Συμφωνία για τα ορυκτά μέσω… Βατικανού

Φαίνεται ότι το πένθος για την απώλεια του Πάπα Φραγκίσκου λειτούργησε ευεργετικά για τον Ντόναλντ Τραμπ και τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι, οδηγώντας τους τελικώς σε μια συμφωνία για τον ορυκτό πλούτο της Ουκρανίας, η οποία ενδέχεται να αποδειχθεί καθοριστική για τη συνέχιση ή μη του πολέμου. Η δε σύντομη συνάντηση που είχαν οι δυο τους στη βασιλική του Αγίου Πέτρου στο Βατικανό, το περασμένο Σάββατο, αποδείχθηκε αρκετή για να σπάσει τον πάγο που είχε δημιουργηθεί ανάμεσά τους κατά την επίσκεψη του ουκρανού προέδρου στον Λευκό Οίκο πριν από δύο μήνες, όταν ουσιαστικά είχε εκδιωχθεί

κακήν κακώς.

Κατ’ άλλους, βεβαίως, όσα ανακοινώθηκαν την Τετάρτη στην Ουάσιγκτον από τον αμερικανό υπουργό Οικονομικών Σκοτ Μπέσεντ και την ουκρανή ομόλογό του (και αναπληρώτρια πρωθυπουργό) Γιούλια Σβιριντένκο δεν συνιστούν ακριβώς συμφωνία, αλλά μια άνευ όρων συνθηκολόγηση του Κιέβου και προσωπικά του Ζελένσκι, ο οποίος βρισκόταν εδώ και καιρό «με το μαχαίρι στον λαιμό». Οπως και να ‘χει, πάντως, τα δεδομένα έχουν αλλάξει και ο Τραμπ πέτυχε έναν από τους στόχους που είχε θέσει, αποδεικνύοντας εκ νέου ότι μπορεί μεν να αντιμετωπίζεται ως ένας «ανεπαρκής» πρόεδρος, παραμένει όμως ένας ικανός επιχειρηματίας.

Η αλήθεια, βεβαίως, είναι πως οι δύο πλευρές έχουν αποφύγει μέχρι στιγμής να δώσουν λεπτομέρειες που θα αποτυπώνουν επακριβώς το περιεχόμενο της συμφωνίας, αφήνοντας πολλά αδιευκρίνιστα σημεία και αναπάντητα ερωτήματα. Ισως, όμως, να είναι και αυτό αναπόσπαστο μέρος της, έτσι ώστε αμφότεροι να είναι σε θέση να ισχυριστούν πως δικαιώθηκαν και βγήκαν κερδισμένοι – ειδικά ο Ζελένσκι, ο οποίος είχε αναγκαστεί τον Μάρτιο να δηλώσει πως «δεν υπογράφω κάτι που θα καλούνται να πληρώνουν οι Ουκρανοί για τις επόμενες δέκα γενιές».

Οσο για τον Βλαντίμιρ Πούτιν, αυτό που πιθανότατα θα έπρεπε να τον ανησυχήσει περισσότερο κρύβεται στο παρακάτω σχόλιο που έκανε ο Σεργκέι Μαρκόφ, πρώην σύμβουλος στο Κρεμλίνο: «Οι ΗΠΑ αρχίζουν να βλέπουν τον εαυτό τους ως, κατά κάποιο τρόπο, συνιδιοκτήτη της Ουκρανίας. Για τον λόγο αυτό, θα τηρήσουν στάση την οποία θεωρούν πιο φιλοουκρανική».

Σε κάθε περίπτωση, ιδού τι – για την ώρα – γνωρίζουμε και τι όχι με βάση όσα ανακοινώθηκαν, όπως και τα πρώτα συμπεράσματα που βγαίνουν από ΜΜΕ και αναλυτές.

1     Τι προβλέπει η συμφωνία;

Θα δημιουργηθεί ένα επενδυτικό ταμείο με ισότιμη (50-50) συμμετοχή των ΗΠΑ και της Ουκρανίας, που θα χρηματοδοτείται από τα μελλοντικά έσοδα εκμετάλλευσης των ορυκτών κοιτασμάτων της δεύτερης – στα οποία φαίνεται πως περιλαμβάνονται επίσης πετρέλαιο και φυσικό αέριο –, ενώ θα επιδιώκει να προσελκύσει και ξένους. Οι αμερικανικές εταιρείες αποκτούν προνομιακή μεταχείριση έναντι οποιωνδήποτε άλλων υποψήφιων επενδυτών. Για την πρώτη δεκαετία, το σύνολο του ποσού θα κατευθύνεται στην ανοικοδόμηση της Ουκρανίας από τις καταστροφές που έχει υποστεί από τον πόλεμο.

