Μπλοφάρει ο Τραμπ ή ξεκινά παγκόσμιο εμπορικό πόλεμο;

Toυ Γιώργου Χ. Παπαγεωργίου

Τι φέρνει για την παγκόσμια οικονομία η προεδρία Τραμπ; Θα ξεκινήσει εμπορικός πόλεμος; Εχει βαλθεί ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ να διαλύσει το ευρώ; Ανατρέπονται οι συμμαχίες; Ή μήπως πρόκειται για business as usual καθώς τα μεγάλα μπλοκ του πλανήτη αναζητούν νέες ισορροπίες σε μια παγκόσμια οικονομία όπου κάθε λίγο εκδηλώνεται νέα

Από τις πρώτες κινήσεις του Ντόναλντ Τραμπ και του επιτελείου του φάνηκε καθαρά ότι το ευρώ είναι στόχος, όπως και η Γερμανία. Προ ημερών ο Πίτερ Ναβάρο, σύμβουλος του Αμερικανού προέδρου σε θέματα εμπορίου, έκανε μια δήλωση που πιθανόν να ισοδυναμεί με την πρώτη κανονιά σε έναν νέο εμπορικό πόλεμο, έναν πόλεμο του δολαρίου εναντίον του ευρώ, λέγοντας ότι η Γερμανία χρησιμοποιεί ένα «χονδροειδώς υποτιμημένο» ευρώ με στόχο «να εκμεταλλευτεί τους εμπορικούς εταίρους της».

Κατηγόρησε εν ολίγοις τη Γερμανία ότι κρατάει τεχνητά φθηνό το ευρώ με στόχο να πουλάει φθηνότερα τα γερμανικά αυτοκίνητα και τα άλλα προϊόντα της στις ΗΠΑ. Οσο ισχυρότερο είναι ένα εθνικό νόμισμα, τόσο ακριβότερες είναι και οι εξαγωγές της χώρας που το εκδίδει, με αποτέλεσμα τα προϊόντα της να γίνονται λιγότερο ανταγωνιστικά και αντιστρόφως. Στο παρελθόν είχαν προκύψει νομισματικοί πόλεμοι, όταν κάθε χώρα προσπαθούσε να διατηρήσει το νόμισμά της χαμηλά και να εξάγει έτσι τα προβλήματά της, αλλά η κατάσταση οδήγησε σε κλιμάκωση των ανταγωνισμών και, σύμφωνα με αρκετούς ιστορικούς, ήταν ένα από τα στοιχεία που οδήγησαν σε πολεμικές συγκρούσεις.

Το ότι το ευρώ σήμερα είναι υποτιμημένο είναι ένα αδιαμφισβήτητο στοιχείο, καθώς προκύπτει και από τις μελέτες του ΟΟΣΑ που υπολογίζουν ότι με όρους αγοραστικής δύναμης το ευρωπαϊκό νόμισμα είναι κατά 25% υποτιμημένο σε σχέση με το δολάριο.

Είναι γεγονός επίσης ότι οι γερμανικές εξαγωγές έχουν απογειωθεί τα τελευταία χρόνια, πέρυσι έφτασαν περίπου στα 1,2 τρισ. δολάρια και για πρώτη φορά το γερμανικό εμπορικό πλεόνασμα, δηλαδή η διαφορά της αξίας των εξαγωγών από τις εισαγωγές, έφτασε στα 310 δισ. δολάρια. Την ίδια στιγμή οι ΗΠΑ, με εξαγωγές 2,2 τρισ. ευρώ, έχουν εμπορικό έλλειμμα της τάξης των 502 δισ. δολαρίων.

