Γίνεται σταθερότητα χωρίς μεσαία τάξη;

Ακόμα και όσοι υιοθετούν την πιο αισιόδοξη εκτίμηση για το 2014 υποστηρίζουν μεν ότι διαφαίνονται προϋποθέσεις ανάπτυξης, αλλά σπεύδουν να θέσουν αρκετά προαπαιτούμενα.
Καθένας βλέπει τα πράγματα από τη δική του οπτική γωνία και με βάση τα συμφέροντα του κλάδου στον οποίο δραστηριοποιείται. Οι βιομήχανοι κριτικάρουν πλέον το μνημόνιο και ζητούν περιορισμό του κράτους που πνίγει τον ιδιωτικό τομέα, οι εκπρόσωποι του τραπεζικού κλάδου θέλουν πλήρη επανιδιωτικοποίηση των τραπεζών,

οι επιχειρηματίες θέλουν ρευστότητα και χρηματοδότηση.

Ολοι, πάντως, φαίνεται να συμφωνούν σε ορισμένα σημεία, όπως η ανάγκη παραγωγικής ανασυγκρότησης και αύξησης της ανταγωνιστικότητας, καθώς και στο ότι χρειάζεται «πολιτική σταθερότητα».

Πόσο εφικτό είναι να καλυφθούν ταυτόχρονα οι τρεις αυτοί στόχοι;

Η περίφημη παραγωγική ανασυγκρότηση, δηλαδή η μεταστροφή της οικονομίας έτσι ώστε να παράγει περισσότερα αγαθά προς εξαγωγή, είναι μια ανάγκη που αποδέχονται οι οικονομολόγοι όλων των πολιτικών κατευθύνσεων. Το μεγάλο εμπορικό έλλειμμα ήταν η βασική παθογένεια της ελληνικής οικονομίας.

Πέρα, όμως, από τη γενική αυτή διαπίστωση, είναι γεγονός ότι έπειτα από τέσσερα χρόνια μνημονίου και την τεράστια συμπίεση αμοιβών και αξιών, οι εξαγωγές δεν ανταποκρίνονται στο ζητούμενο. Και η επιτυχία του μηδενισμού του ελλείμματος στο ισοζύγιο με το εξωτερικό (ισοζύγιο πληρωμών) οφείλεται περισσότερο στην κατάρρευση των εισαγωγών, λόγω ύφεσης, παρά στην άνοδο των εξαγωγών.

Η ελληνική οικονομία τις τελευταίες δεκαετίες είχε αναπτύξει έναν υπετροφικό τομέα υπηρεσιών - αγαθών που δεν εξάγονται. Ο τζίρος και οι θέσεις εργασίας που χάθηκαν σε τομείς όπως το εμπόριο αυτοκινήτων ή τα είδη ρουχισμού δεν πρόκειται να επανέλθουν, ούτε όμως και να υποκατασταθούν στο ορατό μέλλον από δυναμικές εξαγωγικές επιχειρήσεις οι οποίες υποτίθεται ότι θα «ανθήσουν στο νέο ανταγωνιστικό περιβάλλον».

Ασφαλώς υπάρχουν υποδείγματα επιχειρήσεων που -λόγω και της κρίσης- βρίσκουν νέες διεξόδους και βγαίνουν με επιτυχία στις ξένες αγορές. Πολλές μάλιστα υποφέρουν άδικα λόγω της ευρύτερης δυσπραγίας, της έλλειψης ρευστότητας και, βέβαια, της γραφειοκρατίας η οποία παραμένει ανίκητη, πέρα από μνημόνια, υφέσεις και φυσικές καταστροφές.

Ωστόσο, τα παραδείγματα αυτά είναι δυστυχώς λίγα και δεν επαρκούν ούτε για να απορροφήσουν τις στρατιές των ανέργων, ούτε για να συντελέσουν στην ανάκαμψη του βιοτικού επιπέδου.
Δεδομένου ότι η εξωτερική ζήτηση δεν επαρκεί για να τροφοδοτήσει την ελληνική οικονομία με τους απαραίτητους πόρους, η μόνη διέξοδος για να ανακάμψουν η οικονομία και η απασχόληση θα ήταν η τόνωση της εσωτερικής ζήτησης, αλλά η πολιτική που ακολουθείται είναι στην αντίθετη κατεύθυνση, με συμπίεση του διαθέσιμου εισοδήματος.

Πρόκειται, βέβαια, για αδιέξοδο.

Ασφαλώς και υπό τις παρούσες συνθήκες αρκετές δουλειές θα γίνουν σε διάφορους τομείς και κυρίως με την έλευση ξένων κεφαλαίων, τα οποία διαβλέπουν ευκαιρίες σε χαμηλές τιμές.
Αν, όμως, δεν αλλάξει η πορεία που ακολουθούμε σήμερα, η απασχόληση θα δημιουργείται με το σταγονόμετρο και θα αφορά κυρίως θέσεις χαμηλών αμοιβών και όχι ανταγωνιστικά και καλοπληρωμένα πόστα σε διεθνώς ανταγωνιστικούς κλάδους.
Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, ο μεγάλος χαμένος είναι η μεσαία τάξη, ο μέσος εργαζόμενος και ο μικρός και μέσος επιχειρηματίας, οι οποίοι δεν βλέπουν προοπτική ανάκτησης της προηγούμενης θέσης τους, ακόμα και με το καλύτερο σενάριο.

Είναι, όμως, ακριβώς η μεσαία τάξη που αποτελεί τον κορμό της κοινωνίας και από την οποία εξαρτώνται η οικονομική ανάπτυξη και η πολιτική σταθερότητα. Οταν η μεσαία τάξη είναι ανασφαλής, δημιουργείται αστάθεια και αβεβαιότητα.

Δεν αρκούν, επομένως, οι ευχές για σταθερότητα. Ο μόνος τρόπος για να διασφαλιστεί η τελευταία είναι να υπάρξουν οι οικονομικές και κοινωνικές προϋποθέσεις που θα δώσουν μια αίσθηση προοπτικής στη μεσαία τάξη.

Κάτι τέτοιο, όμως, δεν φαίνεται στον ορίζοντα.

Blogger Γιώργος Χ. Παπαγεωργίου