Το πυρηνικό βουνό του Ιράν που «στοιχειώνει» το Ισραήλ

Ένα αυστηρά φυλασσόμενο εργοστάσιο πυρηνικού εμπλουτισμού, θαμμένο μισό χιλιόμετρο κάτω από ένα βουνό, το οποίο περιβάλλεται από προηγμένα συστήματα αεράμυνας βρίσκεται κοντά στην αρχαία θρησκευτική πόλη Κομ, στο Ιράν.

Για την Τεχεράνη, η εγκατάσταση στο Φόρντοου συμβολίζει την επιθυμία της να διαφυλάξει το πυρηνικό της πρόγραμμα, το οποίο έχει σχεδιαστεί για να επιβιώσει από μια πλήρη μετωπική επίθεση, με ουράνιο υψηλού εμπλουτισμού άθικτο για την πιθανή παραγωγή πυρηνικού όπλο.

Όπως γράφουν οι Financial Times,

θαμμένο κάτω από σκληρό βράχο και περικυκλωμένο από ενισχυμένο σκυρόδεμα που το θέτει μακριά από την καταστροφική εμβέλεια οποιουδήποτε από τα δημοσίως γνωστά όπλα του Ισραήλ, αποτελεί επίσης σύμβολο της στρατηγικής ανησυχίας του Ιράν.

Το πυρηνικό βουνό του Ιράν που «στοιχειώνει» το Ισραήλ

«Το Φόρντοου είναι το παν της πυρηνικής επιχείρησης του Ιράν», δήλωσε ο Μπέχναμ Μπεν Ταλεμπού, ανώτερος συνεργάτης στο Ίδρυμα για την Υπεράσπιση των Δημοκρατιών, ένα αμερικανικό think tank.

Το Ιράν επιβεβαίωσε το Σάββατο ότι το Φορντόου δέχθηκε επίθεση, μετέδωσε το ημιεπίσημο πρακτορείο ειδήσεων ISNA, επικαλούμενο εκπρόσωπο του οργανισμού ατομικής ενέργειας της χώρας, αν και οι ζημιές ήταν περιορισμένες.

Αντιθέτως, το Ισραήλ κατάφερε να καταστρέψει το μεγαλύτερο υπέργειο πιλοτικό εργοστάσιο εμπλουτισμού ουρανίου του Ιράν στη Νατάνζ, δήλωσε ο επικεφαλής του πυρηνικού οργανισμού του ΟΗΕ, Ραφαέλ Γκρόσι, στο Συμβούλιο Ασφαλείας την Παρασκευή.

Οι πρώτες πληροφορίες

Σύμφωνα με ανάλυση δορυφορικών εικόνων ανοιχτού κώδικα από το think-tank του Ινστιτούτου Διεθνούς Επιστήμης και Ασφάλειας (ISIS), οι υπόγειες αίθουσες φυγοκέντρησης ενδέχεται να έχουν καταστεί άχρηστες λόγω εκτεταμένων ζημιών στην παροχή ηλεκτρικής ενέργειας της Νατάνζ.

«Το Φόρντοου θα είναι δύσκολο χωρίς τις ΗΠΑ. Είναι βαριά οχυρωμένο και βαθιά κάτω από ένα βουνό. Δεν είμαι σίγουρος πόση ζημιά μπορούμε να προκαλέσουμε εκεί», δήλωσε ο Ντάνι Κιτρινόβιτς, ειδικός σε θέματα Ιράν στο Ινστιτούτο Μελετών Εθνικής Ασφάλειας στο Τελ Αβίβ.

«Το Ιράν δεν έχει ακόμη πλησιάσει στο σημείο μηδέν [την καταστροφή του πυρηνικού του προγράμματος]… Εξακολουθούν να έχουν σημαντικές δυνατότητες», πρόσθεσε ο Κιτρινόβοτς, ο οποίος είπε ότι το Φόρντοου θα είναι ο πιο δύσκολος και πιθανώς ο τελευταίος στόχος στην αεροπορική εκστρατεία του Ισραήλ.

Σε παγκόσμιο επίπεδο, το Φόρντοου δεν είναι μια μοναδικά προστατευόμενη εγκατάσταση. Κάθε μεγάλη στρατιωτική δύναμη με πυρηνικό πρόγραμμα διαθέτει παρόμοια υπόγεια στρατιωτικά καταφύγια που έχουν εμπνεύσει αμέτρητα κατασκοπευτικά θρίλερ και θεωρίες συνωμοσίας.

