Η γαλλική επανάσταση της καινοτομίας

Σχολές πληροφορικής χωρίς καθηγητές, μουσεία χωρίς πραγματικά εκθέματα, κουζίνες που μαγειρεύουν χωρίς βράσιμο, πειράματα της Κεντρικής Τράπεζας της Γαλλίας με την τεχνολογία του bitcoin, αλλά και η γαλλική αναπτυξιακή τράπεζα BPI που αποτελεί πρότυπο για τη δημιουργία της αντίστοιχης ελληνικής είναι μερικές από τις όψεις της γαλλικής καινοτομίας, που βάζει τα δυνατά της

Του Γιώργου Χ. Παπαγεωργίου

Στις αρχές της δεκαετίας του 1980 αν κάποιος ήθελε να ονομάσει τη χώρα της καινοτομίας σίγουρα θα διάλεγε τη Γαλλία. Την εποχή εκείνη οι Γάλλοι ήταν στην πρωτοπορία καθώς είχαν παρουσιάσει το τρένο υψηλής ταχύτητας (TGV), αλλά και το Minitel, τον πρόδρομο του Ιντερνετ, μια συσκευή με οθόνη και πληκτρολόγιο που συνδεόταν με το τηλέφωνο και σου έδινε ειδήσεις, συναλλαγές, ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, «ροζ» μηνύματα και πολλά άλλα.

Παρ' όλα αυτά, οι Γάλλοι έχασαν το τρένο και η ψηφιακή επανάσταση συνέβη στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Σήμερα τα καλύτερα γαλλικά μυαλά και ταλέντα -που είναι αρκετά λόγω της παράδοσης που έχει η χώρα στα Μαθηματικά και τη Μηχανική- μετακομίζουν στη Σίλικον Βάλεϊ.

Δεν είναι, λοιπόν, καθόλου τυχαίο ότι ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν έχει καταστήσει κεντρικό σημείο της στρατηγικής του την ενίσχυση της καινοτομίας και της επιχειρηματικότητας. Εχει μιλήσει για μια νέα Σίλικον Βάλεϊ στις όχθες του Σηκουάνα, προωθεί χρηματοδότηση εταιρειών startup μέσω ενός κεφαλαίου καινοτομίας που θα προικοδοτηθεί με 10 δισ. ευρώ, προερχόμενα κυρίως από ιδιωτικοποιήσεις και πώληση μη στρατηγικών κρατικών συμμετοχών σε εταιρείες όπως η αυτοκινητοβιομηχανία Renault, η ενεργειακή Engie, η εταιρεία ηλεκτρισμού Electricite de France, η τηλεπικοινωνιακή Orange και πολλές άλλες.

Ιδιαίτερη έμφαση δίνουν οι Γάλλοι στη συνεργασία με την Ελλάδα στον τομέα της καινοτομίας, με το γαλλοελληνικό δίκτυο Mazinnov (μαζί+innovation) το οποίο συστάθηκε ύστερα από τη συμφωνία στρατηγικής συνεργασίας μεταξύ της Γαλλίας και της Ελλάδας το 2015 και λειτουργεί με τη φροντίδα του ιδιαίτερα δραστήριου Γάλλου πρεσβευτή στην Ελλάδα Κριστόφ Σαντεπί και συνδέει μεταξύ τους startups, μεγάλες επιχειρήσεις, υποστηρικτικούς φορείς, κρατικούς οργανισμούς, κέντρα έρευνας και έχει πραγματοποιήσει ήδη δύο ετήσιες συναντήσεις μεταξύ γαλλικών και ελληνικών φορέων στην Αθήνα.

Στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων του δικτύου Mazinnov, μια ομάδα Ελλήνων δημοσιογράφων, ανάμεσα στους οποίους και ο υπογράφων, είχε την ευκαιρία να παρακολουθήσει παρουσιάσεις εταιρειών και φορέων που συνδέονται με τη γαλλική καινοτομία, που εκφράζουν τη νέα απόπειρα των Γάλλων να κάνουν τη χώρα τους πρωτεύουσα της καινοτομίας.

