Πώς το προσφυγικό μπαίνει σε νέα φάση-φωτιά

του Βασίλη Τσακίρογλου

Σε πεδίο ανελέητης και αιματηρής μάχης με βόμβες μολότοφ, πέτρες και κάθε είδους αυτοσχέδια όπλα έχουν μετατραπεί τα προσφυγικά hot spots τις τελευταίες ημέρες - ιδιαίτερα στη Χίο. Ενας ακήρυχτος πολέμος εξελίσσεται, μια πολυμέτωπη και πολυπαραγοντική σύρραξη όπου όλοι μοιάζουν να παλεύουν εναντίον όλων, ενώ η ελληνική κυβέρνηση αποδεικνύεται ανήμπορη να επιβάλει στοιχειωδώς την τάξη και να προστατεύσει τους πολίτες της.

Η κατάσταση είναι εκρηκτική, ή μάλλον εντελώς χαοτική, καθώς είναι εξαιρετικά δύσκολο ακόμη και το να διακρίνει κανείς ποιος βάλλει εναντίον

ποιου: η μία εθνοτική ομάδα προσφύγων επιτίθεται στην άλλη. Εξεγερμένοι πρόσφυγες, απαυδισμένοι από τον εγκλεισμό, την απουσία οποιασδήποτε προοπτικής αλλά και τις προβληματικές συνθήκες διαβίωσης, συγκρούονται με τα ΜΑΤ και τις δυνάμεις της Αστυνομίας. Η σύγχυση οξύνεται ακόμη περισσότερο, ξεφεύγοντας από κάθε μέτρο, εφόσον μέρος της εξίσωσης είναι οπωσδήποτε και οι περίοικοι. Οι ντόπιοι που ζουν κυριολεκτικά δίπλα στα προσωρινά κέντρα υποδοχής και καταγραφής των προσφύγων, σε σημεία όπως η Σούδα στη Χίο ή η Μόρια στη Λέσβο, διαβιούν εδώ και καιρό σε πολεμικές συνθήκες.

Το κύμα βίας και ανασφάλειας σαρώνει εκατοντάδες ανύποπτους ανθρώπους είτε επειδή μετατρέπονται σε απευθείας θύματα των εκτρόπων, είτε επειδή λαμβάνουν μέρος στα επεισόδια με τη θέλησή τους επικαλούμενοι αυτοάμυνα, είτε ως παράπλευρες απώλειες. Φυσικά, οι τοπικές κοινωνίες βράζουν από οργή και απόγνωση, ενώ σε αυτό το ήδη δηλητηριώδες μείγμα θα πρέπει να προστεθούν η αμφιλεγόμενη δράση διαφόρων οργανώσεων (κομματικών, ΜΚΟ), οι καταγγελίες για οργανωμένη ακροδεξιά προβοκάτσια και δάκτυλο Χρυσαυγιτών, αλλά και οι αναμενόμενες αντικατηγορίες.

Οι εκπρόσωποι της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στη Χίο αλλά και την Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου πνέουν μένεα εναντίον του αρμόδιου υπουργού Γιάννη Μουζάλα απαιτώντας δραστικά μέτρα εδώ και τώρα. Η αντίδραση του κ. Μουζάλα όμως, αντί άλλης ενέργειας ή ανακοίνωσης μέτρων εκτόνωσης της κολασμένης κατάστασης που έχει δημιουργηθεί, ήταν να συστήσει επιτακτικά σε δημοσιογράφους τοπικών ΜΜΕ της Χίου να μην υποδαυλίζουν την ένταση προβάλλοντας εικόνες από τα επεισόδια. Πριν από λίγο καιρό ο υπουργός είχε δηλώσει ότι προσφυγικοί καταυλισμοί όπως αυτός στη Σούδα «δημιουργούν αισθητικό, πολιτικό και κοινωνικό πρόβλημα στην πόλη. Πρέπει να διαλυθούν άμεσα. Η κυβέρνηση έχει εξασφαλίσει 3,7 εκατ. ευρώ για τη δημιουργία νέας δομής σε άλλο σημείο της Χίου».

