«Eat pray and love»: Η ιστορία της βασιλόπιτας και των γλυκών των εορτών

Γράφει η Ειρήνη ΠιτσόληΤο δωδεκαήμερο των γιορτών που ξεκινάει από τις 24 Δεκέμβρη και τελειώνει στις 7 Ιανουαρίου – την ημέρα του Άη Γιαννιού , η Ελληνική παράδοση, θέλει εκτός από τις προσευχές στο θείο βρέφος και τις ευχές για μια καλή χρονιά, το σπίτι να πλημμυρίζει από τα αρώματα της γιορτής. Μάλιστα η ιστορία των γλυκών των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς δείχνει ότι είναι συνυφασμένα με τις ευχές και τις προσευχές μας, και κάποια τις συμβολίζουν. Η Ελλάδα την περίοδο των χριστουγεννιάτικων εορτών γίνεται ο παράδεισος, των γλυκατζήδων. Τα γλυκά κεράσματα της εορταστικής περιόδου είναι ο τρόπος της κάθε νοικοκυράς, να δείξει την αγάπη της στους καλεσμένους της και στους δικούς της ανθρώπους. Την παραμονή της Πρωτοχρονιάς, όλα σχεδόν τα Ελληνικά σπίτια, υποδέχονται το νέο έτος, κόβοντας την παραδοσιακή βασιλόπιτα. Το μελομακάρονο και ο κουραμπιές, σταθερά στις προτιμήσεις μας για όλη την εορταστική περίοδο, και ακολουθούν οι δίπλες, οι μπακλαβάδες ή μπακλαβαδάκια, οι λουκουμάδες, το χριστόψωμο. Κατά τόπους τα έθιμα ποικίλουν και συναντάμε, κι άλλα γλυκά όπως η συκότουρτα (παραλλαγή του Χριστόψωμου ) που φτιάχνουν στην Μακεδονία, Ζακυνθινή κουλούρα, ( κέικ με 15 υλικά) τα πλατσέδα , (παραλλαγή του μπακλαβά) που φτιάχνουν στη Μυτιλήνη, τα σαρίκια που φτιάχνονται στην Κρήτη, τα αυγοκαλάμαρα που φτιάχνονται στη Σίφνο, (παραλλαγή της δίπλας).Πούθε όμως κρατάει η σκούφια των εδεσμάτων που γλυκαίνουν τις γιορτές μας; Ποια είναι η ιστορία τους;ΒασιλόπιταΗ πρωταγωνίστρια της πρωτοχρονιάς , έχει τις ρίζες της βαθιά μέσα στην Ελληνική παράδοση. Η ιστορία της ξεκινά από την αρχαία Ελλάδα, όπου οι πρόγονοι μας, έκαναν προσφορές μελίπηκτων και άρτου στους θεούς, για καλή χρονιά και καλή σοδιά. Σύμφωνα με άλλη εκδοχή προέρχεται από την αρχαία Ελληνική γιορτή των Κρονίων, (και αργότερα των ρωμαϊκών «Σατουρναλίων») που παρέλαβαν οι Φράγκοι. Από τον Μέγα Βασίλειο προήλθε η συνήθεια της τοποθέτησης νομίσματος μέσα στη πίτα και της ανακήρυξης ως «Βασιλιά της βραδιάς» αυτού που το έβρισκε. Ο Μέγας Βασίλειος σύμφωνα με την παράδοση για να επιστρέψει τα τιμαλφή στους δικαιούχους, μη γνωρίζοντας σε ποιόν ανήκει τι, έδωσε εντολή να παρασκευαστούν μικροί άρτοι εντός των οποίων τοποθέτησε ανά ένα των νομισμάτων ή τιμαλφών και τα διένειμε στους κατοίκους την επομένη του