«Πόιντ σίστεμ» κοινωνικών τιμωριών για παραστρατημένους επιστήμονες

Κλειστές πόρτες για να βρουν δουλειά στο δημόσιο τομέα, να πάρουν δάνειο από την τράπεζα ή να λάβουν άδεια για να ανοίξουν δική τους επιχείρηση, θα αντιμετωπίζουν οι Κινέζοι ερευνητές και επιστήμονες που παραβαίνουν τους κανόνες δεοντολογίας και ορθής συμπεριφοράς.

Οι ασυνήθιστες αυτές κοινωνικές τιμωρίες, που ξεφεύγουν τελείως από τις καθαρά ακαδημαϊκές ποινές που εφαρμόζονται στον υπόλοιπο κόσμο (απώλεια ακαδημαϊκής θέσης εργασίας, αφαίρεση ερευνητικής χρηματοδότησης κ.α.), αποτελούν προέκταση του φιλόδοξου «συστήματος κοινωνικής πίστωσης», που έχει αρχίσει να εφαρμόζει η κινεζική κυβέρνηση και το οποίο διαρκώς επεκτείνεται σε νέους τομείς, σύμφωνα με το ΑΠΕ-ΜΠΕ. Κάτι σαν τον ελληνικό «Τειρεσία», αλλά σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα.

Με βάση τη νέα πολιτική, που ανακοινώθηκε πρόσφατα, δεκάδες κρατικοί οργανισμοί θα έχουν πλέον τη δυνατότητα να τιμωρούν όσους κάνουν επιστημονικές «παρασπονδίες» (παραποίηση ερευνητικών αποτελεσμάτων, βιογραφικού κ.α.), κάτι που έως τώρα μπορούσε να κάνει μόνο το υπουργείο επιστήμης και τα πανεπιστήμια.

«Σχεδόν όλες οι πτυχές της καθημερινής ζωής των ένοχων επιστημόνων θα μπορούν πια να επηρεασθούν», δήλωσε ο Τσεν Μπικούν του Πανεπιστημίου Επιστήμης και Τεχνολογίας της Νανκίνγκ, σύμφωνα με το «Nature». «Είναι ένα σαφές μήνυμα ότι ο περιορισμός των παραπτωμάτων πρέπει να πηγαίνει πέρα από την ακαδημαϊκή κοινότητα ή την ατομική ηθική», συμπλήρωσε ο Λι Τανγκ του Πανεπιστημίου Φουντάν της Σαγκάης.

«Δεν έχω δει ποτέ ένα τόσο εκτεταμένο κατάλογο τιμωριών ερευνητών για αντιεπαγγελματική συμπεριφορά οπουδήποτε αλλού στον κόσμο», σχολίασε ο Τσιεν Τσου του Πανεπιστημίου Τσιάο Τουνγκ της Ταϊβάν, ο οποίος δήλωσε βέβαιος ότι «χωρίς αμφιβολία η νέα πολιτική θα είναι αποτελεσματική».

Το «σύστημα κοινωνικής πίστωσης», που άρχισε να εφαρμόζεται σταδιακά από το 2014, ήδη έχει μεγάλο αντίκτυπο στην Κίνα. Για την κινεζική κυβέρνηση είναι ένας κοινωνικά δίκαιος τρόπος, ώστε η κινεζική κοινωνία να γίνει πιο δίκαιη και πιο σταθερή, απομονώνοντας τους απατεώνες, τους λουφαδόρους και εν γένει τα αντικοινωνικά στοιχεία. Για τους επικριτές του συστήματος, η Κίνα έχει μπει για τα καλά στον αυταρχικό και ολοκληρωτικό δρόμο του οργουελιανού κράτους «Μεγάλου Αδελφού».