Σήμερα στο νησί βρίσκονται, σύμφωνα με εκτιμήσεις της δημαρχίας, περίπου 2.000 πρόσφυγες, οι 800 εκ των οποίων εγκλωβισμένοι εδώ και 7-8 μήνες στη Σούδα, ενώ σύμφωνα με τοπικές πηγές ανέρχονται σε 5.000. Παρ' όλα αυτά η Χίος «βράζει» - και μάλιστα χωρίς νερό. Χαρακτηριστική ένδειξη του πόσο απομονωμένοι και εγκαταλελειμμένοι νιώθουν οι κάτοικοι συνιστά το γεγονός ότι στο Προσφυγικό έρχεται να προστεθεί -και να επιβαρύνει- το ζήτημα της ανομβρίας. Και ενώ στη Χίο κατατίθενται μελέτες επί μελετών για νέες μονάδες αφαλάτωσης θαλάσσιου νερού, η επίλυση ενός τόσο ζωτικού προβλήματος καθηλώνεται από την αναβλητικότητα και τη γραφειοκρατία της κεντρικής διοίκησης στην Αθήνα.
Την Παρασκευή 18 Νοεμβρίου και αφού υπήρξε σοβαρός τραυματισμός νεαρού πρόσφυγα από πέτρα στο κεφάλι, ο αρμόδιος υφυπουργός Γιάννης Μπαλάφας μετέβη εσπευσμένα στη Χίο, ενώ τον ακολούθησε το μεσημέρι της Κυριακής ο νέος τομεάρχης Μεταναστευτικής Πολιτικής της Νέας Δημοκρατίας, Μιλτιάδης Βαρβιτσιώτης.

Εν τω μεταξύ, όμως, ένα άλλο μέτωπο έχει ανοίξει στη Χίο γύρω από τη δράση ακροδεξιών στοιχείων, με βιαιοπραγίες εις βάρος αλληλέγγυων προς τους πρόσφυγες. Η τοπική οργάνωση του ΚΚΕ κατήγγειλε ότι στη Σούδα υπήρξε «οργανωμένη προβοκάτσια σε βάρος προσφύγων και κατοίκων από φασίστες και άλλες αντιδραστικές δυνάμεις. Τα νέα επεισόδια αποκαλύπτουν και πάλι τις τεράστιες ευθύνες που έχει η κυβέρνηση, που με την πολιτική της κρατά εγκλωβισμένους αυτούς τους ανθρώπους στο νησί και τη χώρα σε απαράδεκτες συνθήκες κράτησης. Ευθύνες που προκύπτουν από τις επίσημες συμφωνίες της ελληνικής κυβέρνησης με την Ε.Ε. και την Τουρκία». Και το κείμενο του ΚΚΕ Χίου καταλήγει: «Είναι τυχαίο ότι τα επεισόδια εξελίχτηκαν μόλις μία μέρα μετά την άφιξη των υπόδικων Χρυσαυγιτών, Κασιδιάρη και Λαγού, στο νησί;».

Αντιφατικές πληροφορίες κυκλοφόρησαν γύρω από τον ρόλο των ακροδεξιών στην υποκίνηση των ταραχών στη Σούδα, ανεξαρτήτως όμως από την πραγματική τους εμπλοκή, ο διχασμός και η περαιτέρω όξυνση των πνευμάτων στη Χίο, όπως και η ενθάρρυνση ορισμένων θερμόαιμων προς την αυτοδικία εξυπηρέτησαν την ατζέντα της αποσταθεροποίησης ιδανικά για όσους προσδοκούν να δρέψουν πολιτικά οφέλη από αυτήν, έστω και σε τοπικό επίπεδο.

Καταρρέει η συμφωνία Ε.Ε. - Τουρκίας;

Πίσω από τους καπνούς και τις βιαιοπραγίες παίζεται ένα σκληρό πολιτικό παιχνίδι - και μάλιστα σε δύο επίπεδα: στη μικροκλίμακα της τοπικής κοινωνίας και στη μακροκλίμακα της πάλης ανάμεσα σε διεθνή συμφέροντα, δηλαδή τουλάχιστον μεταξύ Ελλάδας - Ευρωπαϊκής Ενωσης και Τουρκίας. Η περιβόητη συμφωνία του προηγούμενου Μαρτίου μεταξύ Ε.Ε. και Τουρκίας εξαρτάται κυρίως από τη βούληση των Τούρκων να την τηρήσουν, εξ ου και τη χρησιμοποιούν ως μέσο εκβιασμού, γνωρίζοντας καλά ότι βρίσκονται σε πλεονεκτική θέση, εφόσον αυτοί είναι που τελικά ελέγχουν τους κρουνούς των προσφυγικών ροών προς τη Δύση. Και η συγκυρία κάθε άλλο παρά ευνοεί τα ελληνικά συμφέροντα, εφόσον μαίνεται ένας ψυχρός πόλεμος μεταξύ Τουρκίας - Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Ταυτόχρονα, όμως, δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι η Ενωμένη Ευρώπη παραμένει ακριβώς ενωμένη στην πράξη: ο Βέλγος υφυπουργός Πολιτικής Ασύλου και Μετανάστευσης Τέο Φράνκεν απέσυρε τους συμπατριώτες του εμπειρογνώμονες από τα ελληνικά νησιά επικαλούμενος έντονη ανησυχία για την ασφάλεια και τη σωματική τους ακεραιότητα. Σε επιστολή που απέστειλε στις 15 Νοεμβρίου προς τον Ελληνα ομόλογό του Γιάννη Μουζάλα, ο Τέο Φράνκεν τονίζει ότι, κατά τη δική του εκτίμηση, «είναι θέμα χρόνου ο σοβαρός τραυματισμός ενός εμπειρογνώμονα της Frontex ή της EASO (σ.σ.: Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Υποστήριξης για το Ασυλο), γεγονός το οποίο θα θέσει σε κίνδυνο τη συνολική υποστήριξη της Ε.Ε. προς την Ελλάδα».