Ecole 42

Η πιο εντυπωσιακή καινοτομία ήταν η Σχολή 42, ένα πρωτοποριακό πρότζεκτ, που στην πραγματικότητα είναι μια παιδαγωγική επανάσταση και πιθανόν να αποτελέσει οδηγό για τον τρόπο που θα λειτουργούν αρκετές σχολές στο μέλλον.

Πρόκειται για μια σχολή προγραμματισμού ηλεκτρονικών υπολογιστών, στην οποία δεν υπάρχουν καθηγητές, αλλά οι μαθητές αποκτούν τις γνώσεις τους δουλεύοντας πάνω σε συγκεκριμένα πρότζεκτ, αναζητώντας τις απαντήσεις μέσω Ιντερνετ ή, το κυριότερο, απευθυνόμενοι στους συμμαθητές τους.

Πρόκειται για το λεγόμενο peer-to-peer learning (μάθηση μεταξύ ομοτίμων), το οποίο διεξάγεται με ειδικό software μέσα από το οποίο ανατίθενται τα πρότζεκτ και παρακολουθείται η πορεία του μαθητή.

Η φοίτηση είναι δωρεάν και οι μαθητές, 18-30 χρονών, γίνονται δεκτοί χωρίς καμία προϋπόθεση γνώσης ή πτυχίου. Δεν χρειάζεται να ξέρουν ούτε Μαθηματικά, ούτε Πληροφορική, απλώς απαντούν σε ορισμένα ερωτήματα, αινίγματα και παιχνίδια μέσω Ιντερνετ, τα οποία έχουν ως στόχο να ελέγξουν ότι διαθέτουν απλές γνωστικές ικανότητες. Στη συνέχεια, εφόσον περάσουν το πρώτο τεστ, πρέπει να πετύχουν και σε μια σειρά δοκιμασιών οι οποίες διεξάγονται στον χώρο της σχολής και δοκιμάζουν τις δυνατότητες του καθενός στη λογική, στην εφευρετικότητα, στην εξεύρεση λύσεων - χωρίς να χρειάζονται ειδικές γνώσεις κάποιου αντικειμένου.

Οπως μας εξήγησε ο Νικολά Σαντιράκ, εκ των συνιδρυτών της σχολής και γενικός διευθυντής της, από τις πιο σημαντικές «δοκιμασίες» των τεστ είναι η προσήλωση στον στόχο και η επιμονή ακόμα και μετά την αποτυχία. Γι' αυτό και στα τεστ οι υποψήφιοι οδηγούνται μερικές φορές επίτηδες σε αποτυχία, ώστε να ξεκαθαρίσουν εκείνοι πού τα παρατάνε και δεν επιμένουν.

Κάθε χρόνο γίνονται δεκτοί περίπου ένας στους τρεις υποψήφιους και σήμερα η σχολή έχει περί τους 4.000 μαθητές, από τους οποίους αποφοιτούν περίπου 800 κάθε χρόνο. Η διάρκεια της σχολής είναι περίπου τριετής - αφού κάθε μαθητής προχωράει με τον δικό του ρυθμό.

Ο Νικολά Σαντιράκ, συνιδρυτής του Ecole 42

Η σχολή έχει ορισμένα κοινοβιακά χαρακτηριστικά, καθώς οι ίδιοι οι μαθητές εργάζονται εναλλάξ στην κουζίνα, έχουν κοινούς χώρους για εκδηλώσεις και δραστηριότητες.

Η Σχολή 42 γνωρίζει τεράστια επιτυχία, αφού περίπου το 30% των αποφοίτων δημιουργεί δική του επιχείρηση, ενώ όλοι γίνονται ανάρπαστοι από τη γαλλική -και όχι μόνο- βιομηχανία πληροφορικής και τεχνολογίας.

Εκ των βασικών ιδρυτών της σχολής και βασικός χρηματοδότης είναι ο επιχειρηματίας Ξαβιέ Νιελ, ιδιαίτερα γνωστός στη Γαλλία, ιδιοκτήτης της εταιρείας τηλεπικοινωνιών και παροχής Ιντερνετ Free. Ο Νιελ έχει προικοδοτήσει τη σχολή με δωρεά 100 εκατ. ευρώ, καλύπτοντας έτσι περί τα 10 χρόνια λειτουργικών εξόδων. «Εχουμε αποφασίσει ότι θα προχωρήσουμε με αυτό το μοντέλο για επτά χρόνια και μετά θα κάνουμε αξιολόγηση για να δούμε τι αλλαγές χρειάζονται», μας είπε ο Σαντιράκ.

