Πατάτες, το μεγάλο πρόβλημα του «Τσάρου»

Ρόλους καλού και κακού αστυνομικού ανέλαβαν να παίξουν χθες, καταπώς φαίνεται, ο ρώσος υπουργός Εξωτερικών, Σεργκέι Λαβρόφ, και ο αναπληρωτής του, Σεργκέι Ριαμπκόφ, με τον δεύτερο να δηλώνει πως «όλες οι επιλογές είναι στο τραπέζι» όσον αφορά την απάντηση που θα δοθεί στις ουκρανικές επιθέσεις εντός της Ρωσίας και τον πρώτο να λέει, σε διαφορετικό πλαίσιο, ότι η Μόσχα δεν πρέπει να πέσει στην παγίδα των «εγκληματικών προκλήσεων» του Κιέβου, αλλά πρέπει να χρησιμοποιήσει «τις διαπραγματεύσεις και κάθε μέσο» προκειμένου να επιτύχει τους στόχους της «ειδικής στρατιωτικής επιχείρησής» της στην Ουκρανία.

Χωρίς να πει λέξη για την εντυπωσιακή επίθεση με drones που πραγματοποίησε την Κυριακή η Ουκρανία εναντίον τεσσάρων ρωσικών αεροπορικών βάσεων, ο ρώσος πρόεδρος την κατηγόρησε χθες ότι βρίσκεται πίσω από τις εκρήξεις σε δύο ρωσικές γέφυρες, στο Μπριάνσκ και το Κουρσκ, το Σάββατο, που είχαν ως αποτέλεσμα να σκοτωθούν επτά άνθρωποι και να τραυματιστούν άλλοι 115. «Πώς μπορούμε να διαπραγματευτούμε με αυτούς που βασίζονται στην τρομοκρατία;» αναρωτήθηκε, ενώ ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι επαναλάμβανε, από την πλευρά του, το προφανές: πως η Ρωσία διεξάγει συνομιλίες για τον τερματισμό του πολέμου μόνο και μόνο για να πείσει τον Ντόναλντ Τραμπ να καθυστερήσει την επιβολή νέων κυρώσεων σε βάρος της. Καιρό τώρα, άλλωστε, ο Πούτιν καυχιέται πως οι δυνάμεις του πλησιάζουν στη νίκη. Καταστρέφοντας με drones 41 (σύμφωνα με τους ίδιους) ρωσικά στρατηγικά βομβαρδιστικά, οι Ουκρανοί τού έστειλαν ένα ξεκάθαρο μήνυμα. Στα προβλήματα του ρώσου προέδρου θα πρέπει να προστεθούν και οι μεγάλες απώλειες των δυνάμεών του στην Ουκρανία – και, σε ένα διαφορετικό μέτωπο, το οποίο δεν είναι όμως εντελώς άσχετο, η μεγάλη έλλειψη (και ως εκ τούτου οι τιμές ρεκόρ…) που καταγράφουν οι πατάτες στη Ρωσία.

Σύμφωνα με έρευνα του αμερικανικού Κέντρου Στρατηγικών και Διεθνών Ερευνών (CSIS), οι ρωσικές απώλειες στην Ουκρανία, νεκροί και τραυματίες, έφτασαν το 1 εκατομμύριο, εκ των οποίων οι νεκροί τους 250.000, ενώ οι απώλειες της Ουκρανίας έφτασαν τις 400.000. Το «Economist», από την πλευρά του, υπολόγισε με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία ότι οι ρωσικές απώλειες θα φτάσουν το 1 εκατομμύριο μέχρι τα τέλη του μήνα. Και έτσι και αλλιώς, «η Ρωσία έχει υποστεί περίπου πέντε φορές περισσότερες απώλειες στην Ουκρανία από ό,τι σε όλους τους ρωσικούς και σοβιετικούς πολέμους μαζί μεταξύ του τέλους του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και της έναρξης της εισβολής πλήρους κλίμακας τον Φεβρουάριο του 2022», επισημαίνεται στην έρευνα του CSIS. «Επιπλέον, οι ρώσοι νεκροί στην Ουκρανία (σε μόλις τρία χρόνια) είναι 15 φορές περισσότεροι από τον δεκαετή πόλεμο της Σοβιετικής Ενωσης στο Αφγανιστάν και 10 φορές περισσότεροι από τον 13χρονο πόλεμο της Ρωσίας στην Τσετσενία». Προς το παρόν, ο Πούτιν αντιπαρέρχεται το πρόβλημα αυτό συνδυάζοντας την ιδεολογική στρατιωτικοποίηση της κοινωνίας, πείθοντας δηλαδή τους περισσότερους Ρώσους ότι εμπλέκονται σε έναν πόλεμο εναντίον ενός ιμπεριαλιστικού ΝΑΤΟ και ότι ο θάνατος είναι ένδοξος, με όλο και πιο πλούσια συμβόλαια για όσους είναι πρόθυμοι να πάνε να πολεμήσουν. Παράλληλα, το καθεστώς του διαβεβαιώνει τον λαό πως όλα πάνε καλά με την πολεμική οικονομία: τις διαβεβαιώσεις αυτές έρχεται να υπονομεύσει, ακριβώς, η κρίση της πατάτας.