εκκλησιασμού. Κατά άλλο έθιμο, αντί νομίσματος, έβαζαν φασόλι και αυτόν που το έβρισκε τον αποκαλούσαν "φασουλοβασιλιά". Γλυκές βασιλόπιτες συνήθιζαν κυρίως στα αστικά κέντρα, αλλά και σε αρκετές αγροτικές περιοχές της πατρίδας μας. Τα υλικά ήταν περίπου τα ίδια. Ποίκιλε μόνο, από τόπο σε τόπο και από οικογένεια σε οικογένεια, ο τρόπος διακόσμησής της, «τα γράμματα» όπως έλεγαν. Στολίδια δηλαδή από ζυμάρι, που το καθένα αντιστοιχούσε σε μια ευχή, έναν πόθο ή μια λαχτάρα. Η παραδοσιακή Μικρασιάτικη βασιλόπιτα ήταν πολύ εντυπωσιακή σε εμφάνιση και γεύση. Έμοιαζε με ένα μεγάλο τραγανό πεντανόστιμο μπισκότο στολισμένο με δικέφαλο αετό στη μέση, ενδόμυχο ίσως πόθο και ευχή για εθνική νεκρανάσταση και ανασύσταση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Η Κωνσταντινουπολίτικη πάλι βασιλόπιτα ήταν γλυκιά, φουσκωτή, αρωματισμένη με χίλια δυο μπαχαρικά και έφερε στο μέσον μεγάλο Β, το αρχικό του Άη-Βασίλη, ή το αρχικό του ονόματος του νοικοκύρη, ενώ γύρω χαραγμένα ξόμπλια με το ψαλίδι, παρέπεμπαν σε πουλιά με ανοιγμένα φτερά. Σε πολλές περιοχές της Ελλάδας, συνηθίζεται και η αλμυρή βασιλόπιτα, με κρέας. Στη Σιάτιστα η παράδοση θέλει δύο πίτες μια αλμυρή και μια γλυκιά. Στη δυτική Μακεδονία αντί για την «πολίτικη» Βασιλόπιτα συχνά η βασιλόπιτα είναι μια τυρόπιτα ή πρασόπιτα. Βασικό όμως κοινό γνώρισμα είναι ότι στο εσωτερικό όλων τοποθετείται νόμισμα, συνήθως κοινό όμως σε ορισμένες περιπτώσεις χρυσό (κωσταντινάτο) ή ασημένιο. Στην ελληνική επαρχία, ανάλογα με το έθιμο, τοποθετείται στο εσωτερικό της βασιλόπιτας μικρό κομμάτι άχυρου, κληματόβεργας ή ελιάς ή, σε κτηνοτροφικές περιοχές, ένα μικρό κομμάτι τυρί, για να φέρουν καλή τύχη στην παραγωγή. Σύμφωνα με την ορθόδοξη παράδοση , η βασιλόπιτα είναι το γεμισμένο με χρυσό, ψωμάκι που μοίρασε ο μέγας Βασίλειος στους κατοίκους της Καισαρείας, 1500 χρόνια πριν, επιθυμώντας να μοιράσει δίκαια σε όλους τα πλούτη της πόλης, ύστερα από την διάσωση της από τον όσιο Μερκούριο και τους αγγέλους του.ΜελομακάρονοΟι ετυμολογικές ρίζες του γλυκού που το όνομα του μας φέρνει στο νου τα μακαρόνια, είναι πολύ βαθιές. Φτάνουν μέχρι την αρχαία Ελλάδα. Σαν γλύκισμα του δωδεκαημέρου καθιερώθηκε από τους μικρασιάτες Έλληνες με το όνομα«φοινίκια». Στα λεξικά αναφέρεται ότι η λέξη «μακαρόνι» παράγεται από τη μεσαιωνική ελληνική λέξη «μακαρωνία» (επρόκειτο για νεκρώσιμο δείπνο με βάση τα ζυμαρικά, όπου μακάριζαν το νεκρό). Η μακαρωνία με τη σειρά της έρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη «μακαρία», που δεν ήταν άλλο από την ψυχόπιτα, δηλαδή, ένα κομμάτι άρτου, στο σχήμα του σύγχρονου μελομακάρονου, το οποίο το προσέφεραν μετά την κηδεία.