Βλαβερές παρενέργειες ενός σχεδιασμού (ΘΧΣ)

Η Ελλάδα ως όφειλε προχώρησε στον πολλαπλώς χρήσιμο Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό (ΘΧΣ) έστω και με σημαντική καθυστέρηση και έπειτα από καταδικαστική απόφαση. Ο ΘΧΣ κατατίθεται στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή ως εθνικό έγγραφο αλλά δεν προσλαμβάνει καμία νομική μορφή. Επομένως δεν αποτελεί ευρωπαϊκό νομικό κεκτημένο όπως λέγεται. Αλλά ενώ σε όλες τις άλλες χώρες-μέλη της ΕΕ ο ΘΧΣ ήταν μια απλή γραφειοκρατική διεκπεραιωτική διαδικασία, στην Ελλάδα

έγινε μείζον πολιτικό και γεωπολιτικό γεγονός, ιδιαίτερα σε σχέση με την Τουρκία. Και τούτο γιατί η Ελλάδα μέσω του ΘΧΣ θέλησε να απαντήσει (και) σε κρίσιμα γεωπολιτικά ζητήματα. Σύμφωνα με τη σχετική οδηγία της Ενωσης (2014/89) ο θαλάσσιος σχεδιασμός εφαρμόζεται «στα θαλάσσια ύδατα των κρατών-μελών». Ποια είναι όμως τα «θαλάσσια ύδατα»; Σύμφωνα με άλλη οδηγία, ως θαλάσσια ύδατα νοούνται τα ύδατα που έχουν οριοθετηθεί σύμφωνα με τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας/UNCLOS (2008/56/ΕΚ). Με άλλα λόγια, χωρικά ύδατα, υφαλοκρηπίδα, ΑΟΖ και άλλες ζώνες δικαιοδοσίας που έχουν νόμιμα οριοθετηθεί.

Επομένως ορθώς η Ελλάδα συμπεριέλαβε εκτός από τα χωρικά ύδατα και τις οριοθετήσεις που έγιναν με Ιταλία και Αίγυπτο σύμφωνα ακριβώς με την UNCLOS. Πήγε όμως πολύ πιο πέρα. Συμπεριέλαβε στον ΘΧΣ και την υφαλοκρηπίδα που δεν έχει οριοθετηθεί σύμφωνα με την UNCLOS, αλλά την ορίζει/οριοθετεί η ίδια με εθνική νομοθεσία στη μέση γραμμή της θαλάσσιας περιοχής, την απώτατη γραμμή όπως αναφέρεται (όπως έκανε και με τον νόμο 4001/2011). Αλλά η οιονεί αυτή οριοθέτηση δεν προβλέπεται από την UNCLOS. Σε καμία διάταξη της Σύμβασης δεν αναφέρεται ότι μπορεί να γίνει μονομερής οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών από ένα κράτος. Αυτό που προβλέπει (άρθ. 83) είναι ότι «η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας μεταξύ κρατών με έναντι ή προσκείμενες ακτές πραγματοποιείται κατόπιν συμφωνίας με βάση το διεθνές δίκαιο (…) προκειμένου να επιτευχθεί μια δίκαιη λύση». Και «εκκρεμούσης (pending, εν αναμονή) της συμφωνίας τα ενδιαφερόμενα κράτη-μέλη σε πνεύμα κατανόησης και συνεργασίας θα καταβάλλουν κάθε προσπάθεια για να συνάψουν προσωρινές διευθετήσεις πρακτικής φύσης (…) οι οποίες δεν θα θέτουν σε κίνδυνο ή παρεμποδίζουν την επίτευξη τελικής συμφωνίας». Η Σύμβαση αποκλείει ρητά δηλαδή κάθε μονομερή οριοθέτηση από κράτος. Απαιτεί διαπραγμάτευση και συμφωνία με τις απέναντι χώρες. Και «προσωρινές διευθετήσεις» που συμφωνούνται σε συνεννόηση.

Και αφού προχώρησε μέσω ΘΧΣ σε οιονεί μονομερή οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας απέδωσε αναποφεύκτως πλήρη επήρεια σε όλα τα νησιά, από Λέσβο μέχρι Καστελλόριζο. Και με τον τρόπο αυτόν ενοποίησε τις οριοθετήσεις Ελλάδας και Κύπρου (δεν έκανε το ίδιο σε προηγούμενες οριοθετήσεις ευθυγραμμιζόμενη με αποφάσεις ΔΔΧ). Ολα αυτά όμως…

Πρώτον, ενθαρρύνουν την Τουρκία να κάνει παρεμφερή παράνομη μονομερή οριοθέτηση στο Αιγαίο με μηδενική επήρεια για τα νησιά, όπως είναι η πάγια θέση της, κόβοντας το Αιγαίο στη μέση. Επισημοποιεί έτσι το έκνομο κατασκεύασμα της Γαλάζιας Πατρίδας ορίζοντας όρια υφαλοκρηπίδας στη μέση του Αιγαίου, κάτι που δεν είχε κάνει μέχρι σήμερα. (Εχει καταθέσει όρια/συντεταγμένες για την Ανατολική Μεσόγειο – 2020). Ο ΘΧΣ καταλήγει δηλαδή σε de facto (έκνομη) διαίρεση του Αιγαίου!

Δεύτερον, με την ενοποίηση των οριοθετήσεων Ελλάδας – Κύπρου εμφανίζεται η χώρα ως εάν να επιδιώκει τον αποκλεισμό της Τουρκίας από την Ανατολική Μεσόγειο. Η Τουρκία θα αντιδράσει με τον (παράνομο) τρόπο που γνωρίζει, προχωρώντας π.χ. σε οριοθέτηση με Συρία (προηγούμενο Λιβύης).

Τρίτον, «εκπαιδεύουν» την κοινή γνώμη στην ακραία μαξιμαλιστική/απώτατη θέση για οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ, κάτι που θα καταστήσει πολιτικά εξαιρετικά δύσκολη τη συμφωνημένη οριοθέτηση στο μέλλον (είτε μέσω διαπραγμάτευσης ή της διεθνούς δικαιοσύνης).

Οι «απώτατες θέσεις» κόστισαν πολύ στο παρελθόν…

Εθνικό το αληθές…

Ο Π.Κ. Ιωακειμίδης είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ), πρώην πρεσβευτής – σύμβουλος του ΥΠΕΞ και μέλος της συμβουλευτικής επιτροπής του ΕΛΙΑΜΕΠ