Είναι το βασικό στοιχείο της ρωσικής διατροφής, αυτό που τους στήριξε στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, αυτό που εξασφάλισε ότι δεν θα πεινούσαν τον χειμώνα χάρη στην καλλιέργειά του στα κολχόζ της Σοβιετικής Ενωσης. Τώρα όμως οι Ρώσοι κινδυνεύουν να μείνουν χωρίς πατάτες: ο Πούτιν αναγνώρισε αυτή την εβδομάδα πως έχουν έλλειψη στη Ρωσία. Ο γεωργικός τομέας δεν παρήγαγε αρκετές, με αποτέλεσμα οι τιμές να εκτοξευθούν και να αδειάσουν οι πάγκοι πολλών καταστημάτων και σουπερμάρκετ. «Συναντήθηκα με εκπροσώπους διαφόρων περιοχών και αποδείχθηκε ότι δεν έχουμε αρκετές πατάτες» δήλωσε βλοσυρά ο ηγέτης του Κρεμλίνου στην τηλεόραση. «Ρώτησα τον πρόεδρο της Λευκορωσίας, Λουκασένκο, αν θα μπορούσε να μας βοηθήσει, αλλά μου απάντησε ότι μας έχει ήδη πουλήσει όλες όσες είχε για εξαγωγή. Αυτό είναι πρόβλημα». Το αποτέλεσμα είναι ότι η Ρωσία έχει γίνει η πιο ακριβή αγορά στον κόσμο για χονδρική πώληση πατάτας: η τιμή έχει αυξηθεί κατά 260% σε σχέση με έναν χρόνο πριν, από 11 σε 42 ρούβλια το κιλό. Συγκριτικά, ο παγκόσμιος μέσος όρος κοστίζει το ισοδύναμο των 15 ρουβλίων ανά κιλό.

Ενας παγετός εκτός εποχής και μια ξηρασία έπληξαν τη συγκομιδή, έφεραν ελλείψεις και τελικά εκτόξευση των τιμών. Το 2024 η Ρωσία παρήγαγε 7,3 εκατ. τόνους πατάτας, ενάμισι εκατ. λιγότερους από ό,τι το 2023, ενώ οι ετήσιες ανάγκες της υπολογίζονται από την υπουργό Γεωργίας, Οξάνα Λουτ, σε τουλάχιστον 8 εκατ. τόνους. Ο Μπόρις Τσερνίσοφ, ο αντιπρόεδρος της Δούμας, πρότεινε ως προσωρινή λύση να ρυθμιστούν από το κράτος οι τιμές, το μέτρο όμως δεν αναμένεται να χαροποιήσει τους αγρότες. Στο μεταξύ, κάποιοι περιφερειακοί ηγέτες έχουν αρχίσει να αναλαμβάνουν δικές τους πρωτοβουλίες: ο κυβερνήτης του Καλίνινγκραντ, για παράδειγμα, απαγόρευσε την πώληση πατατών σε άλλες περιοχές, που δεν το εκτίμησαν καθόλου. Ενώ συνεχίζεται λοιπόν ο πόλεμος στην Ουκρανία, η Ρωσία βρίσκεται αντιμέτωπη με την προοπτική ενός απρόσμενου «πολέμου της πατάτας». Και υπάρχει σύνδεση ανάμεσα στα δύο μέτωπα: κατ’ αρχήν, τις εποχές της ΕΣΣΔ, η Ουκρανία ήταν μεταξύ άλλων και πηγή πατάτας, ενώ σήμερα μεταξύ των «φιλικών χωρών» στις οποίες στρέφεται ο Πούτιν για την εισαγωγή πατατών είναι και η Βόρεια Κορέα, που καλείται να εφοδιάσει τη Ρωσία με στρατιώτες και πατάτες ταυτόχρονα.