Αργότερα, όταν η μακαρία περιλούστηκε με σιρόπι μελιού ονομάστηκε: μέλι+μακαρία = μελομακάρονο . Τα μικρασιατικά φοινίκια, παρασκευάζονται με αλεύρι, ζάχαρη, πορτοκάλι, αγνό ελαιόλαδο, καρύδια , μυρωδικά (κανέλα , γαρύφαλλο ) και φυσικά καλής ποιότητας μέλι. Σε αρκετά μέρη της Ελλάδας θεωρούν τα μελομακάρονα , ως το γλύκισμα που φέρνει καλή τύχη τη νέα χρονιά στα σπίτια. ΚουραμπιέςΤο όνομα της γλυκιάς χιονάτης μπαλίτσας που μοσχοβολάει φρέσκο βούτυρο και ανθόνερο, έχει τις ρίζες του , στην αζέρικη λέξη Qurabiya που συναντάμε ως Kurabiye, στα τούρκικα και φυσικά κουραμπιές στα ελληνικά, που στην κυριολεξία σημαίνει Kuru = ξηρό, ψημένο δύο φορές biye = μπισκότο. Σαν χριστουγεννιάτικο έθιμο, ο κουραμπιές είναι πολλά χρόνια μαζί μας -περισσότερα από το χριστουγεννιάτικο δέντρο, και περισσότερα από τα μελομακάρονα. Παρότι η λέξη μελομακάρονα έχει τις ρίζες της στην αρχαία Ελλάδα, σαν γλυκό το μελομακάρονο ή Φοινίκι, καθιερώθηκε από τους Έλληνες της Μικράς Ασίας. Αναφορά για κουραμπιέδες βρίσκουμε στα Χριστουγεννιάτικα διηγήματα του Παπαδιαμάντη, αλλά και στο διήγημα του Εμμ. Ροΐδη «Η ιστορία μιας γάτας» (1893). Διαφημίσεις για κουραμπιέδες, βρίσκουμε σε εφημερίδες των αρχών του 20ου αιώνα. Από αυτά προκύπτει ότι το χριστουγεννιάτικο «ψημένο δύο φορές –όπως λέει και το όνομα του – μπισκότο, είναι μαζί μας ως παράδοση και ως γεύση, πάρα πολλά χρόνια.ΔίπλεςΟι μελένιες , τραγανές, δίπλες , κατάγονται από την Πελοπόννησο. Είναι ένα Ελληνικό γλυκό όπου το κύριο συστατικό του είναι λεπτή ζύμη. Η Καλαμάτα και η Μάνη, έχουν μακρά παράδοση στις δίπλες. Η ζύμη διπλώνεται σε διάφορα σχήματα, τηγανίζεται σε καυτό λάδι και στο τέλος εμποτίζεται με σιρόπι. Παραδοσιακά χρησιμοποιείται μέλι αντί για σιρόπι και οι δίπλες αρωματίζονται με κανέλα και προστίθεται ψιλοκομμένο καρύδι. Οι δίπλες μπορεί να έχουν διάφορα σχήματα, αλλά τα πιο κοινά είναι σπιράλ, φιόγκοι και λουλούδια. Η παράδοση θέλει τις δίπλες, να είναι το γλυκό που σερβίρεται συνήθως σε γάμους αλλά σιγά –σιγά εξαπλώθηκαν ως έθιμο και έγιναν και το Ελληνικό γλυκό της πρωτοχρονιάς. Στη Σίφνο, στην Άνδρο, στην Κρήτη, αλλά και σε άλλα νησιά οι δίπλες είναι γνωστές ως «Αυγοκαλάμαρα». Που θα βρείτε τα καλύτερα γλυκά για την εορταστική περίοδο;Φούρνος του ΑλάφηΤριάντα χρόνια εμπειρίας στην αρτοποιία και αγνά, ποιοτικά και αυστηρά επιλεγμένα υλικά, (έξτρα παρθένο ελαιόλαδο, αγνό, καθαρό φρέσκο βούτυρο γάλακτος, αλεύρι από τους καλύτερους μύλους στην Ελλάδα, ελληνικό μέλι ανθέων και πεύκου, ξύσμα από πορτοκάλια, αμύγδαλα, φρεσκοστυμένο χυμό πορτοκαλιού, κανέλλα, γαρύφαλλο) «ζυμώνονται» στο φούρνο του Αλάφη, για να μας δώσουν τα εξαιρετικά μελομακάρονα με που με την παραδοσιακή συνταγή τους και τα αγνά υλικά τους απέκτησαν φανατικούς φίλους και κουραμπιέδες που το αγνό πρόβειο –γίδινο βούτυρο γάλακτος, και τα φρεσκοκαβουρντισμένα αμύγδαλα από παραγωγούς της περιοχής τους δίνουν εξαιρετικό άρωμα, και φίνα γεύση.Στον Αλάφη, θα βρείτε βασιλόπιτα, που φτιάχνεται με παραδοσιακή συνταγή και αγνά υλικά σε τρεις τύπους: Με επικάλυψη κουβερτούρα, με επικάλυψη λευκό γλάσο και με επικάλυψη άχνης ζάχαρης. Επίσης την τσουρέκι που φτιάχνεται με φρέσκο βούτυρο πρόβειο γίδινο γνήσια μαστίχα Χίου, μαχλέπι γεμιστό με υγρή κουβερτούρα.Info: Ο ΦΟΥΡΝΟΣ ΤΟΥ ΑΛΑΦΗΔΙΕΥΘΥΝΣΗ: Λυκαίου 39, Γκύζη, Γκύζη (Αθήνα)ΤΗΛΕΦΩΝΟ: 210 6466326 Χαλβαδοποιεία ΜαραθώνοςO Νικόλαος Ευθυμίου Χατζηγαβριήλ ζύμωνε χαλβά στην Μάκρη της Μικράς Ασίας. Έναν αιώνα μετά τα δισέγγονά του Τάσος και Ευθύμιος Χατζηγαβριήλ συνεχίζουν με το μεράκι του προπάππου την παράδοση. Στη χαλβαδοποιεία Μαραθώνος στην Ν. Μάκρη, εκτός από εξαιρετικό χαλβά σε πολλές γεύσεις, θα βρείτε μελομακάρονα, κουραμπιέδες, φτιαγμένα με αγνά υλικά από παραγωγούς της περιοχής και παραδοσιακή οικογενειακή συνταγή. Επίσης θα βρείτε εξαιρετικές δίπλες.Info: ΧΑΛΒΑΔΟΠΟΙΕΙΑ ΜΑΡΑΘΩΝΟΣ- ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΧΑΤΖΗΓΑΒΡΙΗΛΔΙΕΥΘΥΝΣΗ: ΛΕΩΦ. ΜΑΡΑΘΩΝΟΣ 164, Νέα Μάκρη (Ανατολική Αττική)ΤΗΛΕΦΩΝΟ: 22940 90273 Au Delicieux – Menoo all about tasteΜε αποκλειστικές και αξεπέραστες συνταγές, που έχουν καθιερώσει οι προτιμήσεις των πελατών του, το Au Delicieux εξυπηρετεί ιδιαίτερα απαιτητικούς ουρανίσκους. Στο au delicieux θα βρείτε εξαιρετική βασιλόπιτα με καρύδι και αμύγδαλο και επικάλυψη άχνης ζάχαρης, καθώς και παραδοσιακά μελομακάρονα και κουραμπιέδες φτιαγμένα με πρώτης ποιότητας υλικά και με παραδοσιακή συνταγή, σε μικρό μέγεθος μπουκίτσας για να μην σας βαραίνουν. Τα εξαιρετικά γλυκά του Au delicieux θα τα βρείτε και στο Menoo all about taste στην Κηφισιά, όπου εκτός από τα υπέροχα γλυκά