«Θεωρώ ασέβεια να φωτογραφίζω ανθρώπους πριν τους γνωρίσω»

Επιβλητικά χιονισμένα τοπία που εκπέμπουν μια απόκοσμη αίσθηση. Ζώα που παλεύουν με τους παγετώνες και τις αντίξοες συνθήκες. Γκρίζες εικόνες που παίζουν με το λευκό του χιονιού. Τα στοιχεία αυτά μπορεί κανείς να εντοπίσει στη δουλειά του Κάρστεν Εγκεβανγκ, του δανού αρκτικού βιολόγου και αναγνωρισμένου φωτογράφου, ο οποίος επί τρεις δεκαετίες αποτυπώνει με τον φακό του τη μοναδική αλληλεπίδραση του ανθρώπου με την άγρια ζωή στη Γροιλανδία. O ίδιος χρησιμοποιεί τη φωτογραφία του για να δείξει τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην Αρκτική. Γι' αυτή του τη δράση,

ο φωτογράφος έχει κερδίσει πολλά βραβεία, ανάμεσά τους και μία νίκη σε κατηγορία του διαγωνισμού Wildlife Photographer of the Year. Δείγματα των φωτογραφιών του θα παρουσιαστούν στην έκθεση «Greenland unseen», η οποία θα πραγματοποιηθεί στο πλαίσιο του Xposure International Photography Festival από τις 9 έως τις 15 Φεβρουαρίου στη Σάρτζα των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων. Εκεί θα δώσει και ομιλία με θέμα «Γροιλανδία - τόποι των αντιθέσεων». Τα «Πρόσωπα» μίλησαν μαζί του.

Πώς χρησιμοποιείτε τη φωτογραφία σας για να επικοινωνήσετε τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην Αρκτική;

Αν και γνωρίζουμε συνεχώς τις ανησυχητικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής από τα επιστημονικά περιοδικά και τα μέσα ενημέρωσης, γινόμαστε «μουδιασμένοι» σε αυτό το σημαντικό (αλλά και κάπως αφηρημένο) μήνυμα. Πιστεύω ακράδαντα ότι χρησιμοποιώντας την οπτική αφήγηση μέσω της φωτογραφίας είναι δυνατό να μεταδοθούν οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής με πιο απτό τρόπο ως εναλλακτική πηγή - ή συμπλήρωμα - σε επιστημονικές μελέτες. Χρησιμοποιώ τη φωτογραφία μου για να αφηγηθώ την ιστορία ενός ταχέως μεταβαλλόμενου περιβάλλοντος της Αρκτικής, λέγοντας την ιστορία της ανησυχητικής αλλαγής στις συνθήκες διαβίωσης τόσο για τους ανθρώπους όσο και για την άγρια ζωή. Συχνά συνεργάζομαι στενά με ερευνητικά έργα όπου παρέχω το οπτικό προφίλ των δραστηριοτήτων προβολής του έργου. Ενα πρόσφατο παράδειγμα είναι το Qimmiq, ένα έργο έρευνας και επικοινωνίας για τον σκύλο έλκηθρου της Γροιλανδίας. Πρόκειται για ένα τόσο μοναδικό πλάσμα και εξαιρετικά καλά προσαρμοσμένο στο αρκτικό περιβάλλον. Σε όλη την ιστορία, ο σκύλος ήταν απαραίτητος για την επιβίωση και εξακολουθεί να χρησιμοποιείται ευρέως στη Γροιλανδία σήμερα. Ωστόσο, η απώλεια του θαλάσσιου πάγου λόγω της κλιματικής αλλαγής έχει δυσκολέψει το έλκηθρο σκύλων τις τελευταίες δεκαετίες και ο πληθυσμός των σκύλων έλκηθρου μειώθηκε περισσότερο από 50%. Είμαι επίσης βασικό μέλος του Arctic Arts Project, μιας διεθνούς κοινότητας που χρησιμοποιεί τη φωτογραφία και τη δημιουργία ταινιών για να εμπνεύσει, να εκπαιδεύσει και να προωθήσει τη δράση για την κλιματική αλλαγή.

Τι σημαίνει για εσάς ότι αφιερώνετε πολύ χρόνο στις τοπικές κοινωνίες για να καταγράψετε τον πολιτισμό και τον τρόπο ζωής τους μέσω της φωτογραφίας σας;

Για μένα ο χρόνος είναι το πιο σημαντικό στοιχείο στη φωτογραφία μου. Με τα χρόνια συνειδητοποίησα ότι, εκτός από το ότι έχω εξοπλισμό κάμερας που αντέχει το κρύο, χρειάζομαι πολύ χρόνο για να αποκτήσω το είδος των εικόνων που αναζητώ. Το να βρίσκεσαι στο σωστό μέρος τη σωστή στιγμή στη Γροιλανδία είναι κάτι που συνήθως απαιτεί εβδομάδες ταξιδιού και αναμονής - και λίγη τύχη. Χρειάζομαι επίσης πολύ χρόνο για να οικοδομήσω σχέσεις με ανθρώπους στις τοπικές κοινωνίες πριν αρχίσω να φωτογραφίζω την καθημερινότητά τους. Θεωρώ ότι είναι ασεβές και ενοχλητικό να φωτογραφίζω ανθρώπους πριν να έχω την ευκαιρία να περάσω χρόνο μαζί τους και να τους γνωρίσω.