2     Χάνει την κυριαρχία του το Κίεβο;

Εξαρτάται από την πλευρά που το βλέπει κανείς. Η Σβιριντένκο ισχυρίστηκε ότι η Ουκρανία είναι αυτή που «θα καθορίζει τι και από πού θα εξορύσσεται», ενώ ο πρωθυπουργός της χώρας Ντένις Σμίχαλ είπε ότι η Ουκρανία «διατηρεί τον πλήρη έλεγχο του ορυκτού και φυσικού της πλούτου, καθώς και των υποδομών της». Αρκετοί, την ίδια στιγμή, κάνουν λόγο για «αποικιοκρατικού τύπου» ρύθμιση που επιβλήθηκε από τον Τραμπ.

3     Η στρατιωτική βοήθεια των ΗΠΑ θα επαναληφθεί;

Είναι αμφίβολο. Οι Αμερικανοί είχαν χαρακτηρίσει τη συμφωνία προϋπόθεση εκ των ων ουκ άνευ για να στείλουν εκ νέου στρατιωτική βοήθεια στο Κίεβο. Ωστόσο – εκτός αν υπάρχουν «ψιλά γράμματα» που δεν είναι γνωστά – οι ΗΠΑ δεν δίνουν οποιεσδήποτε εγγυήσεις ασφαλείας, ούτε αναλαμβάνουν νέες δεσμεύσεις έναντι της Ουκρανίας. Πάντως, κάθε μελλοντική βοήθεια θα χαρακτηρίζεται πλέον «επένδυση» – κάτι που προφανώς ισχύει και για το πρώτο φορτίο όπλων που φέρεται ότι ενέκρινε χθες ο Τραμπ, σε αντάλλαγμα για την υπογραφή των Ουκρανών.

4     Ποιο είναι το μήνυμα προς τον Πούτιν;

Υψηλότεροι τόνοι, αλλά ως εκεί. «Σηματοδοτείται ξεκάθαρα προς τη Ρωσία ότι η κυβέρνηση Τραμπ είναι προσηλωμένη σε μια ειρηνευτική διαδικασία που έχει στο επίκεντρό της μια ελεύθερη, κυρίαρχη και ευημερούσα Ουκρανία μακροπρόθεσμα», είπε ο Μπέσεντ, προσθέτοντας πως «σε κανένα κράτος ή ιδιώτη που χρηματοδότησε ή ενίσχυσε τη ρωσική πολεμική μηχανή δεν πρόκειται να επιτραπεί να επωφεληθεί από την ανοικοδόμηση».

5     Ποια είναι η αντίδραση της Μόσχας, μέχρι στιγμής;

Σχετικά ήπια. «Ο Τραμπ κατάφερε τελικώς να τσακίσει το καθεστώς του Κιέβου σε τέτοιο βαθμό ώστε τώρα είναι αναγκασμένοι να πληρώσουν για τη βοήθεια των ΗΠΑ με τον ορυκτό τους πλούτο (…) με τον εθνικό πλούτο μιας χώρας υπό εξαφάνιση», δήλωσε ο πρώην πρόεδρος και πρωθυπουργός της Ρωσίας Ντμίτρι Μεντβέντεφ, ο οποίος τώρα είναι αντιπρόεδρος του συμβουλίου εθνικής ασφαλείας, σχολιάζοντας τη συμφωνία.

6     Θα τελειώσει πιο γρήγορα ο πόλεμος;

Ολα είναι στον αέρα. Κι αυτό, παρότι ο Τραμπ ισχυρίζεται ότι η συμφωνία για εκεχειρία είναι πολύ κοντά πλέον. «Συνειδητοποιούμε ότι η Ουάσιγκτον επιδιώκει να υπάρξει ταχεία πρόοδος, ελπίζουμε όμως ότι θα υπάρξει κατανόηση πως η διευθέτηση της ουκρανικής κρίσης είναι κάτι ιδιαιτέρως περίπλοκο για να γίνει τόσο γρήγορα», σχολίασε ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντ. Πεσκόφ.

7     Εχει λόγους να ανησυχεί η ΕΕ;

Και ναι, και όχι. Από τη μία, είναι γεγονός ότι η υπογραφείσα συμφωνία, σε αντίθεση με προηγούμενα προσχέδια, δεν θέτει – τυπικά τουλάχιστον – φραγμούς στην πορεία της Ουκρανίας προς την ΕΕ. Από την άλλη, όμως, περιορίζονται οι δυνατότητες της ίδιας να συνάψει μια συμφωνία με το Κίεβο για τη συνεκμετάλλευση των σπάνιων γαιών και των άλλων κρίσιμων ορυκτών, παρότι είναι γνωστό ότι πρόκειται για πρώτες ύλες που έχει αδήριτη ανάγκη η ευρωπαϊκή βιομηχανία.