θα βρείτε και μια τεράστια ποικιλία gourmet προϊόντων, από κάθε γωνιά του κόσμου. Γευστικές εκπλήξεις που περιλαμβάνουν γνωστές αλλά και σπάνιες ετικέτες εκλεκτών κρασιών και ποτών, τμήμα prêt-à-manger ότι πρέπει για το γιορτινό τραπέζι.Info: Au Delicieux – Menoo all about tasteΔιεύθυνση: Golden Hall Μαρούσι Ισόγειο / Κηφησίας 310 ΚηφησιάΤηλέφωνο: 210-6845065 / 210 620 8797YiamΗ Αύρα Πανουσοπούλου, έκανε το μεράκι και την αγάπη της για την μαγειρική δουλειά. Στο εργαστήρι της στην Αγιά Λάρισας, συλλέγει τα πολύτιμα δώρα της Ελληνικής φύσης και με σύμμαχο τη φαντασία, την τέχνη και τις γνώσεις της τα μετουσιώνει σε εξαιρετικές γεύσεις. Η βασιλόπιτα της «Γιαμ» μοσχοβολάει κακουλέ, μαχλέπι, βούτυρο, μαστίχα. Μπορείτε να την παραγγείλετε στη Γιαμ , ή να τη βρείτε στο Μανδραγόρα στον Πειραιά, Τα κουραμπιεδάκια της Γιάμ είναι σκέτος πειρασμός. Μοσχοβολάνε φρέσκο βούτυρο και ανθόνερο. Θα τα βρείτε στη Yiam και στο P-BOX στην ΚηφισιάInfo: YiamΔΙΕΥΘΥΝΣΗ: Καρβουνιάρη 6 – Αγιά ΛάρισαΤΗΛΕΦΩΝΟ: 24940 22225Οι λιχουδιές της ΑθηνάςΟ Νίκος και η μητέρα του, η Αθηνά Κανελλοπούλου, συνεχίζουν την οικογενειακή παράδοση. Στο φούρνο τους τρία πράγματα δεν είναι διαπραγματεύσιμα: Η ποιότητα των υλικών, η κατά γράμμα εκτέλεση των παραδοσιακών συνταγών της μαμάς και της γιαγιάς, και η προσεχτική συσκευασία ώστε το προϊόν που γευόμαστε να είναι εφάμιλλο και καλύτερο του σπιτικού, η γεύση του να μας συναρπάζει και η ποιότητα του να μας εκπλήσσει ευχάριστα. Στο φούρνο της Αθηνάς, θα βρείτε εξαιρετικά μελομακάρονα και κουραμπιέδες, παραδοσιακή πολίτικη βασιλόπιτα, παραδοσιακά ισλί αλλά και πολλά νόστιμα κουλουράκιαInfo: Οι λιχουδιές της ΑθηνάςΔΙΕΥΘΥΝΣΗ: Βόλου 11, Νίκαια, ΠειραιάςΤΗΛΕΦΩΝΟ: 210 4924883 Πυλιακή γηΌταν η Γιάννα Μπαλαφούτη κλείνεται στο εργαστήριο της, το αποτέλεσμα είναι πάντα γεύσεις γεμάτες φαντασία και μεράκι, φτιαγμένες με υψηλής ποιότητας πρώτες ύλες. Για τα Χριστούγεννα η Γιάννα μας ετοίμασε, με παραδοσιακή συνταγή και αγνά υλικά, μικρές μπουκίτσες μελομακάρονα και κουραμπιέδες, που λιώνουν στο στόμα και θα δώσουν άλλη αίσθηση στις φετινές γιορτές. Θα τα βρείτε στο Amaryllis στην Κηφισιά, στο Βανίλια –Κανέλα στο κέντρο, στο Oliviers & co στο Golden Hall και σε επιλεγμένα σημεία πώλησης.Infο: Πυλιακή γη – Χειροποίητα παραδοσιακά προϊόνταΔΙΕΥΘΥΝΣΗ: Αγίου Κωνσταντίνου 40, εμπορικό κέντρο Αίθριο, Π15,ΤΗΛΕΦΩΝΟ: 697 18 550 46Καλή και γλυκιά χρονιά σε όλους!