ICONEM

Η Iconem είναι μια εταιρεία που ιδρύθηκε το 2013 και ειδικεύεται στην τρισδιάστατη καταγραφή και απεικόνιση πολιτιστικών μνημείων σε όλο τον κόσμο με χρήση των τελευταίων τεχνολογικών καινοτομιών και με σκοπό τη διατήρηση της μνήμης της απειλούμενης κληρονομιάς.

Αποτελείται από 12 επιστήμονες και ειδικούς οι οποίοι αναλαμβάνουν έργα σε όλο τον κόσμο. Χαρακτηριστική δουλειά η καταγραφή των μνημείων στην Παλμύρα και το Αφγανιστάν ώστε να δημιουργηθούν τρισδιάστατες ψηφιακές ρεπλίκες προτού καταστραφούν. Ενδεικτική επίσης είναι και η καταγραφή των μνημείων της Δήλου, που έχει γίνει με ακρίβεια λεπτομέρειας ενός χιλιοστού και επιτρέπει έτσι σε κάποιον να επισκεφθεί την ψηφιακή Δήλο χρησιμοποιώντας μια κάσκα εικονικής πραγματικότητας.

KISS KISS BANK BANK

Από τους πιο κρίσιμους κρίκους στην καινοτομία είναι η χρηματοδότηση και η γαλλική Kiss Kiss Bank Bank είναι μια προσπάθεια που ξεκίνησε το 2007 από τρεις νέους Γάλλους οι οποίοι δούλευαν στον χώρο της μουσικής, την περίοδο ακριβώς που ο κλάδος άρχισε να υφίσταται τις συνέπειες του ψηφιακού κατεβάσματος τραγουδιών. Δημιούργησαν, έτσι, μια ηλεκτρονική πλατφόρμα crowdfunding, ήτοι συμμετοχικής μικροχρηματοδότησης, όπου οι μουσικοί πρότειναν συναυλίες ή μουσικές παραγωγές στο κοινό και ζητούσαν χρηματοδότηση με αντάλλαγμα εισιτήριο ή το CD.

Σταδιακά η Kiss Kiss Bank Bank επεκτάθηκε σε κάθε είδους χρηματοδοτήσεις και σήμερα έχει μετατραπεί σε ένα εργαλείο, το οποίο επιτρέπει σε μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις να χρηματοδοτηθούν από μικρούς και μεσαίους ιδιώτες.

Ενας μικρομεσαίος έμπορος, για παράδειγμα, ζητεί χρηματοδότηση για ένα νέο κατάστημα και οι ιδιώτες μπορούν να τον χρηματοδοτήσουν μέσω της πλατφόρμας, ακόμα και με μικρά ποσά (100-200 ευρώ). Οπως μας εξήγησε ο Αντριάν Ομόν, εκ των συνιδρυτών, το κόστος δανεισμού είναι λίγο ψηλότερο από εκείνο των τραπεζών, όπως και οι αποδόσεις των «πιστωτών» που δίνουν τα χρήματα, αλλά η πλατφόρμα αποδεικνύεται ένας πολύ καλός τρόπος για να αντλήσουν χρήμα επιχειρήσεις και δραστηριότητες που δεν βρίσκουν λύση στις τράπεζες.

Η Kiss Kiss Bank Bank έχει εξαγοραστεί πλέον από το γαλλικό Ταμιευτήριο (Banque Postale).

Η Γαλλική Κεντρική Τράπεζα και το bitcoin

Το τελευταίο σημείο που θα περίμενε κάποιος να βρει κρυπτονομίσματα όπως το bitcoin είναι οι παραδοσιακά συντηρητικές κεντρικές τράπεζες. Κι όμως, η Τράπεζα της Γαλλίας πειραματίζεται με την τεχνολογία που στηρίζει τη λειτουργία των κρυπτονομισμάτων, το λεγόμενο blockchain.