Κάθε Κινέζος πολίτης βαθμολογείται πια ολοένα συχνότερα αν είναι συνεπής στις υποχρεώσεις του απέναντι στην κοινωνία, π.χ. πληρώνει έγκαιρα τους λογαριασμούς του, δεν ρυπαίνει, εξοικονομεί ενέργεια, κάνει εθελοντικό και φιλανθρωπικό έργο, δεν πουλάει σάπια προϊόντα, οδηγεί προσεκτικά στο δρόμο και βέβαια ψηφίζει το Κομμουνιστικό κόμμα. Αν τα κάνει όλα αυτά, κερδίζει «πόντους» (πίστωση) και το «σκορ» του ανεβαίνει. Αν όχι, τότε χάνει «πόντους» και μαύρο φίδι που τον έφαγε…

Αν, για παράδειγμα, κάποιος δεν πληρώσει τα δάνειά του στην τράπεζα, στην εφορία ή όπου αλλού, ή αν δεν πληρώσει την κλήση της τροχαίας ή όποιο άλλο πρόστιμο του έχει επιβληθεί για κάποια παράβαση, τότε το όνομά του αναρτάται σε μια ειδική ιστοσελίδα όπου όλοι μπορούν να το δουν (κάτι σαν κοινωνικό «ξεφωνητό», που παραπέμπει σε σχετικά συμβάντα στην Πολιτιστική επανάσταση κατά των «εχθρών του λαού»).

Το ακόμη χειρότερο όμως είναι ότι θα έχει πολύ πρακτικές και οδυνηρές επιπτώσεις στη ζωή του, καθώς είναι δυνατό να του αρνηθούν πλέον όχι μόνο την έκδοση πιστωτικής κάρτας (κάτι που μπορεί να συμβεί και στη Δύση), αλλά επίσης του εισιτηρίου για το αεροπλάνο ή το τρένο υψηλής ταχύτητας. Πάνω από 11 εκατομμύρια είναι οι περιπτώσεις άρνησης έκδοσης αεροπορικού εισιτηρίου και 4,2 εκατομμύρια οι περιπτώσεις άρνησης για εισιτήριο τρένου σε Κινέζους που έχουν κακή βαθμολογία στο σύστημα κοινωνικής πίστωσης.

Όπως δήλωσε ο πρόεδρος Σι σε συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος, «αν χάσεις την εμπιστοσύνη σε μια περιοχή, θα αντιμετωπίσεις περιορισμούς παντού». Και οι περιορισμοί μπορούν να κάνουν δύσκολη τη ζωή ενός πολίτη.

Το σύστημα «πιάνει» ασφαλώς. Περισσότεροι από δύο εκατομμύρια πολίτες, ευρισκόμενοι αντιμέτωποι με τέτοιους περιορισμούς, έσπευσαν να πληρώσουν τα χρέη ή τα πρόστιμα τους. Τα χωριά και οι πόλεις όπου έχει εφαρμοστεί το σύστημα κοινωνικής πίστωσης/τιμωρίας, είναι πια πολύ πιο καθαρά και πολιτισμένα (αλλά επίσης με λιγότερους αντιφρονούντες…).

Άλλες χώρες, ιδίως της Ασίας, έχουν αρχίσει να παίρνουν ιδέες και φαίνονται πρόθυμες να δοκιμάσουν και αυτές συστήματα κοινωνικών τιμωριών, ώστε να ενισχύσουν την υπευθυνότητα μεταξύ των επιστημόνων και γενικότερα των πολιτών.

Έχοντας ήδη κάνει δοκιμές σε χωριά, πόλεις και επαγγελματικούς τομείς, η Κίνα φιλοδοξεί να διασυνδέσει τις έως τώρα επιμέρους προσπάθειες και να θέσει σε ισχύ ένα ενοποιημένο εθνικό σύστημα κοινωνικής πίστωσης/τιμωρίας έως το 2020, συλλέγοντας και αξιοποιώντας δεδομένα -με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης και των περίπου 176 εκατομμυρίων καμερών- για όλο τον πληθυσμό των 1,4 δισεκατομμυρίων, καθώς επίσης για τις περίπου 30 εκατομμύρια επιχειρήσεις και τους κάθε είδους κοινωνικούς φορείς και ομάδες (ιδίως των αντιφρονούντων), σύμφωνα με τους «Τάιμς του Λονδίνου».

Ο δηλωμένος -ασφαλώς θεμιτός- στόχος της κινεζικής κυβέρνησης είναι μια πιο ηθική, σταθερή, παραγωγική και λειτουργική κοινωνία. Αλλά είναι γνωστό από την ιστορία ότι συχνά ο δρόμος για την κόλαση είναι στρωμένος με τις καλύτερες προθέσεις…