Τι είναι η «επιτροπή foresight» που θα σχεδιάσει την Ελλάδα του μέλλοντος

Στις προσπάθειες για μακροπρόθεσμο εθνικό σχεδιασμό σε μια σειρά από τομείς, οι οποίοι αναμένεται να αναδείξουν προκλήσεις όχι μόνο στην πρώτη μετα-Covid περίοδο αλλά στις επόμενες δεκαετίες, όπως είναι η κλιματική αλλαγή, οι τεχνολογικές εξελίξεις και οι επιπτώσεις τους, ρίχνει το βάρος το Μαξίμου με τεχνοκρατική, σε πρώτη φάση, προσέγγιση. Μετά το χθεσινό άτυπο συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων στην Κοΐμπρα, που εκ μέρους της πορτογαλικής προεδρίας παρουσιάστηκε ως πρώτη συνάντηση «υπουργών του μέλλοντος» για θέματα μεταξύ άλλων στρατηγικής αυτονομίας της ΕΕ και πράσινης και ψηφιακής μετάβασης,

Εδώ και περίπου δύο μήνες εξελίσσονται παρασκηνιακά οι εργασίες πενταμελούς ομάδας που κρατά διαύλους σε ανώτατο επίπεδο τόσο με τις Βρυξέλλες (για την ακρίβεια με το γραφείο του σλοβάκου αντιπροέδρου της Κομισιόν Μάρος Σέφκοβιτς) όσο και με το πρωθυπουργικό γραφείο. Στις επόμενες δέκα ημέρες αναμένεται να αποσταλούν στον Πρωθυπουργό τα δύο πρώτα προσχέδια: μία καταγραφή τάσεων και στόχων που αφορούν την Ελλάδα («τα mega trends», κατά την ορολογία των εμπλεκομένων) και μία τεχνική έκθεση για το πώς μπορεί να λειτουργήσει το «foresight» σε επίπεδο κεντρικής δομής (συνεργασία με υπουργεία κ.ο.κ.). Οπως μεταφέρουν οι γνωρίζοντες του παρασκηνίου, το εγχείρημα ξεκλείδωσε εντός συνόρων ο γραμματέας του Πρωθυπουργού, Γρηγόρης Δημητριάδης, όταν η Κομισιόν έθετε πέρυσι την ανάγκη ενίσχυσης πανευρωπαϊκά της λεγόμενης «στρατηγικής πρόβλεψης». Αυτή πέρασε τελικά στα χέρια του αντιπροέδρου Σέφκοβιτς με την οδηγία της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν να «στοχεύσει στις μακροπρόθεσμες τάσεις και να ταυτοποιήσει περιοχές στις οποίες η πολιτική, η έρευνα και οι τεχνολογικές εξελίξεις είναι πιθανό να οδηγήσουν την κοινωνική, οικονομική και περιβαλλοντική πρόοδο».

Η δοκιμασία της ελληνικής πλευράς είναι προφανώς η επιτροπή να μη μείνει στα χαρτιά, ούτε να μείνει πίσω από τις δράσεις άλλων ευρωπαϊκών χωρών. Ως υπόδειγμα θεωρείται πάντως η Φινλανδία που εδώ και χρόνια διαθέτει σχετική δομή στο πρωθυπορυγικό γραφείο αλλά και στη Βουλή, ενώ σε καλό επίπεδο θεωρούνται οι πρωτοβουλίες της Γαλλίας και της Ισπανίας. Στη χώρα μας η ομάδα καταπιάνεται με πέντε πεδία: το περιβάλλον, το δημογραφικό, την απασχόληση και την τεχνολογία, την ενέργεια. Κατά τον σχεδιασμό, κάθε τρεις μήνες αναμένονται αναφορές προς το Μαξίμου για ειδικά θέματα - προτάσεις χάραξης πολιτικής ενώ έχει καθοριστεί ως στόχος (στα πρότυπα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής) να συντάσσεται μια εθνική έκθεση κάθε τέσσερα χρόνια.

«Το μέλλον γίνεται τρόπος σκέψης, όχι χρονικό σημείο» σημειώνουν - περίπου ως μότο - οι εμπλεκόμενοι, που καλούνται να φέρνουν μπροστά κάθε πιθανό σενάριο. Ενδεικτικά, η πρόσφατη ιστορία με το ακινητοποιημένο «Ever Given» στη Διώρυγα του Σουέζ, που μπλόκαρε μια κεντρική αρτηρία για το παγκόσμιο εμπόριο, συζητιόταν στα ενδότερα της επιτροπής ως ένδειξη έλλειψης στρατηγικής πρόβλεψης. «Δεν πρέπει να φτάνουμε πια στο ερώτημα "και τώρα τι κάνουμε;". Το απέδειξε αυτό με έμφαση και η υγειονομική κρίση» υποστηρίζει ο επικεφαλής της ομάδας, γενικός γραμματέας Επικοινωνίας και Ενημέρωσης Γιάννης Μαστρογεωργίου.

Με ΦΕΚ στις 3 Φεβρουαρίου συστάθηκε επισήμως η επιτροπή foresight, υπό τον Πρωθυπουργό ως συμβουλευτικό όργανο (άλλες ευρωπαϊκές χώρες τη συγκρότησαν σε επίπεδο υπουργείων), ωστόσο άτυπα «αποκαλυπτήρια» είχαν γίνει μία εβδομάδα πριν, κατά τη διάρκεια σύσκεψης του Κυριάκου Μητσοτάκη με την πρόεδρο της Επιτροπής «Ελλάδα 2021» Γιάννα Αγγελοπούλου. Αντικείμενο εκείνης της διευρυμένης συζήτησης ήταν η παρουσίαση των 14 θεσμικών φορέων που θα συμμετάσχουν στο φόρουμ «Η Ελλάδα το 2040» τον προσεχή Οκτώβριο. «Πολύ ωραίες οι πρωτοβουλίες σας, η κυβέρνηση θα στηρίξει την προσπάθεια της Επιτροπής» είχε πει ο Πρωθυπουργός. «Ξέρετε, η  Ελλάδα αποκτά και δομή στρατηγικής πρόβλεψης» πρόσθετε, με την (όχι τυχαία) παρατήρηση ότι η πανδημία «απέδειξε πώς ένα ενδεχομένως τυχαίο αλλά για πολλούς προβλέψιμο γεγονός μπορεί να αποτελέσει επιταχυντή εξελίξεων».

Ο πυρήνας της ομάδας είναι ο Γιάννης Μαστρογεωργίου ως πρόεδρος, με αναπληρωτή τον Επαμεινώνδα Χριστοφιλόπουλο, κάτοχο της Εδρας UNESCO για την Ερευνα του Μέλλοντος (Futures Research), που φιλοξενείται στο Ιδρυμα Τεχνολογίας και Ερευνας (ΙΤΕ). Από το δυναμικό του ΙΤΕ αντλήθηκαν άλλα δύο πρόσωπα: η Ιριάννα Δεδούλη, συντονίστρια ερευνητικών και εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων στην Εδρα UNESCO και η Ανδρονίκη Παπατέρπου σύμβουλος προοπτικής διερεύνησης. Την πεντάδα συμπληρώνει ο Σταύρος Μαντζανάκης, τεχνικός σύμβουλος σε θέματα στρατηγικής διερεύνησης και καινοτομίας ενώ σε επίπεδο υπουργών εκπρόσωπος θα είναι ο Γιώργος Γεραπετρίτης.