Οι τράπεζες, οι καταθέσεις και οι θεωρίες συνωμοσίας

Η στιγμή της κρίσης για τις συστημικές ευρωπαϊκές τράπεζες πλησιάζει, καθώς τον Οκτώβριο αναμένεται η ολοκλήρωση των ελέγχων που διενεργεί η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, προτού αναλάβει απευθείας την εποπτεία τους από την 1η Νοεμβρίου.

Δεδομένου ότι η ΕΚΤ θέλει να παραλάβει «καθαρό τοπίο», εκτιμάται ότι θα κινηθεί με ιδιαίτερη προσοχή, αλλά και μεγαλύτερη αυστηρότητα σε σχέση

Ενα θέμα που απασχολούσε όλους τους Ευρωπαίους εν όψει των stress tests είναι η «διάσωση εκ των έσω» (το bail in ή αλλιώς κούρεμα), δηλαδή η κάλυψη των όποιων ανοιγμάτων με κεφάλαια που είναι μέσα στην τράπεζα, όπως μετοχικό κεφάλαιο και χρήματα τοποθετημένα σε τραπεζικά ομόλογα και καταθέσεις άνω των 100.000 ευρώ.

Η μέθοδος αυτή εγκαινιάστηκε στην περίπτωση της Κύπρου, όπου σφαγιάστηκαν μέτοχοι, ομολογιούχοι και καταθέτες. Είναι δε αντίθετη με το bail out, τη «διάσωση απέξω», όπως έγινε στην Ελλάδα και την Ισπανία όπου χορηγήθηκε κρατική βοήθεια.

Η Ε.Ε. υιοθέτησε μάλιστα και νομοθεσία σύμφωνα με την οποία το bail in θα εφαρμόζεται συντεταγμένα και με κοινούς κανόνες, από το 2016, σε όλες τις χώρες-μέλη. Εκφράστηκαν, όμως, ανησυχίες για τις παρενέργειες των διαδικασιών αυτών, όπως το γεγονός ότι το χρήμα θα είχε την τάση να συγκεντρωθεί στις χώρες με ισχυρότερο τραπεζικό σύστημα, αλλά και εκτός Ευρώπης από τον φόβο του κουρέματος των καταθέσεων.

Γι’ αυτό και η νομοθεσία έχει ένα «παραθυράκι» το οποίο επιτρέπει την εξαίρεση των καταθέσεων από το bail in σε περίπτωση που υπάρχει συστημικός κίνδυνος.

Είναι ενδεικτικό ότι στην περίπτωση της πορτογαλικής τράπεζας Banco Espirito Santo έγινε bail in (κούρεμα) προ ημερών μόνο στους μετόχους (μέσω της αύξησης κεφαλαίου) και στους κατόχους ομολόγων μειωμένης εξασφάλισης. Χορηγήθηκε επίσης και κρατική βοήθεια, επειδή τα διαθέσιμα του πορτογαλικού ταμείου διάσωσης δεν επαρκούσαν.

Η νομοθεσία για το bail in δεν ισχύει βέβαια ακόμη, αλλά η λογική της διαπνέει τις αποφάσεις που λαμβάνονται εν τω μεταξύ και ο χειρισμός της πορτογαλικής τράπεζας δείχνει ότι το κούρεμα των καταθέσεων φεύγει από τον ορίζοντα.

Στην ουσία, φαίνεται ότι οι Ευρωπαίοι αποφάσισαν ότι το κούρεμα των καταθέσεων δεν πρόκειται να εφαρμοστεί, διότι υπάρχει ο κίνδυνος να προκληθεί απόσυρση καταθέσεων και να τεθεί και πάλι σε κρίση το τραπεζικό σύστημα.

Είναι, μάλιστα, βέβαιο ότι θα προκύψουν και άλλες περιπτώσεις τραπεζών μέχρι τον Οκτώβριο, αφού είναι κοινό μυστικό ότι οι ευρωπαϊκές τράπεζες κρύβουν πολλούς «σκελετούς» στους ισολογισμούς τους, οι οποίοι μέχρι τώρα καλύπτονται από τις ενέσεις ρευστότητας που χορηγεί η ΕΚΤ.

Το ερώτημα, βέβαια, είναι γιατί η μέθοδος του bail in εφαρμόστηκε στην Κύπρο και μάλιστα με παραδειγματική αυστηρότητα, η οποία είχε ως αποτέλεσμα να πληγεί η θέση της Μεγαλονήσου ως χρηματοπιστωτικού κέντρου στη Μεσόγειο αλλά και να τρωθούν οι σχέσεις της με τη Ρωσία, καθώς από εκεί προερχόταν μεγάλο μέρος των καταθέσεων που κουρεύτηκαν.

Το γεγονός είναι ότι οι κλασικοί φορολογικοί παράδεισοι του Βορρά, όπως το Λουξεμβούργο, παραμένουν άθικτοι, ενώ οι σχέσεις της Ε.Ε. με τη Ρωσία οδηγούνται προς το χειρότερο.

Γιατί υιοθετούνται δύο μέτρα και δύο σταθμά; Πρόκειται απλώς για άλλη μία άστοχη απόφαση των Ευρωπαίων - οι οποίοι κλασικά αιωρούνται ανάμεσα στη σπασμωδικότητα και την αβελτηρία; Ήταν και το κυπριακό κούρεμα ένα «λάθος», όπως εκείνο που ομολογήθηκε στην περίπτωση της Ελλάδας;

Ή μήπως υπάρχουν άλλες σκοπιμότητες και πρέπει να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε με όρους θεωρίας συνωμοσίας;