«Υπόγειο Πεντάγωνο»

Το Ρέιβεν Ροκ στις ΗΠΑ, το λεγόμενο «Υπόγειο Πεντάγωνο», είναι χτισμένο σε ένα βουνό της Πενσυλβάνια. Το μυστικό όρος Γιαμαντάου της Ρωσίας πιστεύεται ότι στεγάζει μια μεγάλη εγκατάσταση πυρηνικών όπλων.

Το ίδιο ισχύει και για τις υπόγειες πυραυλικές βάσεις της Βόρειας Κορέας που είναι χτισμένες στα βουνά, ενώ η ναυτική βάση Λονγκπό της Κίνας περιλαμβάνει μια υπόγεια εγκατάσταση για πυρηνικά υποβρύχια, στα οποία η πρόσβαση γίνεται μέσω σηράγγων.

Το Φόρντοου, ωστόσο, είναι η μόνη μεγάλη υπόγεια στρατιωτική βάση που έχει ποτέ δεχθεί άμεση επίθεση – ένα προηγούμενο που δείχνει τα εξαιρετικά ρίσκα που ανέλαβε ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου εγκρίνοντας τις ισραηλινές επιθέσεις αυτή την εβδομάδα.

Σύμφωνα με τους FT,  Ιρανοί αξιωματούχοι αρνούνται εδώ και καιρό ότι επιδιώκουν να κατασκευάσουν βόμβα, και η πιο πρόσφατη αξιολόγηση απειλής που εξέδωσε η κοινότητα των αμερικανικών υπηρεσιών πληροφοριών φέτος κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το Ιράν δεν είχε επανεκκινήσει το πρόγραμμα πυρηνικών όπλων, το οποίο είχε αναστείλει υπό διεθνή πίεση το 2003.

Αλλά αν η Τεχεράνη ακολουθούσε αυτόν τον δρόμο, ο ISIS εκτιμά ότι το Φόρντοου θα μπορούσε να μετατρέψει ολόκληρο το απόθεμα ουρανίου υψηλού εμπλουτισμού του Ιράν – το οποίο εκτιμήθηκε σε 408 κιλά από τους επιθεωρητές της IAEA τον Μάιο – σε παραγωγή σε μόλις τρεις εβδομάδες επαρκούς ουρανίου κατάλληλου για την κατασκευή εννέα πυρηνικών όπλων.

«Το Ιράν θα μπορούσε να παράγει την πρώτη του ποσότητα 25 κιλών [ουρανίου κατάλληλου για όπλα] στο Φόρντοου σε μόλις δύο έως τρεις ημέρες», προειδοποίησε ο ISIS.

Πυρηνική ιστορία

Οι διαφορές μεταξύ του Φορντόου και του Νατάνζ συνοψίζουν μεγάλο μέρος της πυρηνικής ιστορίας της Τεχεράνης – καθώς και τις πολυμερείς προσπάθειες που καταβλήθηκαν για τον περιορισμό των προσπαθειών εμπλουτισμού και, ως εκ τούτου, για την πρόληψη του είδους της επίθεσης που εξαπέλυσε το Ισραήλ αυτή την εβδομάδα.

Μετά από δημόσιες αποκαλύψεις σχετικά με μια μυστική εγκατάσταση, η Νατάνζ δηλώθηκε τελικά από το Ιράν στον ΟΗΕ το 2003. Ενώ το εκτεταμένο βιομηχανικό συγκρότημα περιέχει έως και 16.000 φυγοκεντρητές, ο σχεδιασμός προορίζεται για μαζικό εμπλουτισμό ουρανίου σε χαμηλότερα επίπεδα.

Αυτό, σε συνδυασμό με την τακτική επιθεώρηση του ΟΗΕ, το κατέστησε πιο κατάλληλο για πολιτική πυρηνική χρήση. Το υπόγειο εργοστάσιο εμπλουτισμού του Νατάνζ είναι επίσης θαμμένο , αλλά μόνο περίπου 20 μέτρα κάτω από τη γη.

Αντιθέτως, αυτό που κάνει το Φόρντοου να ξεχωρίζει είναι η γεωλογική του ανθεκτικότητα που καθιστά τις αίθουσες φυγοκέντρησης ουσιαστικά αδιαπέραστες από τις συμβατικές βόμβες που μεταφέρονται από αέρος. Αυτό μπορεί ακόμη και να περιλαμβάνει το γιγάντιο αμερικανικό βομβαρδιστικό καταφυγίων Massive Ordnance Penetrator, το οποίο μπορεί να διαπεράσει 60 μέτρα σκυροδέματος.

