Πόσο ευφυείς είναι πράγματι οι μηχανές;

Πότε ήταν η τελευταία φορά που συνομιλήσατε με έναν «έξυπνο» ψηφιακό βοηθό ή μια εφαρμογή που σας απάντησε σαν να ήταν άνθρωπος;

Μπορεί να εντυπωσιαστήκατε από την ταχύτητα και τη σαφήνεια των απαντήσεων. Κι όμως, πίσω από αυτές δεν κρύβεται ανθρώπινος τρόπος σκέψης.

Αυτό γίνεται χάρη σε προηγμένα συστήματα Τεχνητής Νοημοσύνης (ΤΝ). Παρά τις εντυπωσιακές γλωσσικές τους ικανότητες, η «ευφυΐα» τους διαφέρει ουσιαστικά από την ανθρώπινη.

Οι άνθρωποι μαθαίνουμε από τη στιγμή που γεννιόμαστε, μέσα από εμπειρίες, αισθήσεις και αλληλεπίδραση με τον κόσμο γύρω μας.

Ενα παιδί

Αντίθετα, μια εφαρμογή ΤΝ δεν «μαθαίνει» με εμπειρίες.

Εκπαιδεύεται με τεράστιες ποσότητες κειμένων (βιβλία, άρθρα, δεδομένα από το Διαδίκτυο) και, με τη χρήση στατιστικών μεθόδων, μαθαίνει να προβλέπει ποια λέξη πιθανότατα ακολουθεί σε μια πρόταση. Αυτή η «μάθηση» διαφέρει από τον τρόπο που ένα παιδί μαθαίνει μέσα από την άμεση επαφή με τους γονείς και το περιβάλλον του.

Πέρα από τη μάθηση, ένα άλλο βασικό χαρακτηριστικό της ανθρώπινης νοημοσύνης είναι η συνείδηση και η αυτοαντίληψη – η επίγνωση του εαυτού μας.

Οι άνθρωποι δεν είμαστε απλώς μηχανές που επεξεργάζονται πληροφορίες.

Εχουμε συνείδηση του εαυτού μας, νιώθουμε συναισθήματα και καταλαβαίνουμε ότι υπάρχουμε. Αντίθετα, μια εφαρμογή ΤΝ δεν έχει συνείδηση ούτε αυτογνωσία. Δεν νιώθει ούτε καταλαβαίνει πραγματικά το περιεχόμενο που παράγει – απλώς επεξεργάζεται δεδομένα σύμφωνα με τον προγραμματισμό της. Δεν έχει δικές της εμπειρίες ή προσωπικά βιώματα, κάτι που την κάνει διαφορετική από έναν άνθρωπο.

Η ανθρώπινη ευφυΐα περιλαμβάνει την ικανότητα για κρίση και λογική σκέψη.

Οι άνθρωποι αξιολογούν πληροφορίες, βγάζουν συμπεράσματα και παίρνουν αποφάσεις με βάση την κατανόηση του κόσμου.

Η σκέψη μας λαμβάνει υπόψη το πλαίσιο, αναγνωρίζει σχέσεις αιτίας και αποτελέσματος και προσαρμόζεται σε νέες συνθήκες. Για παράδειγμα, ένας άνθρωπος διαθέτει κοινή λογική: γνωρίζει από εμπειρία τι είναι πιθανό ή τι φαίνεται παράλογο. Μια εφαρμογή ΤΝ δεν έχει πραγματική κατανόηση ή κρίση.

Μπορεί να δώσει μια απάντηση που ακούγεται λογική επειδή την «έμαθε» από δεδομένα, αλλά δεν καταλαβαίνει το νόημά της.

Ενα ακόμα σημαντικό στοιχείο είναι η δημιουργικότητα.

Η ανθρώπινη δημιουργικότητα είναι μοναδική, γιατί πηγάζει από τη φαντασία, τα συναισθήματα και τις εμπειρίες μας. Οι άνθρωποι συνδυάζουν φαινομενικά άσχετες ιδέες και δημιουργούν τέχνη με νόημα και πρωτοτυπία. Ενα ποίημα ή ένας πίνακας αντανακλά τα αισθήματα και την οπτική γωνία του δημιουργού του.

Οι εφαρμογές ΤΝ μπορούν να δημιουργήσουν κείμενα (ή και εικόνες) που μοιάζουν δημιουργικά, αλλά το κάνουν αναγνωρίζοντας και αναπαράγοντας μοτίβα από τα δεδομένα που έχουν εκπαιδευτεί.

Η ΤΝ «δημιουργεί» συνδυάζοντας στοιχεία που έχει ήδη δει, χωρίς πραγματική φαντασία ή συναίσθημα.

Συμπερασματικά, όσο εντυπωσιακές κι αν είναι οι εφαρμογές ΤΝ στην κατανόηση γλώσσας ή στην επίλυση προβλημάτων, η «ευφυΐα» τους είναι ποιοτικά διαφορετική από την ανθρώπινη.

Οι άνθρωποι διαθέτουμε συνείδηση, αυτογνωσία, συναίσθημα, ηθική κρίση και δημιουργικότητα που προέρχεται από την πραγματική εμπειρία μας στον κόσμο.

Αντίθετα, τα μεγάλα γλωσσικά μοντέλα λειτουργούν χωρίς επίγνωση και παραμένουν μηχανές χωρίς προσωπική αντίληψη. Η ανθρώπινη νοημοσύνη παραμένει μοναδική, επειδή συνδυάζει όλα αυτά τα χαρακτηριστικά με έναν τρόπο που καμία τεχνητή νοημοσύνη δεν μπορεί να αναπαράγει. Ισως γι’ αυτό, όσο εξελιγμένες κι αν γίνουν οι μηχανές, ο άνθρωπος παραμένει το μέτρο της νοημοσύνης.

Ο Θόδωρος Καρούνος είναι ερευνητής στο ΕΜΠ και μέλος του ΔΣ του Οργανισμού Ανοιχτών Τεχνολογιών