Η κατάσταση αυτή, όμως, υπάρχει σταθερά τα τελευταία χρόνια σε μια ισορροπία η οποία ήταν σε γενικές γραμμές ικανοποιητική ή έστω ανεκτή από όλους. Το γεγονός είναι ότι για πρώτη φορά η επίσημη ηγεσία των ΗΠΑ αφήνει να εννοηθεί ότι εγκαταλείπει τη στρατηγική του ισχυρού δολαρίου. Μέχρι τώρα, ακόμα και όταν το αμερικανικό νόμισμα κατρακυλούσε, οι επίσημες δηλώσεις ανέφεραν πάντα ότι στόχος είναι ένα ισχυρό δολάριο.

Ο λόγος είναι ότι το σκληρό νόμισμα προσελκύει κεφάλαια στις ΗΠΑ, τα οποία επανεπενδύονται σε αμερικανικές εταιρείες στο εξωτερικό έτσι ώστε να επαναπατρίζονται τα κέρδη (μερίσματα, τόκοι, υπεραξίες).

Τώρα, όμως, αν πάρουμε τοις μετρητοίς τις δηλώσεις Τραμπ και του επιτελείου του, η πολιτική σε σχέση με το δολάριο αλλάζει, καθώς οι ΗΠΑ βάζουν ως στόχο ένα φθηνότερο δολάριο, έτσι ώστε να τονώσουν την αμερικανική παραγωγή και τις εξαγωγές. Εάν μάλιστα πιστέψουμε τις θεωρίες συνωμοσίας, η έλευση Τραμπ στην εξουσία ενισχύει ορισμένους αμερικανικούς κύκλους οι οποίοι θεωρούν ότι το ευρώ είναι στρατηγική απειλή για τη νομισματική πρωτοκαθεδρία των ΗΠΑ καθώς απειλεί να διαταράξει την παγκόσμια ροή κεφαλαίων προς τη χώρα τους και αυτό εξηγεί τις επιθετικές δηλώσεις του Τεντ Μάλοχ, του προαλειφόμενου για τη θέση του πρεσβευτή των ΗΠΑ στην Ε.Ε., ότι το ευρώ δεν έχει μέλλον.

Οι θεωρίες συνωμοσίας έχουν μια γοητεία για ορισμένους, αλλά οι πιο ψύχραιμες αναλύσεις αποδίδουν τις δηλώσεις για το υποτιμημένο ευρώ σε μια λεκτική προσπάθεια, μια δήλωση προθέσεων που έχει στόχο να ανακόψει την ανοδική πορεία του δολαρίου, η οποία υπάρχει από το 2008 και ενισχύθηκε μετά την εκλογή Τραμπ. Ο λόγος είναι ότι όλες οι πολιτικές που έχει εξαγγείλει ο νέος πρόεδρος οδηγούν σε ενίσχυση του αμερικανικού νομίσματος. Εχει μιλήσει για μείωση φορολογίας, αύξηση των δημοσίων δαπανών για δημόσια έργα, κίνητρα για επαναπατρισμό κεφαλαίων και διάφορα άλλα που εάν υλοποιηθούν θα έχουν ως αποτέλεσμα να ενισχυθεί η αμερικανική οικονομία, με διεθνή κεφάλαια να συρρέουν στο δολάριο και τα επιτόκια να αυξάνονται, οπότε θα αυξηθούν η ζήτηση για το πράσινο νόμισμα και η τιμή του. Η άνοδος του δολαρίου, όμως, ευνοεί τις εισαγωγές και δυσκολεύει τις εξαγωγές και επομένως εμποδίζει τα σχέδια Τραμπ για ενίσχυση της αμερικανικής παραγωγής και των εξαγωγών.

Επομένως, ίσως η πολεμική ρητορική για το δολάριο να μην εκφράζει μια βαθιά στρατηγική στροφή των ΗΠΑ, αλλά μια ρητορική απόπειρα να φρενάρει την άνοδο του δολαρίου.
Εάν είναι έτσι, πάντως, τα μεγάλα λόγια του Τραμπ και των συνεργατών του δεν είχαν αποτέλεσμα, αφού από τη στιγμή που έγιναν οι σχετικές δηλώσεις, ύστερα από μια σύντομη υποχώρηση, το δολάριο ενισχύθηκε περαιτέρω.