Χτισμένο μυστικά, η ύπαρξή του αποκαλύφθηκε δημόσια τον Σεπτέμβριο του 2009, όταν Αμερικανοί, Βρετανοί και Γάλλοι αξιωματούχοι αποκάλυψαν ότι το Ιράν είχε κατασκευάσει κρυφά ένα μυστικό εργοστάσιο βαθιά μέσα σε ένα βουνό, το οποίο ήταν «ασύμβατο με ένα ειρηνικό πρόγραμμα».

Το εύρημα, το οποίο εδραίωσε αυτό που ο τότε πρωθυπουργός της Βρετανίας Γκόρντον Μπράουν αποκάλεσε «κατ΄επανάληψη εξαπάτηση» του Ιράν, ήταν τόσο δραματικό που οδήγησε σε μια σπάνια ρωσική επίπληξη κατά του Ιράν και σε μια προειδοποίηση από την Κίνα.

«Τύχη»;

Το Ιράν στάθηκε σταθερό εκείνη την εποχή. «Αυτό που κάναμε ήταν απολύτως νόμιμο», δήλωσε ο τότε πρόεδρος Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ, προσθέτοντας: «Τι δουλειά έχετε εσείς να μας λέτε τι να κάνουμε;»

Παρόλα αυτά, το Φόρντοου βρέθηκε στο επίκεντρο των επακόλουθων διεθνών προσπαθειών για τον περιορισμό του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν. Αυτό οδήγησε σε αυξημένες κυρώσεις του ΟΗΕ και βρέθηκε στο επίκεντρο μιας πολυμερούς συμφωνίας του 2015 με το Ιράν – γνωστής ως Κοινό Ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσης – και παγκόσμιων δυνάμεων, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, του Ηνωμένου Βασιλείου, της Γαλλίας, της Ρωσίας, της Κίνας και της Γερμανίας.

Σε αντάλλαγμα για την άρση των κυρώσεων, το Ιράν συμφώνησε, μεταξύ άλλων μέτρων, να μετατρέψει την εγκατάσταση σε ερευνητικό κέντρο, να περιορίσει τον αριθμό των φυγοκεντρητών εκεί, να σταματήσει τον εμπλουτισμό ουρανίου για 15 χρόνια και να επιτρέψει ενισχυμένη παρακολούθηση από διεθνείς επιθεωρητές.

Οι ΗΠΑ αποσύρθηκαν από την JCPOA το 2018 κατά τη διάρκεια της πρώτης προεδρίας του Ντόναλντ Τραμπ και, έκτοτε, το Ιράν έχει προχωρήσει στον εμπλουτισμό περισσότερου ουρανίου.

Μετά από μια έκρηξη στο Νατάνζ το 2021, την οποία το Ιράν απέδωσε στο Ισραήλ και η οποία κατέστρεψε την ικανότητα εμπλουτισμού του, η Τεχεράνη έθεσε σε λειτουργία τις μηχανές φυγοκέντρισης  του Φόρντοου. Αυτές άρχισαν να μετατρέπουν το απόθεμα ουρανίου χαμηλού εμπλουτισμού του Ιράν σε καθαρότητα 60%, από το οποίο είναι δυνατή η παραγωγή ουρανίου κατάλληλου για όπλα μέσα σε λίγες μέρες.

Νέα εγκατάσταση

Αυτό που ενισχύει τον κίνδυνο είναι ότι το Φορντόου δεν είναι η μόνη εξαιρετικά ασφαλής εγκατάσταση στην οποία μπορεί να βασιστεί το Ιράν. Η Τεχεράνη κατασκευάζει πρόσφατα μια ακόμη βαθύτερη και καλύτερα προστατευμένη εγκατάσταση στο Κουχ-ε Κολάνγκ Γκαζ Λα, γνωστό και ως όρος Πίκαξ, λίγα χιλιόμετρα νότια του Νατάνζ.

Ενώ το Φόρντοου πιστεύεται ότι έχει δύο εισόδους σε σήραγγες, το Πίκαξ έχει τουλάχιστον τέσσερις, γεγονός που καθιστά πιο δύσκολο να αποκλειστούν οι είσοδοι με βομβαρδισμούς. Οι υπόγειες αίθουσές του έχουν επίσης περισσότερο χώρο.

Κάποιοι φοβούνται ότι η εγκατάσταση, την οποία το Ιράν μέχρι στιγμής έχει απαγορεύσει στην ΙΑΕΑ να επιθεωρήσει, θα μπορούσε ακόμη και να χρησιμοποιηθεί για τη συναρμολόγηση πυρηνικών όπλων ενώ το Ιράν δεχόταν επίθεση.

Πηγή: ΟΤ