Είμαστε ό,τι τρώμε;

Το φαγητό μπορεί να επηρεάσει τη συμπεριφορά σας – ακόμα κι όταν το κοιτάτε μόνο!

Κάποιες μέρες νιώθετε ανυπόμονοι, άλλες γενναιόδωροι και κάποιες επικριτικοί. Γιατί; Ίσως έχει σχέση με το τι φάγατε για πρωινό ή ακόμα και από ποια εστιατόρια περνάτε πηγαίνοντας στη δουλειά. Μια νέα έρευνα υποστηρίζει ότι οι τροφές που τρώτε –ακόμα και αυτές τις οποίες σκέφτεστε- επηρεάζουν τις πράξεις και την αντίληψή σας με απροσδόκητο τρόπο.

Γλυκιά σαν μέλι
Όλοι χρησιμοποιούμε εκφράσεις που φέρνουν στο νου τη γεύση για να περιγράψουμε

τον κόσμο γύρω μας: είναι «γλυκός» άνθρωπος• τι «αηδιαστικό» αστείο. Τα συναισθήματα και οι λέξεις που σχετίζονται με το φαγητό μας βοηθούν να «ενισχύσουμε την κατανόηση των αφηρημένων εννοιών», εξηγεί ο ψυχολόγος Michael Robinson από το Πανεπιστήμιο της Βόρειας Ντακότα. Οι μεταφορές που αναφέρονται στο φαγητό γίνονται «εργαλεία που μας επιτρέπουν να αντιληφθούμε πράγματα που διαφορετικά θα δυσκολευόμασταν να αντιληφθούμε». Αλλά ο τρόπος με τον οποίο χρησιμοποιούμε γαστρονομικές αναφορές για να περιγράψουμε ανθρώπους δεν είναι μόνο βολικός – βασίζεται στην αλήθεια.
Σε μια πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση Journal of Personality and Social Psychology, ο Robinson και οι συνάδελφοί του αναφέρουν ότι όχι μόνο πιστεύουμε ότι οι άνθρωποι στους οποίους αρέσουν τα γλυκά είναι πιο καλοί από αυτούς που προτιμάνε πικάντικες, ξινές και πικρές τροφές, αλλά στην ουσία έχουμε δίκιο: οι λάτρεις των γλυκών είναι πιο πρόθυμοι να βοηθήσουν τους άλλους από αυτούς που προτιμάνε άλλες γεύσεις. Επιπλέον, όταν ο Robinson έδωσε στους συμμετέχοντες ένα γλυκό και τους ζήτησε να αφιερώσουν λίγο χρόνο για να βοηθήσουν ένα άγνωστο, ήταν πιο πιθανό να πουν ναι –και το πραγματοποιήσουν όντως- απ’ όταν τους έδινε κάτι ξινό ή άλμυρό.
Από την άλλη, «η άσχημη γεύση στο στόμα μπορεί κυριολεκτικά να προκαλέσει αρνητικές κρίσεις για τους άγνωστους», λέει ο Kendall Eskine, ψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο Loyola της Νέας Ορλεάνης. Σε μια μελέτη που δημοσιεύθηκε πρόπερσι στην επιθεώρηση Psychological Science, ο Eskine και η ομάδα του ζήτησαν από τους συμμετέχοντες να πιουν ένα μικρό ποτήρι φρουτ παντς, αφέψημα ή νερό. Αμέσως μετά τους έβαλε να διαβάσουν και να κρίνουν μια σειρά διηγήματα που περιέγραφαν ηθικές παραβάσεις, όπως ένα φοιτητή που έκλεψε βιβλία από τη βιβλιοθήκη ή έναν πολιτικό που δεχόταν δωροδοκίες. Οι συμμετέχοντες που είχαν πιει το πικρό αφέψημα έκριναν πιο αυστηρά τα διηγήματα από αυτούς που είχαν πιει φρουτ παντς ή νερό.

