Αναπτυξιακή μακροοικονομική πολιτική;

H λογική εξέλιξη της οικονομικής πολιτικής την περίοδο μετά το τρίτο μνημόνιο θα έπρεπε να οδηγήσει στη διαμόρφωση ενός αναπτυξιακού μακροοικονομικού πλαισίου για τα επόμενα δύο με τρία χρόνια.

Στόχος του συγκροτημένου αυτού πλαισίου μακροοικονομικής και αναπτυξιακής πολιτικής θα έπρεπε να είναι α) η επιτάχυνση του κλεισίματος των ατομικών και συλλογικών πληγών που άφησε η μεγάλη κρίση του 2010, η οποία κρατάει σχεδόν μέχρι σήμερα και β) η διαμόρφωση των προϋποθέσεων για τη βελτίωση της σχετικής θέσης της Ελλάδας

στο διεθνές οικονομικό στερέωμα την επόμενη δεκαετία, με παράλληλη βελτίωση της εσωτερικής συνοχής με την πρόοδο στην κατανομή του εισοδήματος, στην κινητικότητα και τη διαγενεακή δικαιοσύνη.

Μάλιστα οι προσδοκίες αυτές θα έπρεπε να είναι ιδιαίτερα ενισχυμένες με το αριστερό πολιτικό πρόσημο που έχει η παρούσα διακυβέρνηση.

Συμβαίνει όμως αυτό; Δεν αναφέρομαι βεβαίως στις κατά καιρούς επικοινωνιακές πολιτικές πλατφόρμες (π.χ. «καθαρή έξοδος») που χρησιμοποιούνται ως στόχος της οικονομικής πολιτικής.

Το ερώτημά μου αναφέρεται στο πραγματικό πλαίσιο οικονομικής πολιτικής που ασκείται. Οσον αφορά τη μακροοικονομική πολιτική, υπάρχουν επαρκείς πληροφορίες αφού και το ελληνικό μεσοπρόθεσμο πενταετές και η απόφαση επίβλεψης του Eurogroup της 22/6/2018 είναι διαθέσιμα.

Η απάντηση στο ερώτημα αυτό θα πρέπει να στηριχτεί στις πραγματικές προβλέψεις που διαμορφώνουμε για τα αμέσως επόμενα χρόνια. Αν μάλιστα, όπως ελπίζουμε, έχουμε περάσει σε εποχές μεγαλύτερης οικονομικής προβλεψιμότητας, αισιοδοξούμε ότι η εικόνα που διαμορφώνουμε είναι περίπου ακριβής. Σημειωτέον ότι αυτή η εικόνα είναι το αποτέλεσμα της ασκούμενης οικονομικής πολιτικής και των επιδράσεων της ευρύτερης οικονομικής συγκυρίας.

Ας δούμε λοιπόν τη συνολική εικόνα. Για το 2018 ο ρυθμός ανάπτυξης θα βρεθεί μεταξύ 1,7% και 1,9%. Δυστυχώς υπάρχουν ενδείξεις ότι ο τουρισμός εμφανίζει ορισμένα στοιχεία κόπωσης λόγω τιμών (συναλλαγματικών ισοτιμιών) και ανταγωνισμού. Ο επόμενος χρόνος μάλλον θα είναι καλύτερος, κυρίως, λόγω της οικονομικής πολιτικής και της βελτίωσης του ευρύτερου κλίματος, αλλά στη συνέχεια έρχεται επιβράδυνση. Θα έχει μεν θετικούς ρυθμούς αλλά θα συμπεριλάβει όλους τους νέους δημοσιονομικούς περιορισμούς (συντάξεις, αφορολόγητο) που θα εκδηλωθούν τα επόμενα δύο χρόνια. Ολα αυτά ισχύουν με την προϋπόθεση να είναι σταθερές οι σημερινές ευνοϊκές συνθήκες.

Συγχρόνως όμως τα τρία τελευταία χρόνια (2016-2018), όπου έχουν αποκατασταθεί οι μακροοικονομικές ισορροπίες, είναι αισθητή η άσκηση περιοριστικών πιέσεων στην αποκατάσταση της αναπτυξιακής πολιτικής κυρίως λόγω της υπερπλεονασματικής φορολογίας. Γι’ αυτό εξάλλου και όλη η αναπτυξιακή διαδικασία φέρει τα σημάδια της ασθενικής ανάκαμψης.

Η δικαιολογία που προβάλλεται είναι ότι έχει επιβληθεί απ’ έξω ένα πολύ αυστηρό πλαίσιο και το καλύτερο που μπορούσαμε να κάνουμε ήταν η οικονομική πολιτική να συμμορφωθεί με τον πλέον πειθαρχημένο τρόπο στις εντολές!

Είναι όμως ακριβώς έτσι; Την τριετία 2016-2018 μαζέψαμε 11 δισ. ευρώ περισσότερους φόρους απ’ όσους ζητούσε το αυστηρό πλαίσιο επίβλεψης.

Ενα πολύ μικρό μέρος από αυτό επεστράφη στους πολίτες. Εκτός του ότι αυτή η αναδιανομή έχει κόστος αποτελεσματικότητας για το σύνολο της οικονομίας (με άλλα λόγια, το να μαζεύεις χρήματα και να τα ξαναδίνεις έχει κοινωνικό κόστος - taxing cost) μήπως απλώς έχουμε μια ελληνική πλευρά που επειδή δεν είχε (και ίσως δεν έχει ακόμα) επαρκή αξιοπιστία αναγκάζεται σε υπερακοντισμό των δημοσιονομικών στόχων;

Μήπως έχουμε μια οικονομική πολιτική που «ξεχνώντας» τις ίδιες τις θεωρητικές και ιδεολογικές της αφετηρίες (δηλαδή τη νεοκενσιανή ανάλυση) δεν σκέφτηκε να οργανώσει έναν συγκροτημένο λόγο που θα ακουμπά το πραγματικό διαρθρωτικό αναπτυξιακό πρόβλημα και έτσι δεν μπόρεσε να ζητήσει (ούτε μέχρι τώρα ούτε για το μέλλον) έναν ηπιότερο ρυθμό προσαρμογής ως αντάλλαγμα; Ή μήπως απλώς έχει αποδεχθεί, αλλά ουδέποτε ομολογήσει, μια βολική, εύκολη αλλά παλαιωμένη (ευδοκίμησε δέκα χρόνια πριν στις κεντροευρωπαϊκές χώρες) αντίληψη δημοσιονομικής προσαρμογής ως λύση οποιουδήποτε αναπτυξιακού προβλήματος;