφορών στις Βρυξέλλες πάνω από 10 χρόνια, στον περιβαλλοντικό οργανισμό Transport & Environment και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

- Kύριε Ράπτη να αρχίσουμε με μία συνολική εικόνα. Ποιες είναι οι προτεραιότητες των ευρωπαϊκών λιμένων για την προστασία του περιβάλλοντος;

Πρόσφατα δημοσιεύσαμε την ετήσια Περιβαλλοντική Έκθεση με τις 10 κορυφαίες προτεραιότητες για το 1018. Η ποιότητα του αέρα, η κλιματική αλλαγή και η διαχείριση αποβλήτων είναι στην κορυφή των περιβαλλοντικών προτεραιοτήτων των ευρωπαϊκών λιμένων. Η σχέση των λιμένων με τις τοπικές κοινωνίες έρχεται επίσης πολύ ψηλά αλλά αυτό δεν είναι έκπληξη. Το 90% των ευρωπαϊκών λιμένων είναι κοντά ή μέσα σε αστικές περιοχές.

- Εξηγείστε μας τους λόγους για τους οποίους η ποιότητα του αέρα και η κλιματική αλλαγή είναι τόσο ψηλά στην ατζέντα;

Κομμάτι της στενής σχέσης των λιμένων με τις τοπικές κοινωνίες είναι ότι οι ανησυχίες των κατοίκων αντανακλώνται στις προτεραιότητες των λιμένων. Πράγματι, η ποιότητα του αέρα είναι πηγή μεγάλης ανησυχίας σε πολλές τοπικές κοινωνίες. Μόνο στην Ευρώπη η ατμοσφαιρική ρύπανση είναι υπεύθυνη για 400.000 πρόωρους θανάτους ετησίως. Από την άλλη, τα καιρικά φαινόμενα αλλάζουν ραγδαία παντού στον πλανήτη. Ξηρασίες, τυφώνες, παρατεταμένες περίοδοι αυξημένων θερμοκρασιών στο βορρά της Ευρώπης, παρατεταμένοι καύσωνες στο νότο. Η εκδήλωση ακραίων καιρικών φαινομένων αφήνει ήδη πίσω της νεκρούς και ζημιές δισεκατομμυρίων. Χιλιάδες άνθρωποι εγκαταλείπουν τις εστίες τους και ζωτικές υποδομές καταστρέφονται. Οι λιμένες πολύ συχνά φιλοξενούν υποδομές ζωτικής σημασίας για την οικονομία, αλλά η αύξηση της στάθμης της θάλασσας και άλλα ακραία καιρικά φαινόμενα απειλούν τις υποδομές αυτές. To 41% των λιμένων έχουν ήδη αντιμετωπίσει προκλήσεις από τέτοια ακραία καιρικά φαινόμενα ως προς τη διαχείριση των υποδομών του.

- Ποια είναι η συμβολή του δικτύου των EcoPorts;

Μία από τις κύριες απαντήσεις των ευρωπαϊκών λιμένων στις προκλήσεις που θέτει η ανάγκη προστασίας του περιβάλλοντος είναι το δίκτυο των EcoPorts, που μετρά είκοσι ένα χρόνια. Άμεση ενημέρωση, ανταλλαγή καλών πρακτικών και αναβάθμιση της περιβαλλοντικής διαχείρισης των λιμανιών είναι μεταξύ των στόχων του. Ωστόσο, το μεγαλύτερο πιθανό επίτευγμά του είναι η πιστοποίηση περιβαλλοντικής διαχείρισης (PERS), η μοναδική ειδικά σχεδιασμένη για λιμάνια. Η διαφάνεια μέσω της δημοσίευσης περιβαλλοντικής έκθεσης, όπου περιγράφονται οι κύριες προκλήσεις και πτυχές της περιβαλλοντικής πολιτικής του λιμανιού, είναι ένα από τα απαραίτητα στοιχεία για την απόκτηση της πιστοποίησης. Tο δίκτυο αριθμεί περίπου 100 λιμάνια, με το ένα τρίτο σχεδόν από αυτά να έχουν αποκτήσει το PERS. Στο ΕcoPorts συμμετέχουν 8 ελληνικά λιμάνια, του Πειραιά, της Θεσσαλονίκης, της Ηγουμενίτσας, της Κέρκυρας, του Βόλου, της Ραφήνας, του Ρεθύμνου και της Σκύρου.

