Οι 5 πληγές που γεννούν πολεοδομικές αυθαιρεσίες – Από το Σαρακήνικο μέχρι τη Σαντορίνη

Η υπόθεση με την ανέγερση του ξενοδοχείου στο Σαρακήνικο της Μήλου, οι αυθαιρεσίες στη σεισμόπληκτη Σαντορίνη και οι παρανομίες που συνεχίζονται στο νησί της Μυκόνου έφεραν στην επιφάνεια την πολυετή αδράνεια του κράτους, το οποίο άφησε να εξελιχθούν χρόνιες πολεοδομικές ασθένειες, οι οποίες «γεννούν» πολεοδομικές αυθαιρεσίες.

Δίχως πολεοδομικό σχέδιο το 80% της επικράτειας

Η μεγαλύτερη εξ΄ αυτών είναι η καθυστέρηση στην ολοκλήρωση του πολεοδομικού σχεδιασμού στο 80% της ελληνικής επικράτειας.  Η θέσπιση πολεοδομικών σχεδίων ή η αναθεώρησή τους όπου θεωρούνται

πλέον παρωχημένα ξεκίνησε το 2018, ακυρώθηκε τον επόμενο χρόνο, επανεκκινήθηκε το 2020 και εντός του 2024 οι μελέτες ανατέθηκαν από το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος (ΤΕΕ) που «τρέχει» τους διαγωνισμούς τόσο για τα Τοπικά όσο και για τα Ειδικά Πολεοδομικά Σχέδια (ΤΠΣ – ΕΠΣ).  Καθώς το έργο χρηματοδοτείται από το Ταμείο Ανάκαμψης η παράδοση των μελετών θα πρέπει να γίνει στο τέλος του έτους  ωστόσο, αρμόδιες πηγές εκτιμούν ότι, η Ελλάδα θα καταφέρει να πάρει μια εξάμηνη παράταση έως τα μέσα του 2026. Με δεδομένο όμως ότι η κύρωσή τους θα γίνει με Προεδρικά Διατάγματα (ΠΔ), θα πρέπει  τα 227 ΤΠΣ και τα  18  ΕΠΣ να περάσουν όλα από τον έλεγχο του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ) με ότι αυτό σημαίνει σε διαδικασίες και χρόνους.

Ανάμεσα στα πρώτα, για τα οποία ολοκληρώθηκε η πρώτη φάση, και παρουσιάστηκαν στα τέλη του 2024, είναι τα ΕΠΣ για τις δύο περιοχές που βρίσκονται στο «κόκκινο» της πολεοδομικής αυθαιρεσίας, δηλαδή τη Μύκονο και τη Σαντορίνη, με τις αντιδράσεις της τοπικής κοινωνίας στα δύο νησιά να είναι εκ διαμέτρου αντίθετη. Στη μεν Μύκονο ξεσηκώθηκε λόγω των περιορισμών που προτείνονται, ενώ στη Σαντορίνη πιέζει για ακόμη λιγότερη δόμηση, σε ένα νησί που περίπου το 25% αυτής είναι αυθαίρετη, σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν από τους μελετητές στο πλαίσιο του ΕΠΣ. Όσο για τη Μύκονο, οι μελετητές υπολόγισαν την αυθαίρετη δόμηση στο 44% στο δήμο Μυκονίων και στο 35,4% στον δήμο Άνω Μεράς.

Μάλιστα, όπως επεσήμανε χθες σε δηλώσεις του ο Υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας κ. Θόδωρος Σκυλακάκης έστειλε κλιμάκιο στη Σαντορίνη και «ελέγχθηκαν όλες οι αυθαιρεσίες». Ωστόσο, σύμφωνα με τον ίδιο,  «στην Ελλάδα από τον έλεγχο και τη διαπίστωση της αυθαιρεσίας έως το γκρέμισμα έχει μια νομική και δικαστική διαδικασία που κρατά ένα έτος». Όπως είπε χαρακτηριστικά, εκτός από τον έλεγχο όλων των αυθαιρέτων, «μένει να ελέγξουμε και τα νόμιμα για αυθαιρεσίες καθώς υπάρχει μια σειρά από άδειες που είχαν δοθεί νομίμως, αλλά δεν είμαστε βέβαιοι εάν τις έδωσαν οι τότε πολεοδομικοί άρχοντες στα όρια του οικισμού ή πέραν των ορίων του οικισμού».