Με απλά λόγια, ο Βέλγος αξιωματούχος πήρε την πρωτοβουλία να παραβιάσει την, εν πολλοίς αυτονόητη, δέσμευση της χώρας του για συμμετοχή στην κοινή προσπάθεια που υποτίθεται πως έχει αναλάβει η Ευρωπαϊκή Ενωση για την αντιμετώπιση της προσφυγικής κρίσης. Εκβιάζει την Ελλάδα με ένα τελεσίγραφο του τύπου «ή σοβαρεύεστε εκεί κάτω ή ξεχνάτε τη στήριξη της Frontex και της EASO». Η Frontex, ως γνωστόν, είναι το «ομοσπονδιακό», θα έλεγε κανείς, σώμα συνοριοφυλάκων της Ε.Ε. και μια διαταγή αποχώρησής της από τον ελληνικό χώρο συνεπάγεται πολύ βαριά συμβολική ήττα για τη χώρα μας.

Η EASO επίσης είναι μια πολύ σημαντική υπηρεσία, καθώς αναλαμβάνει την εξέταση των αιτήσεων ασύλου με στελέχη που είναι ειδικά εκπαιδευμένα, ενώ η παρέμβασή τους είναι αποδεδειγμένα αποτελεσματική. Από τις δικές τους ενέργειες εξαρτάται αν οι πρόσφυγες, όλοι οι αιτούμενοι ασύλου, θα προωθηθούν στην Ε.Ε. ή θα παραμείνουν επ' αόριστον εγκλωβισμένοι σε κάποιο ελληνικό κέντρο υποδοχής, φιλοξενίας κ.λπ.

Μια άλλη παράμετρος της δυσμενούς και δυσοίωνης για την Ελλάδα απόφασης που πήρε ο Τέο Φράνκεν είναι αμιγώς πολιτική: ο Βέλγος υφυπουργός ανήκει στο φάσμα της Εθνικιστικής Ακροδεξιάς, οπότε το επιχείρημα περί των άμεσων κινδύνων που απειλούν τους συμπατριώτες του στα hot spots της Λέσβου και της Χίου μπορεί και να εκληφθεί ως βολική πρόφαση προκειμένου να αρνηθεί την εξυπηρέτηση σε μια, κατ' όνομα τουλάχιστον, «αριστερή» κυβέρνηση όπως η ελληνική. Πόσο μάλλον, δε, όταν τα βίαια επεισόδια στους καταυλισμούς των προσφύγων αποδεικνύουν ότι η συγκεκριμένη κυβέρνηση δεν έχει -και μάλλον δεν είχε ποτέ- τον έλεγχο της κατάστασης.

Οι Βέλγοι ειδικοί φεύγουν

Ο Τέο Φράνκεν αναμφίβολα ενισχύει έμπρακτα την εντύπωση της αφερεγγυότητας που έχουν πολλοί Ευρωπαίοι παράγοντες έναντι της Ελλάδας. Το κάνει όμως πλήρως καλυμμένος πίσω από ορθολογικά αιτήματα. Διότι προτού πειστεί να στείλει ξανά τους Βέλγους εμπειρογνώμονες πίσω στην Ελλάδα απαιτεί από τον κ. Μουζάλα αύξηση της αστυνομικής παρουσίας, δημιουργία ολοκληρωμένου σχεδίου ασφάλειας για κάθε hot spot, αξιολόγηση του χώρου ανάπτυξης του προσωπικού των EASO και Frontex, με ενδεχόμενη τοποθέτησή του έξω από την περίμετρο των hot spots.

