Με μοντέλο μαθηματικού τύπου οι αναθέσεις δημοσίων έργων

Της Μαριάννας Τζάννε

Τη μετάβαση σε ένα μοντέλο μαθηματικού τύπου που θα αξιολογεί τα δημόσια έργα με πολλαπλά κριτήρια, προετοιμάζουν μεθοδικά οι εργοληπτικές οργανώσεις και οι μελετητές, αναζητώντας ένα διαφορετικό τρόπο παραγωγής έργων στην Ελλάδα.

Στόχος είναι να αντιμετωπιστεί το φαινόμενο των εξαντλητικών εκπτώσεων που οδηγεί σε διασπάθιση δημόσιου χρήματος, κακοτεχνίες, ατελείωτες εργολαβίες και εξοβελισμό από την αγορά πλήθους τεχνικών εταιρειών.

Οι φορείς του κλάδου υποστηρίζουν ότι η κατάσταση στα τεχνικά έργα 15 χρόνια μετά την απόσυρση του μαθηματικού τύπου, έχει πιάσει πάτο με τις εκπτώσεις στις κατασκευές να φτάνουν πάνω από το 60% και στις μελέτες ακόμη και το 90%, με τεράστιους κινδύνους για την ασφάλεια και την ολοκλήρωση των έργων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα της εικόνας που παρουσιάζει ο κλάδος είναι η περιγραφή παράγοντα των κατασκευών για πρόσφατο έργο κατασκευής κόμβου στην περιφερειακή Θεσσαλονίκης προϋπολογισμού 35 εκατομμυρίων ευρώ.

«Αποφασίσαμε να χτυπήσουμε το έργο, προσφέροντας έκπτωση 15% κάτω από το κόστος. Όμως όταν άνοιξαν οι προσφορές δεν είμασταν ούτε στην πεντάδα»! Η εμπειρία του συγκεκριμένου εργολάβου, τείνει να γίνει κανόνας στα μικρότερα έργα που οι ιδιοκτήτες τεχνικών εταιρειών, παραδέχονται ότι «χτυπούν» κάτω από το κόστος, μόνο και μόνο για να αυτοσυντηρούνται και να μην διώξουν όλο το προσωπικό.

Αμέσως μετά το Πάσχα, τρεις θεσμικοί φορείς του κλάδου που εκπροσωπούν μεσαίες και μεγάλες εταιρείες και μελετητές (ΣΑΤΕ, ΣΤΕΑΤ, ΣΕΓΜ) ετοιμάζονται να παρουσιάσουν τις προτάσεις τους για ένα διαφορετικό τρόπο ανάθεσης έργων και μελετών, την ίδια στιγμή που το υπουργείου Υποδομών και συγκεκριμένα η Γενική Διεύθυνση Λιμενικών Έργων, έχει παραγγείλει μια αντίστοιχη μελέτη στο πολυτεχνείο. «Η ευρωπαϊκή οδηγία μας επιτρέπει να αξιολογήσουν οι υπηρεσίες τις υψηλές εκπτώσεις και να ζητήσουν αιτιολόγηση. Αυτό πρέπει να συγκεκριμενοποιηθεί με κάποιο τρόπο» αναφέρει ο υπουργός Υποδομών Χρίστος Σπίρτζης. Όπως σημειώνει, έργο του ΕΜΠ είναι να μελετήσει τις εκπτώσεις που δόθηκαν στα έργα τα τελευταία χρόνια και να ερευνήσει εάν με τις εκπτώσεις αυτές μπορεί να υλοποιηθεί ένα έργο υποδομής και στην συνέχεια να καθορίσει με βάση και το κόστος των έργων (ασφαλτικά κ.α) ποιες θεωρούνται χαμηλές εκπτώσεις.

Εργολάβοι και μελετητές από την πλευρά τους δεν ακολουθούν ενιαίο μέτωπο και αυτό δυσχεραίνει την εξεύρεση μιας κοινά αποδεκτής λύσης, τονίζουν στο υπουργείο. Τα νήματα στην αγορά κινούν οι ισχυροί του κλάδου (μεγάλες και μεσαίες τεχνικές εταιρείες και μελετητές), οι οποίοι με το επιχείρημα ότι ελέγχουν το 95% της παραγωγής έργων, ζητούν να πάψει να είναι η μειοδοσία το μοναδικό κριτήριο ανάθεσης. Ζητούν επίσης να θεσμοθετηθούν και άλλα κριτήρια ανάθεσης έργων με συντελεστή βαρύτητας ανά κατηγορία (π.χ τιμή, χρόνος εγγυήσης, συντήρηση) αλλά και να υπάρξει καθορισμός ενός νέου και αντικειμενικότερου τρόπου κοστολόγησης έργων που να αποτρέπει την υποβολή προσφορών κάτω του κόστους. Ο μαθηματικός τύπος ισχυρίζονται ότι μπορεί να εφαρμοστεί σε μικρότερα έργα (ο ακριβής προϋπολογισμός δεν έχει προσδιοριστεί αλλά θα είναι σαφώς κάτω από 5,2 εκ. ευρώ που είναι το όριο για τα ευρωπαικά έργα).

Το υπουργείο Υποδομών δεν είναι αρνητικό στην υιοθέτηση ενός αλγόριθμου για τα δημόσια έργα, αρκεί να εγκριθεί από την ΕΕ. Όπως αναφέρουν υπηρεσιακοί παράγοντες, όσοι δαιμονοποίησαν τον μαθηματικό τύπο στο παρελθόν, δεν εξασφάλισαν την υγιή πορεία του κλάδου που παρά την υιοθέτηση του μειοδοτικού συστήματος, πορεύτηκε με πολλές στρεβλώσεις που οδήγησαν στον στραγγαλισμό της αγοράς από τις μεγάλες εκπτώσεις.

Ο μαθηματικός τύπος υιοθετήθηκε επί υπουργίας Κώστα Λιαλιώτη το 1998 και αποσύρθηκε επί υπουργίας Γιώργου Σουφλιά ως όργιο διαπλοκής και στησίματος διαγωνισμών από τους εργολάβου. Η ειρωνεία είναι ότι επιλέχθηκε τότε ως εργαλείο της διοίκησης για να αντιμετωπιστεί η φαυλότητα των μεγάλων εκπτώσεων. Για τον ίδιο δηλαδή λόγο που και σήμερα ο τεχνικός κόσμος αναζητά λύσεις στους αργόριθμους, με μεγαλύτερες όμως ασφαλιστικές δεικλίδες, τις οποίες υπόσχονται η ψηφιοποίηση των διαδικασιών αλλά και η περιορισμένη πίτα των έργων.