Στη Μύκονο με «τα αυθαίρετα της απληστίας», όπως τα χαρακτήρισε ο υπουργός, συνεχίζεται η δόμησή τους, παρότι υπάρχει αναστολή εργασιών. «Στέλνω μήνυμα. Οι μισοί από τους επιθεωρητές του υπουργείου θα εγκατασταθούν από αυτήν την εβδομάδα στη Μύκονο», σημείωσε.

Ανεξέλεγκτη για δεκαετίες η αυθαίρετη δόμηση

Άλλωστε, ένα από τα μεγαλύτερα “στοιχήματα” που έχει βάλει το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας είναι ο έλεγχος της αυθαίρετης δόμησης.  Η διαχρονική ατιμωρησία όσων εμπλέκονται σε πολεοδομικές παρανομίες επιχειρείται να «χτυπηθεί» με drones, εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης αλλά και την παραδοσιακή μέθοδο της σύγκρισης αεροφωτογραφιών. Ο διαγωνισμός για την προμήθεια δορυφορικών εικόνων του 2011, όπως είπε ο υπουργός, ολοκληρώνεται. Παράλληλα, «τρέχει» και εκείνος για την προμήθεια των drones που θα πετούν και θα «κατασκοπεύουν» οποιαδήποτε αλλαγή υπάρξει στη δόμηση. Έτσι, μετά την πτήση των πρώτων drones θα γίνεται η σύγκριση με αεροφωτογραφίες (για τα αυθαίρετα από το 28η/7/2011 έως σήμερα) ή στη συνέχεια για τα νέα αυθαίρετα με τις εικόνες που θα έχουν καταγράψει τα drones σε προηγούμενη πτήση τους.  «Σε έναν χρόνο θα έχουμε τα drones και με τεχνητή νοημοσύνη θα εντοπίζουμε τα αυθαίρετα σε όλη την Ελλάδα», ανέφερε ο υπουργός επισημαίνοντας ότι η πρώτη εφαρμογή του μέτρου θα γίνει στη Μύκονο.

Παράλληλα, μια οκταετία μετά τη θέσπιση της υποχρέωσης δειγματοληπτικού ελέγχου στο 30% των οικοδομικών αδειών που έχουν εκδοθεί, αυτή ακόμη δεν έχει ξεκινήσει, καθώς δεν έχουν καθοριστεί τα πρότυπα βάσει των οποίων οι   ελεγκτές μηχανικοί θα «σκανάρουν» τις οικοδομές.

Καθυστέρηση Ειδικών Περιβαλλοντικών Μελετών

Μεγάλο πρόβλημα,  το οποίο αναδείχθηκε από την υπόθεση στο Σαρακήνικο, δημιουργείται από την καθυστέρηση στην ολοκλήρωση των Ειδικών Περιβαλλοντικών Μελετών (ΕΠΜ) οι οποίες βρίσκονται στο «ψυγείο» εδώ και χρόνια, με συνέπεια να παραπεμφθεί  για άλλη μια φορά η χώρα μας  στο ευρωδικαστήριο. Το 2018 έγινε ο διαγωνισμός, το 2019 ανατέθηκαν οι ΕΠΜ με  προθεσμία 2,5 χρόνια – ήτοι το 2022 θα έπρεπε να είχαμε  τις μελέτες που θα έθεταν χρήσεις γης στις ευαίσθητες περιοχές της χώρας, ώστε στη συνέχεια να υπογραφούν τα  σχετικά Προεδρικά Διατάγματα (ΠΔ).