Πιστεύω επίσης ότι η ακεραιότητα και η φήμη μου στην κοινότητα της Γροιλανδίας είναι σημαντικές. Επικεντρώνομαι στην τεκμηρίωση της παραδοσιακής ζωής των Ινουίτ με έναν μη συναισθηματικό και μη επικριτικό τρόπο, ακόμη και όταν περιλαμβάνει το κυνήγι ζώων που μπορεί να φαίνονται αμφιλεγόμενα σε μη ιθαγενείς. Αυτό μου ανοίγει πόρτες και μου δίνει ευκαιρίες που είναι δύσκολο να αποκτήσει ο μέσος τουρίστας στη Γροιλανδία.

Πώς ισορροπείτε τη δουλειά σας ως ερευνητής και φωτογράφος όσον αφορά την τεκμηρίωση της άγριας ζωής και του πολιτισμού στη Γροιλανδία;

Τα τελευταία 10 χρόνια σταδιακά κάνω λιγότερη έρευνα και περισσότερη φωτογραφία. Σήμερα ξοδεύω περίπου το 90% του χρόνου μου φωτογραφίζοντας στη Γροιλανδία και κάνω μόνο βραχυπρόθεσμη έρευνα ως σύμβουλος στην αρκτική βιολογία. Λαμβάνω περισσότερη προσωπική ικανοποίηση όταν μοιράζομαι τις εικόνες μου παρά όταν μοιράζομαι τα αποτελέσματα της έρευνας. Νιώθω επίσης ότι μπορώ να προσεγγίσω ένα ευρύτερο κοινό με τις εικόνες μου παρά με τη δημοσίευση της έρευνάς μου, ειδικά όταν πρόκειται για την επικοινωνία των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στην Αρκτική.

Πώς βλέπετε τη σχέση μεταξύ του ανθρώπου και της άγριας ζωής στην Αρκτική να αλλάζει στο μέλλον λόγω της κλιματικής αλλαγής;

Στη Γροιλανδία, θεμελιώδεις αλλαγές έχουν λάβει χώρα τις τελευταίες μία ή δύο δεκαετίες. Οι συνθήκες διαβίωσης για την άγρια ζωή της Αρκτικής - και συνεπώς τους Ινουίτ που εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από αυτήν για την ύπαρξή τους - έχουν ήδη υποστεί ουσιαστικές αλλαγές λόγω της κλιματικής αλλαγής. Τα περισσότερα από τα χειρότερα σενάρια που είχαν προβλεφθεί σε επιστημονικά κλιματικά μοντέλα πριν από 10 ή 15 χρόνια έχουν ξεπεραστεί από την πραγματικότητα σήμερα. Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής είναι ακόμη πιο ανησυχητικές από ό,τι φανταζόμασταν πριν από μερικά χρόνια. Ενας από τους λόγους για αυτό είναι η πολυπλοκότητα των επιπτώσεων ανάδρασης του κλίματος, για την οποία δεν γνωρίζαμε πριν.

Υπάρχουν πολλά παραδείγματα για το πώς η κλιματική αλλαγή επηρεάζει την άγρια ζωή και τους ανθρώπους στη Γροιλανδία, με το πιο βαθύ αποτέλεσμα να είναι η απώλεια θαλάσσιου πάγου. Ενα κοινό παράδειγμα είναι η εμβληματική πολική αρκούδα, η οποία βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στον θαλάσσιο πάγο για να κυνηγήσει φώκιες και να δημιουργήσει αποθέματα λίπους. Οι υψηλότερες θερμοκρασίες προκαλούν την εξαφάνιση του θαλάσσιου πάγου, αλλάζοντας τις συνθήκες για την πολική αρκούδα, η οποία μπορεί να αντιμετωπίζει πιθανή εξαφάνιση. Με λιγότερο παγωμένη θάλασσα, οι πολικές αρκούδες εμφανίζονται πιο κοντά στην ακτή, όπου βρίσκονται οι οικισμοί στη Γροιλανδία. Οι αλληλεπιδράσεις ανθρώπου - πολικής αρκούδας γίνονται πιο συχνές καθώς οι πεινασμένες αρκούδες πλησιάζουν σε οικισμούς αναζητώντας τροφή.

Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία στο μυαλό μου ότι το μέλλον δεν φαίνεται λαμπρό για το οικοσύστημα της Αρκτικής. Ερχονται βαθιές αλλαγές και αυτό αναμφίβολα θα επηρεάσει την άγρια ζωή και τη μοναδική σχέση μεταξύ ανθρώπου και ζώων στη Γροιλανδία. Δεν απειλούνται μόνο οι συνθήκες διαβίωσης των ζώων της Αρκτικής - το ίδιο και η παραδοσιακή κουλτούρα των Ινουίτ.