Η Τράπεζα της Γαλλίας είναι η μόνη Κεντρική Τράπεζα της Ευρωζώνης η οποία έχει συστήσει διεύθυνση ψηφιακής καινοτομίας, υπεύθυνος της οποίας είναι ο κ. Τιερί Μπεντουάν. Το εργαστήριο καινοτομίας προωθεί διάφορα σενάρια για τον τρόπο που θα γίνονται οι εργασίες της τράπεζας στο μέλλον έτσι ώστε να αποκτήσει ευελιξία αλλά και το σχετικό προβάδισμα.

Ενα πείραμα που μόλις τέθηκε σε κανονική λειτουργία είναι η χρήση του blockchain (που πρωτοχρησιμοποιήθηκε στο bitcoin και θεωρείται η μέθοδος με την οποία θα λειτουργούν πολλές αγορές στο μέλλον), για την έκδοση των πιστοποιητικών που χορηγούνται από την Κεντρική Τράπεζα σε κάθε εμπορική τράπεζα που πραγματοποιεί ένα διασυνοριακό έμβασμα SEPA.

Δημόσια Αναπτυξιακή Τράπεζα (Banque Publique d' Investissement)

Η Δημόσια Αναπτυξιακή Τράπεζα δημιουργήθηκε το 2012 με συγχώνευση του γαλλικού Ταμείου Παρακαταθηκών και Δανείων και του επενδυτικού φορέα OSEO που είχε ως αντικείμενο τη χρηματοδότηση μικρομεσαίων επιχειρήσεων, καινοτομίας και έρευνας, καθώς και την εταιρεία συμμετοχών που κατείχε τις κρατικές μετοχές σε μεγάλες εταιρείες (sovereign fund). Η δημιουργία της Αναπτυξιακής Τράπεζας είχε προταθεί τότε από τον Εμανουέλ Μακρόν που ήταν σύμβουλος του τότε προέδρου Φρανσουά Ολάντ.

Η BPI France σήμερα απασχολεί 2.500 εργαζομένους σε 48 υποκαταστήματα σε όλη τη Γαλλία και έχει ως αποστολή να χρηματοδοτεί την καινοτομία, τις startups, αναλαμβάνοντας τα ρίσκα που οι παραδοσιακές τράπεζες δεν θέλουν να πάρουν. «Πάμε εκεί που δεν πάνε η Credit Agricole και η BNP», μας είπε η Ιζαμπέλ Μπεμπεάρ υπεύθυνη διεθνών δραστηριοτήτων.

Η BPI παρέχει χρηματοδότηση, συμβουλευτικές υπηρεσίες, εκπαίδευση, δικτύωση και πρόσβαση στις διεθνείς αγορές, τις οποίες οι μικρές startups δυσκολεύονται να προσεγγίσουν.
Είναι χαρακτηριστικό ότι πολύ μικρές εταιρείες μπορούν να ζητήσουν μικρές πιστώσεις μέχρι 15.000 ευρώ μέσω Ιντερνετ. Η BPI συνεργάζεται με τις ελληνικές αρχές για τη δημιουργία της ελληνικής αναπτυξιακής τράπεζας, η οποία, όπως μας είπαν οι Γάλλοι, βρίσκεται στο τελικό στάδιο.

FAMOCO

Ενας από τους καλύτερους πελάτες της BPI είναι ο επιχειρηματίας Λιονέλ Μπαραμπάν, συνιδρυτής της Famoco. Εχοντας δημιουργήσει εταιρείες στο Ισραήλ, στις ΗΠΑ και την Κίνα, ο Μπαραμπάν επέστρεψε στη Γαλλία για την τελευταία του δημιουργία καθώς βλέπει ότι «η Ευρώπη αρχίζει να γίνεται μια αγορά» και ότι τα πράγματα αρχίζουν να αλλάζουν στη Γαλλία.

Η Famoco προσφέρει λύσεις για ψηφιακές συναλλαγές σε όλα τα επίπεδα (λογισμικό, συσκευές) με την ιδιαιτερότητα ότι δεν εκμεταλλεύεται ούτε κοινοποιεί τα προσωπικά δεδομένα των χρηστών.