Επιπλέον, ο Φράνκεν ζητά επιτάχυνση της διαδικασίας ασύλου με την αύξηση Ελλήνων εμπειρογνωμόνων και εμπειρογνωμόνων της EASO, ενίσχυση των προσπαθειών επιστροφής - επανεισδοχής στην Τουρκία και τις χώρες καταγωγής, βελτίωση των παρεχόμενων πληροφοριών και των συνθηκών διαβίωσης για τους μετανάστες στα hot spots και δημιουργία ασφαλούς περιβάλλοντος για τους ευάλωτους. Ποιος θα μπορούσε να διαφωνήσει με αυτά; Κανείς. Και ο Φράνκεν αυτό το εκμεταλλεύεται στο έπακρο.

Μητροπολίτης Χίου

«Ο Μουζάλας μου είπε να μη με ενδιαφέρει πόσο θα μείνουν οι μετανάστες»

Δεδομένη πρέπει να θεωρείται πλέον η απώλεια του ελέγχου στη Χίο εκ μέρους της κυβέρνησης και του αρμόδιου υπουργού Μεταναστευτικής Πολιτικής Γιάννη Μουζάλα. Οι παλινωδίες και η κακή διαχείριση της ανθρωπιστικής κρίσης οδήγησαν σε έκρηξη τις σχέσεις κυβέρνησης - τοπικής κοινωνίας. Λίγες ώρες μετά την εξέγερση των μεταναστών στο νησί του ανατολικού Αιγαίου και τις καταστροφές που επέφερε η ανεξέλεγκτη δράση τους στις περιουσίες πολλών κατοίκων, το «ΘΕΜΑ» μίλησε με τον μητροπολίτη Χίου, Ψαρών και Οινουσσών Μάρκο.

Ο ίδιος αναφέρει ότι δεν είναι η πρώτη φορά που χάνεται ο έλεγχος, ότι λαμβάνουν χώρα συχνά τέτοια επεισόδια και πλέον οι Ελληνες πολίτες έχουν αφεθεί στην τύχη τους. «Να το ξεκαθαρίσουμε. Παρόμοια γεγονότα με αυτά που συνέβησαν την Πέμπτη το βράδυ έχουν ξανασυμβεί κατά διαστήματα.

Οι Χιώτες και η Εκκλησία του νησιού έχουν ενεργά και ανιδιοτελώς συμπαρασταθεί από την πρώτη στιγμή σε αυτούς τους ανθρώπους, όμως δεν γίνεται να μείνουν για πάντα στο νησί. Πολύ περισσότερο όταν με πράξεις βίας και ανομίας γίνεται κατάχρηση της φιλοξενίας μας». Ως ο ιεράρχης που πέρυσι άνοιξε τις εκκλησίες του νησιού για να φιλοξενηθούν πρόσφυγες και μικρά παιδιά από τη Συρία, ο μητροπολίτης Μάρκος μιλά για την πολύ δύσκολη σχέση και συνεννόηση που υπάρχει με τον κ. Μουζάλα. «Τον ρώτησα για πόσο ακόμα διάστημα θα παραμείνουν οι μετανάστες στη Χίο και η απάντησή του ήταν αόριστη. Μου είπε πως αυτό δεν πρέπει να με ενδιαφέρει», αναφέρει χαρακτηριστικά.

Το εντυπωσιακότερο όλων όμως είναι ότι, αν και εκτιμάται ότι στο νησί με συνολικό πληθυσμό 50.000 κατοίκων αυτή τη στιγμή φέρονται να φιλοξενούνται περίπου 5.000 πρόσφυγες, ο υπουργός Μετανάστευσης δεν γνωρίζει τον ακριβή αριθμό τους. Αυτό κατήγγειλαν εκπρόσωποι των τοπικών μέσων ενημέρωσης που συνάντησαν τον κ. Μουζάλα, οι οποίοι έμειναν εμβρόντητοι όταν ο υπουργός παραδέχτηκε ότι δεν γνωρίζει πόσοι ακριβώς είναι οι μετανάστες αυτή τη στιγμή στο ακριτικό νησί. Ηδη εκπρόσωποι της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και φορείς του νησιού μιλούν για ανάγκη πραγματοποίησης συλλαλητηρίου, καθώς και έκδοσης καταδικαστικής απόφασης που θα στρέφεται απευθείας προς τον «ανεπαρκή», όπως τον χαρακτηρίζουν, υπουργό.

Πηγή: protothema.gr