Τα τηλεοπτικά μυστικά μιας πλωτής τελετής έναρξης

Οταν η τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων αποφασίζει να βγει από το στάδιο και να πλεύσει στον Σηκουάνα, ξέρεις πως δεν πρόκειται για μια συνηθισμένη συνθήκη. Ετσι λοιπόν κι αυτή του Παρισιού, το περασμένο καλοκαίρι, ξεχώρισε όχι μόνο για το φαντασμαγορικό σκηνικό της κατά μήκος του ποταμού, αλλά και για το πάντρεμα του γαλλικού ρυθμού με τη θεατρικότητα μιας παγκόσμιας τηλεοπτικής μετάδοσης. Αρκετούς μήνες αργότερα πλέον, με τα πάθη της συγκεκριμένης βραδιάς να έχουν πια κοπάσει, το Φεστιβάλ Series Mania στη Λίλλη της Γαλλίας επέστρεψε σε αυτή τη στιγμή για να εστιάσει στην τηλεοπτική κάλυψή της. Στην ομιλία, που είχαμε την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε, ο καλλιτεχνικός διευθυντής των τελετών του Παρισιού Τομάς Ζολί μαζί με την παραγωγό της βραδιάς Φανί Ερερό και τον επικεφαλής του πρότζεκτ Τομάς Γκαμελτόφτ δεν στάθηκαν μόνο στο πώς αλλά και στο γιατί πίσω από κάθε πλάνο κάθε μετάβαση ενός γεγονότος σχεδιάστηκε για να λειτουργεί ταυτόχρονα ως τελετή, θέαμα και αφήγηση σε πραγματικό χρόνο.

ΝΕΕΣ ΑΦΗΓΗΣΕΙΣ. Προλογίζοντας τη συζήτηση ο Τομάς Γκαμελτόφτ σχολίασε πως η τελετή έναρξης του Παρισιού «ανέτρεψε τα όρια, μεγεθύνοντας την ποικιλομορφία. Ηταν χωρίς αποκλεισμούς, διασκεδαστική και ειπώθηκε με έναν πολύ γενναίο, θαρραλέο τρόπο. Εδειξε ότι η ουσία είναι ο βασιλιάς κι αυτό που πραγματικά πρέπει να αναζητούμε. Εδειξε επίσης ότι όποια κι αν είναι η μορφή, χρειαζόμαστε νέες ιστορίες, νέες αφηγήσεις». Παίρνοντας τον λόγο, ο καλλιτεχνικός διευθυντής της τελετής Τομάς Ζολί παραδέχτηκε πως όταν του ανατέθηκε η ευθύνη της δημιουργίας της έναρξης με φυσικό σκηνικό τον Σηκουάνα αμφέβαλλε για το αποτέλεσμα. «Εκείνη την εποχή αναρωτιόμασταν εάν ήταν μια ιδιοφυής ιδέα ή μια σκατοϊδέα. Παρ’ όλα αυτά, έπρεπε να το δοκιμάσουμε. Ενιωσα ότι ήταν απολύτως απαραίτητο να αντισταθμίσουμε αυτή την απίστευτη καρτ ποστάλ με μια ιστορία, μια αφήγηση. Επειδή στους Ολυμπιακούς Αγώνες ο κόσμος συγκεντρώνεται και παρακολουθεί ειδικά την πρώτη τελετή, η οποία εξακολουθεί να είναι το πρόγραμμα με τη μεγαλύτερη τηλεθέαση στον κόσμο, περισσότερο και από το Παγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου, χρειαζόμασταν μια ιστορία. Επρεπε να πούμε κάτι για το τι είναι η Γαλλία, τι σημαίνει για τον κόσμο από τον κόσμο. Η πρώτη ιδέα ήταν να έχουμε συγγραφείς για να ξεκινήσουμε την ιστορία. Ηθελα να συγκεντρώσω μια ομάδα συγγραφέων από διαφορετικούς κόσμους» παραδέχτηκε ο ηθοποιός και καλλιτεχνικός διευθυντής του θιάσου La Piccola Familia.