Οι προβλέψεις για ευρώ και δολάριο

Οι περισσότερες αναλύσεις συγκλίνουν στο ότι το δολάριο θα παραμείνει ισχυρό και ότι σε κάποια στιγμή θα αγγίξει και την ισοτιμία του ένα προς ένα με το ευρώ. Κάποιες αναλύσεις μάλιστα το βλέπουν και χαμηλότερα, δηλαδή 0,98 δολάρια να αγοράζουν ένα ευρώ. Ακόμα κι αν οι ΗΠΑ βάλουν δασμούς σε κάποια προϊόντα, αυτό θα πλήξει μεν τις εξαγωγές χωρών όπως η Γερμανία ή η Κίνα, αλλά δεν θα αλλάξει τη δυναμική του δολαρίου.

Αντίθετα, σε ό,τι αφορά το ευρώ, το κοινό νόμισμα έχει μπροστά του μόνο αβεβαιότητες και προβλήματα για όλο το 2017, κυρίως λόγω της πολιτικής κατάστασης με τις τάσεις αμφισβήτησης της Ευρωζώνης και τις εκλογές που επίκεινται σε αρκετές χώρες. Από την άλλη πλευρά, πάντως, μπορεί βραχυπρόθεσμα οι πολιτικές Τραμπ να ενισχύσουν την οικονομία, αλλά μακροχρόνια θα έχουν παρενέργειες οι οποίες ίσως γυρίσουν μπούμερανγκ για την αμερικανική οικονομία και το δολάριο, οδηγώντας σε κατάσταση αυξημένου πληθωρισμού, υψηλών επιτοκίων και δημοσιονομικών ελλειμμάτων, τα οποία θα υπονομεύσουν την οικονομική δραστηριότητα. Πάντως, η μακροχρόνια τάση του ευρώ σε σχέση με το δολάριο είναι πτωτική από το 2008 που βρισκόταν στην ισοτιμία γύρω στο 1,6 (1,6 δολάρια αγόραζαν ένα ευρώ).

Σήμερα έχει διαμορφωθεί μια βάση, όπως λένε οι αναλυτές, δηλαδή ένα εύρος διακύμανσης για το ευρώ μεταξύ 1,15 και 1,05 δολαρίων, ενώ όπως προαναφέρθηκε η πρόβλεψη είναι ότι το ευρώ θα υποχωρήσει και το δολάριο θα ανέβει μέχρι η ισοτιμία να αγγίξει το λεγόμενο «parity», δηλαδή ένα προς ένα. Τα λεγόμενα θεμελιώδη μεγέθη είναι υπέρ της ανόδου του δολαρίου, καθώς:

■ Στις ΗΠΑ τα επιτόκια θα ανέβουν, ενώ στην Ευρωζώνη η νομισματική χαλάρωση τα κρατά μηδενικά έως αρνητικά και η ποσοτική χαλάρωση αυξάνει την προσφορά ευρώ.
■ Η οικονομία στις ΗΠΑ αναπτύσσεται με ρυθμό 2,2% και η ανεργία είναι στο 4,9%, ενώ στην Ευρωζώνη κινείται με 1,8% και η ανεργία βρίσκεται στο 9,6%.
■ Η απόδοση των αμερικανικών δεκαετών ομολόγων είναι 2,5%, ενώ των γερμανικών στο 0,5%.
Από εκεί και πέρα, εάν αλλάξουν ριζικά όλα τα πολιτικοοικονομικά δεδομένα, εάν για παράδειγμα για διάφορους λόγους αρχίσουν τα δημοψηφίσματα για το ευρώ στην Ευρώπη, οι προβλέψεις αυτές δεν θα έχουν πλέον και νόημα γιατί θα ζούμε σε έναν διαφορετικό κόσμο.

(Όπως δημοσιεύθηκε στο Business Stories του Πρώτου Θέματος την Κυριακή 19/2/2017)