Έτσι, όλοι θα γνώριζαν – το ΥΠΕΝ, οι πολεοδομίες, οι δασικές υπηρεσίες και άλλες αρμόδιες υπηρεσίες, αλλά και οι επενδυτές – τι επιτρέπεται και τι όχι σε κάθε περιοχή.  Ωστόσο, ακόμη δεν έχει εγκριθεί ούτε ένα Προεδρικό Διάταγμα (από τα συνολικά 23) παρά μόνο τρεις μελέτες για Μεσσηνία – Λακωνία, Κεντρική Μακεδονία και  Εβρο – Ροδόπη.  Έτσι, το υπουργείο επιχειρεί να επιταχύνει τις διαδικασίες, με στόχο να αναρτηθούν όλες οι ΕΠΜ έως τον Απρίλιο  ενώ, σύμφωνα με αρμόδιες πηγές, έγιναν και ανεπίσημες επικοινωνίες με το Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ) προκειμένου να μην καθυστερήσει ο έλεγχος των ΠΔ.  Παράλληλα, πρέπει να αναθεωρηθεί και ο νόμος για τις χρήσεις γης.

Στο μεταξύ, μέχρι να γίνουν όλα αυτά, όπως έχει διαμηνύσει η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ) οικοδομικές άδειες σε ευαίσθητες ή επιβαρυμένες περιοχές θα ανασταλούν ή θα ανακληθούν,  κατά περίπτωση. Το θέμα μάλιστα έχει φτάσει έως το Μαξίμου, όπου, εντός της εβδομάδας, έχει προγραμματιστεί να γίνει ειδική σύσκεψη. Άλλωστε, ο ίδιος ο πρωθυπουργός το 2021 από το βήμα του συνεδρίου της Διεθνούς Ένωσης Προστασίας της Φύσης  (IUCN) είχε δεσμευθεί ότι «η ανακήρυξη του καθεστώτος προστασίας για τις προστατευόμενες περιοχές Natura θα ολοκληρωθεί έως το τέλος του 2022».

Εν αναμονή των ρυθμίσεων για την εκτός σχεδίου δόμηση

Παράλληλα, έπειτα από τις αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ) που έβαλαν «πάγο» στην εκτός σχεδίου δόμηση, οι υπηρεσίες δόμησης της χώρας λειτουργούν αυτόνομα όσον αφορά στην έγκριση οικοδομικών αδειών καθώς δεν υφίστανται κοινά κριτήρια  που θα καθοδηγούν τους υπαλλήλους. Όπως είχε αναφέρει και ο πρόεδρος του ΤΕΕ κ. Γιώργος Στασινός,  ακόμη και «στην ίδια Πολεοδομία μπορεί κάποιος να βγάζει άδεια και άλλος όχι». Στο μεταξύ η πολυαναμενόμενη μεταβατική ρύθμιση που θα έθετε τα όρια για τις άδειες σε εκτός σχεδίου περιοχές καθυστερεί παρατείνοντας την αβεβαιότητα για το τι ισχύει σε αυτές τις περιοχές.

Υποστελεχωμένες υπηρεσίες

Ένα ακόμη «αγκάθι» που οδηγεί σε πολεοδομικές αγκυλώσεις αφορά τη λειτουργία των  Υπηρεσιών Δόμησης (ΥΔΟΜ), στις οποίες τα προβλήματα είναι πολυετή και σοβαρά.  Από το 2011 κι έπειτα ξεκίνησε η διάλυση των πολεοδομιών με τις αρμοδιότητες να μεταφέρονται στους δήμους οι οποίοι δεν κατάφεραν να τις διαχειριστούν. Παράλληλα, το 2017  δόθηκε η δυνατότητα στους μηχανικούς να εκδίδουν ηλεκτρονικά τις οικοδομικές άδειες, με συνέπεια να παρακάμπτεται, κατά ένα μέρος, ο έλεγχος της διοίκησης.  Πλέον, ξανανοίγει η κουβέντα για επιστροφή των πολεοδομιών υπό την εποπτεία του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ).

Πηγή: OT