ΣΑΝ ΣΕ ΣΕΙΡΑ. Στο εγχείρημα της προσέλκυσης των σωστών συγγραφέων για το στήσιμο της ιστορίας της τελετής τον βοήθησε η Φανί Ερερό με τη μεγάλη εμπειρία της στην τηλεόραση. Δουλεύοντας σαν σε σειρά, με τη Λέιλα Σλιμάνι από τον χώρο της λογοτεχνίας, τον Πατρίκ Μπουσερόν από της ιστορίας και τον Νταμιέν Γκαμπριάκ από του θεάτρου, επιδόθηκαν σε μια συλλογική διαδικασία συγκέντρωσης ιδεών και εμπνεύσεων για το σενάριο της μεγάλης βραδιάς. «Αυτό που κάναμε ήταν να αρχίσουμε να αναρωτιόμαστε τι είναι η Γαλλία και το ερώτημα ήταν ευρύ. Στο καλάθι, όπως το ονομάσαμε, βάλαμε πίνακες, αποσπάσματα βιβλίων, κινηματογραφικές ταινίες, κάθε είδους υλικό. Αλλά παρέμεινε το ερώτημα της αφήγησης κι αυτό ήταν το σωστό σημείο για να ξεκινήσουμε. Ετσι, πήγαμε μια βόλτα με βάρκα, στα μέσα Ιανουαρίου που έκανε πολύ κρύο, στον Σηκουάνα και ήταν πολύ ωραία. Ο Σηκουάνας λέει μια ιστορία για το Παρίσι, το παρελθόν του και την ευρύτερη ιστορία της Γαλλίας. Μια ιστορία σε κεφάλαια, που δεν είναι χρονολογικά αλλά τόσο ενδιαφέροντα. Πηγαίνουμε στις όχθες του από μνημεία διαφορετικών αιώνων σε διαφορετικούς θεσμούς κι αυτό ήταν το μεγάλο θέμα. Ετσι κάναμε τις συνδέσεις. Ηταν ο Σηκουάνας που έδειξε τη Γαλλία» επισήμανε η παραγωγός.

ΠΟΡΤΡΕΤΟ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΑΣ. Εχοντας ως βάση την ιδέα του γαλλικού χωριού που απλώνεται σε όλο το μήκος του ποταμού, η δημιουργική ομάδα πρόσθεσε στην τελετή το κρίσιμο στοιχείο της κίνησης. «Υπήρχε η ιδέα της κίνησης σε αυτό το φυσικό περιβάλλον. Εδώ, το ποτάμι μάς παρασύρει. Ξέραμε ότι θα υπήρχε παρέλαση αθλητών, άρα κίνηση. Και αυτή η κίνηση ήταν στην πραγματικότητα μια ιδέα-κλειδί, επειδή περιέχεται επίσης σε αυτό που θέλαμε να αφηγηθούμε: μια χώρα που δεν σταματά, μια ταυτότητα που δεν είναι πετρωμένη αλλά στραγγίζει μαζί της παραποτάμους, στοιχεία, το υπέδαφος, αδρανή», υπογράμμισε η Φανί Ερερό και συνέχισε: «Για εμένα η τελετή ήταν ένα πορτρέτο της Γαλλίας. Σαν να ήταν η Γαλλία ένας χαρακτήρας. Θα αναλύαμε τις πτυχές της, θα την ξεφλουδίζαμε λίγο για να δούμε τι υπάρχει γύρω της και τι βρίσκεται στην καρδιά της. Θα ξεκινούσαμε με το προφανές, ίσως το πιο στερεοτυπικό, και στη συνέχεια θα σκάβαμε σε αυτό από το οποίο είναι φτιαγμένο, που είναι οι ομορφιές του, η υπερηφάνειά του, οι ανατροπές του, οι θλίψεις και οι πληγές του».

ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΕΠΑΤΗΜΕΝΗ. Η ελευθερία που έδωσε στη δημιουργική ομάδα η τελετή εκτός σταδίου δεν περιορίστηκε μόνο στο σκηνικό, αλλά επεκτάθηκε στην ίδια τη δομή της ξεφεύγοντας από την πεπατημένη προηγούμενων διοργανώσεων. «Σκεφτήκαμε τι θα γινόταν αν τα γυρίζαμε όλα ανάποδα και συνυφαινόταν το καλλιτεχνικό κομμάτι, η παρέλαση και τα στοιχεία του πρωτοκόλλου που έγιναν και τα ίδια καλλιτεχνικά και αφηγηματικά στοιχεία. Ετσι, για παράδειγμα, τη φλόγα, που κανονικά φτάνει στο τέλος σε όλες τις τελετές θριαμβευτικά με έναν αθλητή, εμείς την είχαμε ακριβώς στην αρχή, αλλά όχι στο σωστό σημείο στο Stade de France» είπε η Φανί Ερερό, για να τη συμπληρώσει ο Τομάς Ζολί. «Είχαμε τον δικό μας τρόπο να ενσαρκώσουμε εικόνες και σύμβολα με πιο ακριβή τρόπο. Ετσι, το να καταφέρεις να δώσεις σάρκα και οστά σε κάτι που θα μπορούσε να είναι αφηρημένο είναι μια από τις προκλήσεις της μυθοπλασίας, επειδή έχω να υπερασπιστώ ένα ισχυρό θέμα, μια ιστορία, μια άποψη για τον κόσμο. Αλλά στην πραγματικότητα δεν γυρίζω ένα δοκίμιο. Χρειάζομαι ανθρώπους».

Η ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΩΓΡΑΦΙΑ. Ενα από τα πιο σχολιασμένα στοιχεία της τελετής ήταν η ανθρωπογεωγραφία της, η οποία, κόντρα σε ό,τι είχαμε συνηθίσει μέχρι τώρα, ανοίχτηκε σε πρόσωπα διαφορετικών καταβολών. «Πάντα έλεγα στον εαυτό μου ότι αν κάνει μια δουλειά παράστασης πρέπει να είναι αντιπροσωπευτική. Οσον αφορά τη διανομή της ιστορίας, τι βάζουμε στη σκηνή σε σχέση με τους ανθρώπους που βρίσκονται μπροστά μας. Ετσι, από την αρχή ήταν όλοι καλεσμένοι σε αυτό το πάρτι για τη Γαλλία και την Ευρώπη. Ηταν σημαντικό να μη μείνει κανείς στο περιθώριο, όποιος κι αν είναι, από όπου κι αν προέρχεται, όποια κι αν είναι τα μουσικά ή καλλιτεχνικά του γούστα. Οσον αφορά το καστ, είχαμε πάνω απ’ όλα ενσαρκώσεις που νομίζω ότι είναι πολύ αντιπροσωπευτικές αυτής της ποικιλόμορφης Γαλλίας. Οσον αφορά το είδος και την καλλιτεχνική επεξεργασία, η ιδέα δεν ήταν να πούμε ότι θα αντιπαραβάλουμε τα πράγματα δίπλα δίπλα για να πούμε ότι αυτοί που τους αρέσει το μέταλ, η ραπ ή η όπερα είναι λίγο χαρούμενοι. Αλλά να πούμε στους εαυτούς μας ότι στην πραγματικότητα όλα αυτά είναι συμβατά. Νομίζουμε ότι δεν μπορούν να συναντηθούν, αλλά στην πραγματικότητα, αν αυτό γίνει, δημιουργείται έκπληξη, ομορφιά και συγκίνηση». Ο Τομάς Ζολί, τέλος, συνέδεσε την ανατρεπτική του έμπνευση με την Ελλάδα. «Κυνηγούσα ένα είδος ονείρου από τότε που έμαθα τι είναι το θέατρο και από πού προέρχεται, δηλαδή από τους αρχαίους Ελληνες που έστησαν ένα στάδιο και ένα θέατρο στην καρδιά της πόλης. Επισκέφθηκα το Θέατρο του Διονύσου στην Αθήνα, όπου δεν υπήρχαν οθόνες, ούτε μικρόφωνα, αλλά 20.000 άνθρωποι που είχαν έρθει για να παρακολουθήσουν θέατρο, όπως οι ιδρυτές του, γιατί σε μια δεδομένη στιγμή στις κοινωνίες μας, στη δημοκρατία, στις ανθρωπιστικές μας επιστήμες συναντιόμαστε όλοι γύρω από τη μυθοπλασία».