- Στο διάστημα των τριών τελευταίων ετών ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός του ΟΗΕ -(ΙΜΟ) πήρε σειρά αποφάσεων για την ποιότητα του αέρα και την κλιματική αλλαγή. Είναι έτοιμοι οι λιμένες να παίξουν τον ρόλο που τους αναλογεί;

Πράγματι, ο ΙΜΟ επιβεβαίωσε την εισαγωγή του παγκοσμίου ορίου περιεκτικότητας θείου στα καύσιμα της ναυτιλίας το 2020 και σε συνέχεια της Συμφωνίας του Παρισιού συμφώνησε τη μείωση τουλάχιστον κατά 50% των κλιματικών εκπομπών (διοξειδίου του άνθρακα) της ναυτιλίας ως το 2050. Είναι δύο μέτρα που ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Λιμένων καλωσόρισε ως απαραίτητα βήματα. Η εφαρμογή του διεθνούς ορίου για το θείο στα καύσιμα της ναυτιλίας αναμένεται να οδηγήσει στην αποφυγή 200.000 πρόωρων θανάτων για το διάστημα 2020-2025 εξαιτίας της βελτίωσης της ποιότητας του αέρα. Στο πλαίσιο αυτό, το 30% των ευρωπαϊκών λιμένων είναι ήδη έτοιμοι να παρέχουν ανεφοδιασμό LNG, ενώ το 24% έχει υπό ανάπτυξη προγράμματα για υποδομές LNG. Επίσης, περισσότεροι από τους μισούς λιμένες παρέχουν πράσινες εκπτώσεις στα λιμενικά τέλη για να επιβραβεύσουν τα πλοία που πηγαίνουν πιο μπροστά από αυτά που ορίζουν οι κανονισμοί.

- Παρ’ όλα αυτά είναι οι λιμένες έτοιμοι σε επίπεδο υποδομών να διευκολύνουν τον κλάδο της ναυτιλίας στην εφαρμογή τόσο φιλόδοξων κανονισμών;

Επιτρέψτε μου να σας δώσω ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα σχετικά με την ανάπτυξη των υποδομών για την παροχή ηλεκτρικής ενέργειας από ξηράς. Η παροχή ηλεκτρικής ενέργειας επιτρέπει στα πλοία που είναι αγκυροβολημένα να συνδέονται με το δίκτυο μηδενίζοντας πρακτικά τους ρύπους τους και αντιμετωπίζοντας σε μεγάλο βαθμό το ζήτημα του θορύβου. Οι λιμενικές υποδομές ηλεκτρισμού θα μπορούσαν επίσης πιθανά να συμβάλλουν στον εξηλεκτρισμό τουλάχιστον ενός κλάδου της ναυτιλίας όπως η ναυτιλία μικρών αποστάσεων. Το 24% των λιμένων είναι ήδη έτοιμο να παράσχει ηλεκτρική ενέργεια από ξηράς σε πλοία που είναι αγκυροβολημένα. Παρ’ όλα αυτά, ακόμη και οι υπάρχουσες υποδομές συχνά δεν χρησιμοποιούνται.

- Για ποιόν λόγο;

Η αιτία είναι ότι η ηλεκτρική ενέργεια φορολογείται σε αντίθεση με τα ναυτιλιακά καύσιμα τα οποία δεν υπάγονται σε φορολογία. Αυτό έχει ως συνέπεια ότι η ηλεκτρική ενέργεια είναι πολύ πιο ακριβή και δεν μπορεί να ανταγωνιστεί τα ναυτιλιακά καύσιμα. Έχουμε ζητήσει τη μόνιμη εξαίρεση από την Ευρωπαϊκή Οδηγία για τη φορολογία ενέργειας, ειδικά για την παροχή ηλεκτρικής ενέργειας σε αγκυροβολημένα πλοία.

- Ποια είναι η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίζουν οι ευρωπαϊκοί λιμένες σε ευρωπαϊκό επίπεδο;

Τα περιβαλλοντικά ζητήματα γίνονται όλο και περισσότερο πηγή ανησυχίας για την κοινωνία, ενώ σειρά νέων κανονισμών αναμένεται να υιοθετηθεί σύντομα. Για παράδειγμα, ο ΙΜΟ θα αποφασίσει σύντομα σειρά συγκεκριμένων μέτρων για τη μείωση των κλιματικών ρύπων της ναυτιλίας. Οι ευρωπαϊκοί λιμένες αντιμετωπίζουν δύο μεγάλες προκλήσεις:

- Πρώτον τη χρηματοδότηση των απαραίτητων υποδομών και δεύτερον τι είδους υποδομές θα είναι απαραίτητες. Οι επενδυτικές ανάγκες για τα επόμενα 10 χρόνια θα ανέλθουν στα 48 δισεκατομμύρια ευρώ. Η κατασκευή των υποδομών φέρνει πολύ μεγάλο όφελος για την κοινωνία, αλλά συχνά η πρόβλεψη εσόδων από τη μελλοντική διαχείριση δεν είναι αρκετή. Εκεί είναι ακριβώς που είναι απαραίτητη είναι η στήριξη από ευρωπαϊκούς πόρους. Επίσης, θα πρέπει οι λιμένες να γνωρίζουν αν τα πλοία στο πλαίσιο της μείωσης των ρύπων τους αν θα χρειαστούν υποδομές LNG ή υδρογόνου ή ηλεκτρισμού. Στην ουσία ποια θα είναι τα μελλοντικά καύσιμα που θα αντικαταστήσουν τα υπάρχοντα. Για να μπούμε όμως ουσιαστικά σε αυτή τη συζήτηση, θα πρέπει να ληφθούν άμεσα τα μέτρα που θα εφαρμόσουν τους στόχους του ΙΜΟ.