Μενού στο μυαλό σας
Γιατί το φαγητό έχει τόσο ευρείες ψυχολογικές επιδράσεις; Δεν φαίνεται να βασίζεται στη διατροφή: μελέτες υποστηρίζουν ότι απλώς το να γευτείς μια τροφή –χωρίς να την καταπιείς- μπορεί να επηρεάσει τη συμπεριφορά σου, ίσως επειδή το φαγητό είναι τόσο σημαντικό για μας σωματικά και πολιτισμικά. Όχι μόνο πρέπει να φάμε για να επιβιώσουμε, αλλά και οι τελετουργικοί εορτασμοί, όπως ο γάμος και οι θρησκευτικές γιορτές, συχνά περιστρέφονται γύρω από το γεύμα.
Επιπλέον, όταν οι τροφές σχετίζονται με επιλογές στον τρόπο ζωής, με το να τις σκεφτόμαστε –χωρίς απαραίτητα να τις γευόμαστε- μπορεί να ωθούμαστε σε απροσδόκητες συμπεριφορές. Αφού είδαν φωτογραφίες βιολογικών τροφίμων, οι συμμετέχοντες σε μία από τις μελέτες του Eskine έγιναν πιο αυστηροί ηθικοί κριτές και ήταν λιγότερο πρόθυμοι να βοηθήσουν τους άλλους συγκριτικά με τους συμμετέχοντες που έβλεπαν φωτογραφίες comfort food, όπως παγωτό, ή πιο ουδέτερων τροφών, όπως μουστάρδα. Επειδή το βιολογικό φαγητό συσχετίζεται με την υγιεινή ζωή και την οικολογική συνείδηση, όταν το σκέφτεσαι σε κάνει να νιώθεις πιο ηθικολόγος, λέει ο Eskine, και να συμπεριφέρεσαι πιο επικριτικά και εγωιστικά.
Σε μία άλλη μελέτη, που δημοσιεύθηκε το 2010, οι άνθρωποι που είδαν στιγμιαία λογότυπα φαστφουντάδικων απέδωσαν πολύ πιο γρήγορα σε τεστ ανάγνωσης που ακολούθησαν από τους ανθρώπους που δεν είδαν τα λογότυπα, ακόμα κι όταν είχαν την ίδια πίεση χρόνου. Οι συμμετέχοντες που είδαν τα λογότυπα ήταν επίσης πιο κοντόφθαλμοι στον τρόπο σκέψης τους, λέγοντας ότι προτιμούσαν να πάρουν μικρά, άμεσα χρηματικά βραβεία παρά να περιμένουν για τα μεγαλύτερα. Τα ευρήματα δείχνουν ότι «η έκθεση σε σύμβολα φαστ-φουντ αρκεί για να προκαλέσει ανυπομονησία», λέει ο συγγραφέας της μελέτης Chen-Bo Zhong, ψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο. «Τονίζει τους ενδόμυχους, ανταποδοτικούς συσχετισμούς ανάμεσα στους βασικούς ψυχολογικούς μηχανισμούς και το κοινωνικό περιβάλλον μας».
Άρα είμαστε όλοι σκλάβοι των μπισκότων και των χάμπουργκερ; «Όταν εργάζεσαι σ’ αυτό τον τομέα, εντυπωσιάζεσαι ιδιαίτερα από τη συνέπεια αυτών των επιδράσεων», λέει ο Robinson. Ωστόσο, κανένας δεν γνωρίζει ακόμα σε ποιο βαθμό επηρεάζεται η διατροφή μας από το φαγητό. Και η εργασία του Eskine υποστηρίζει ότι όταν απλώς έχουμε επίγνωση αυτών των επιδράσεων, μειώνεται η επιρροή τους πάνω μας. Με άλλα λόγια, θα ήταν συνετό να φέρεις ένα κουτί πάστες στη δουλειά όταν σκοπεύεις να ζητήσεις αύξηση – ίσως κάνει το αφεντικό σου λίγο πιο γενναιόδωρο.

Γλυκά και πικάντικα
Οι άνθρωποι που αγαπάνε τα γλυκά μπορεί να είναι γλυκοί, αλλά η προτίμηση στη γεύση δεν ταιριάζει πάντα με την προδιάθεση. Συχνά υποθέτουμε ότι οι άνθρωποι που προτιμούν τις πικάντικες γεύσεις στο φαγητό τους προτιμούν και την πικάντικη ζωή – αλλά η έρευνα υποστηρίζει ότι κάνουμε λάθος. Μια πρόσφατη έρευνα στην επιθεώρηση Appetite συμπεραίνει ότι η συχνή κατανάλωση καυτερών φαγητών δεν σχετίζεται με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας. Ενώ οι ερευνητές προέβλεψαν ότι οι λάτρεις της πιπεριάς τσίλι θα είχαν υψηλότερα ποσοστά εξωστρέφειας και επιδίωξης συγκινήσεων –αυτό που αποκαλούμε «πικάντικη» προσωπικότητα- η μικρή μελέτη τους δεν επιβεβαίωσε την υπόθεσή τους. Όσον αφορά την προτίμηση στα καυτερά, η εμπειρία –ειδικά η έκθεση κατά την παιδική ηλικία- φαίνεται να παίζει πιο σημαντικό ρόλο.