Οπως χαρακτηριστικά μας είπε: «Ζούμε μια νέα "ψηφιακή αποικιοκρατία". Εμείς παράγουμε προσωπικά δεδομένα τα οποία εκμεταλλεύονται εμπορικά εταιρείες όπως η Google και η Facebook. Το ίδιο γινόταν με τις αποικίες: παρήγαν βαμβάκι, αλλά μόνοι οι μητροπόλεις είχαν δικαίωμα να το επεξεργάζονται - και να αποκομίζουν τα κέρδη».

Ο επιχειρηματίας, Λιονέλ Μπαραμπάν, συνιδρυτής της Famoco

Ετσι, η Famoco μπορεί να αναλάβει από τη διαχείριση συναυλιών, με έκδοση εισιτηρίων, παροχή του λογισμικού αλλά και των συσκευών μέχρι και τη διανομή ανθρωπιστικής βοήθειας σε χώρες της Αφρικής, με την παροχή ψηφιακών πιστοποιητικών (vouchers) με τα οποία μπορούν να αγοραστούν τρόφιμα ή σχολικά βιβλία, αλλά όχι οινοπνευματώδη.

Τελευταία δουλειά;

Η δημιουργία μηχανημάτων ηλεκτρονικής πληρωμής (POS) που δέχονται πληρωμές από τα κινεζικά Alichat και Alipay.

Η κουζίνα του μέλλοντος

Πού αλλού από τη Γαλλία θα μπορούσε να υπάρχει πανεπιστημιακή έδρα για την «κουζίνα του μέλλοντος»;

Ο Ραφαέλ Ομόν, καθηγητής Χημείας, έχει την έδρα της Μαγειρικής Καινοτομίας στο πανεπιστήμιο του Παρισιού Saclay, όπου γίνονται τα πιο προχωρημένα πειράματα μοριακής κουζίνας και όχι μόνο.

Η έδρα χρηματοδοτείται εξ ολοκλήρου από εταιρείες όπως η Danone (τρόφιμα), η ECF (σκεύη κουζίνας), η Boiron (φρούτα) και εστιάζει σε νέες μεθόδους μαγειρικής οι οποίες δίνουν πιο νόστιμα και πιο θρεπτικά φαγητά, καθώς και σε νέα σκεύη μαγειρέματος.

Ετσι, μάθαμε ότι η ιδανική θερμοκρασία για να μαγειρεύονται λαχανικά είναι στους 80 βαθμούς και τα κρέατα στους 60 βαθμούς. Σύντομα, λοιπόν, θα υπάρχουν κατσαρόλες που θα μαγειρεύουν με ελεγχόμενη θερμοκρασία και θα συγκρατούν και τους ατμούς (με τους οποίους διαφεύγουν θρεπτικά και γευστικά υλικά στο βράσιμο), αλλά και μπουκάλια για γάλα και χυμούς κατασκευασμένα από φύκια. Επίσης, για μαρμελάδες χωρίς ζάχαρη, σε κάθε νοικοκυριό θα υπάρχει μια συσκευή φυγοκέντρησης, ενώ το σωστό μαγείρεμα θα γίνεται με ψύξη, με τη βοήθεια υγρού αζώτου.

SCHOOLAB

Το Schoolab είναι μια ιδιότυπη σχολή για startup που συνεργάζεται με τρεις διαφορετικές σχολές του Παρισιού, μια σχολή design, μια εμπορική σχολή και μια σχολή μηχανικών.
Τo Schoolab παρέχει ένα μάθημα ενός εξαμήνου για το οποίοι οι φοιτητές πρέπει να βρουν καινοτόμες λύσεις σε προβλήματα που θέτουν μεγάλες εταιρείες, οι οποίες μάλιστα πληρώνουν τη σχολή γι' αυτό. Ετσι, οι φοιτητές βρίσκονται σε ένα περιβάλλον «πραγματικού πολέμου», δημιουργώντας από το μηδέν μια startup, η οποία θα πρέπει να βρει λύσεις. Η σχολή παρέχει επίσης συμβουλές και mentoring από ειδικούς και επιχειρηματίες.

Recyclerie

Ενδιαφέρον επίσης είχε και η Recyclerie, ένας χώρος που παρέχει εργαλεία για να μαστορέψεις, κήπο για να καλλιεργήσεις με οικολογικές μεθόδους και βέβαια ένα εστιατόριο το οποίο σερβίρει κυρίως βιολογικά προϊόντα από τοπικές αγορές.