Ο σκηνοθέτης Μάρκος Παπαδοκωνσταντάκης μιλά για το έργο «Ρόζμαρι» και το θέατρο σε live streaming

Μια παράσταση βασισμένη στην ταινία «Το μωρό της Ρόζμαρι» είναι το «Ρόζμαρι» το έργο που παρουσιάζει ο Μάρκος Παπαδοκωνσταντάκης σε κείμενο Αντρέ Παπακώστα για τρεις μόνο streaming προβολές στις 5, 6 και 7 Μαρτίου μέσω της πλατφόρμας viva.gr.

Ως η «μητέρα» όλων των δαιμονισμένων ταινιών εκεί έξω «Το μωρό της Ρόζμαρι» (1968) – ένα ορόσημο του σινεμά τρόμου - φαντάζει το ίδιο στοιχειωμένο και σατανικό ακόμα και σήμερα, 53 χρόνια μετά την πρώτη προβολή του.

«Το μωρό της Ρόζμαρι» του Πολάνσκι, η αγαπημένη ταινία του Στάνλευ Κιούμπρικ, είναι μια πειστική και τρομακτική ιστορία σατανισμού και εγκυμοσύνης που έχει πολλές αναγνώσεις και αγγίζει τόσα θέματα: την ψύχωση, την πατριαρχία, τη μητρότητα, το όριο λογικής και παραφοράς, τη φεμινιστική μελέτη, την αλήθεια και πραγματικότητα.

Ορμώμενο από αυτήν την ταινία, ένα σύνολο ηθοποιών με τους Γιάννη Δενδρινό, Αλέξιο Διαμαντή, Κατερίνα Μαούτσου, Φραγκίσκη Μουστάκη, Κώστα Νικούλι και Ευθαλία Παπακώστα, δημιουργεί ένα νέο αφήγημα. Μια σύγχρονη Ρόζμαρι, αναγκασμένη να ζήσει, καταναγκασμένη να πράξει, να περιοριστεί και να οριστεί σ ένα παρόν που αλλάζει με ιλιγγιώδη ταχύτητα. Να επιβιώσει κόντρα σ΄ έναν τοξικό περίγυρο. Και στα δύο αφηγήματα - σε αυτό του Πολάνσκι και σε αυτό που παρουσιάζεται - τα ερωτήματα παραμένουν κοινά. Η γυναίκα αυτή κυοφορεί ένα σπόρο. Τον σπόρο της γέννησης ενός ανθρώπου; Ενός νέου Θεού; Ενός ιδεολογήματος; ή μιας βιβλικής καταστροφής;

Μια παράσταση «θέατρο σε μονό πλάνο», το project αποπειράται να ενώσει επί σκηνής τέσσερις αφηγηματικές γλώσσες: τη θεατρική, την κινηματογραφική, τη λογοτεχνική και τη μουσική. Η συνομιλία μεταξύ μουσικών και ηθοποιών μέσα από επαναλαμβανόμενα αυτοσχεδιαστικά ηχητικά μοτίβα δημιουργεί το μουσικό σύμπαν που ενέχει το θεατρικό δράμα και αντίστροφα.

Η λήψη σε ένα μόνο πλάνο, που ακολουθεί τους ηθοποιούς και τους μουσικούς και τη γενικότερη δράση της παράστασης, τοποθετεί το θεατή στη θέση των πρωταγωνιστών. Ο θεατής έχει έτσι την ευκαιρία να «ζήσει» οπτικά τα γεγονότα.

Ο ρεαλισμός συνάγεται από την κίνηση της κάμερας, καθώς το πλάνο απομακρύνεται, ζουμάρει και περιστρέφεται, όπως θα έκανε το ανθρώπινο μάτι, παρακολουθώντας τα γεγονότα από κοντά. Αυτό το είδος κινηματογράφησης καταργεί την απόσταση δίνοντας την εντύπωση ότι ανοίγει ένα παράθυρο στα γεγονότα.

Λίγο πριν την πρεμιέρα της παράστασης, ο σκηνοθέτης Μάρκος Παπαδοκωνσταντάκης μας μιλάει για το έργο, τη Ρόζμαρι, τον Πολάνσκι και το θέατρο σε live streaming.

Πώς προέκυψε η ιδέα για την παράσταση;

Η ιδέα προέκυψε από την Ευθαλία Παπακώστα, η οποία υποδύεται το ρόλο της Ρόζμαρι. Σε μία συνάντηση που είχα μαζί της μου είπε πως ένα μεγάλο της όνειρο είναι να ανεβάσει το μωρό της Ρόζμαρι σε μια θεατρική σκηνή. Έπειτα μου ανέθεσε το ρόλο του σκηνοθέτη-καθοδηγητή του project και κάπως έτσι ξεκινήσαμε τις πρόβες. Ο χώρος των προβών ήταν ένα διαμέρισμα και όχι μία θεατρική σκηνή. Ενώ το project προοριζόταν να ανέβει σε ένα θεατρικό τόπο, τελικά η ίδια η ζωή και η πανδημία μας οδήγησαν στην ανάγκη να κινηματογραφήσουμε την παράσταση στον τόπο που γεννήθηκε και σμιλεύτηκε.

Πώς το «Μωρό της Ρόζμαρι» λειτούργησε ως βάση για την παράσταση

Το σενάριο της ταινίας του Ρόμαν Πολάνσκι, μας έδωσε πολλά ερεθίσματα αλλά τελικά δημιουργήσαμε, ως ομάδα, από ανάγκη ένα άλλο αφήγημα. Είδαμε μέσα από αυτή τη διαδικασία τη Ρόζμαρι των 60's της Νέας Υόρκης να μεταφέρεται σε ένα αθηναϊκό διαμέρισμα του 2021. Συντηρώντας σε ένα μεγάλο μέρος τον πυρήνα του σεναρίου και τα θέματα με τα οποία μας έφερε αντιμέτωπους λειτουργήσαμε προσθετικά εισάγοντας μέσα στο ίδιο το έργο μουσικά κομμάτια και φράσεις από την παγκόσμια θεατρική λογοτεχνία.

Η δική σας Ρόζμαρι, πώς συνδέεται με την σύγχρονη κατάσταση;

Πολλά είναι τα θέματα και ακόμα περισσότερα τα ερωτήματα με τα οποία καλείται να έρθει αντιμέτωπο το κοινό και με την ταινία του Πολάνσκι αλλα και με την παράστασή μας. Ο βασικός μας δεσμός με το απόλυτο παρόν και το πρώτο θέμα το οποίο επικοινωνείται έχει βάση ένα πολύ μεγάλο ερώτημα. Γιατί επιτρέπουμε στους ισχυρούς αυτού του κόσμου να κατασπαράζουν τους ανίσχυρους. Τι θα πεί στον δικό μας χρονισμό θύμα και θύτης.

Ποια ζητήματα θίγετε με τη δική σας προσέγγιση;

Η δική μας προσέγγιση προσπαθεί να ανοίξει ένα τοπίο διαλεκτικής με το κοινό που στη βάση της έχει ερωτήματα. Αυτή η γυναίκα κυοφορεί έναν σπόρο. Τη γέννα ενός νέου μοντέλου ανθρώπου; Τη γέννα ενός νέου Θεού; Μιας νέας ιδεολογίας; Ή μιας βιβλικής καταστροφής; Αυτά τα ερωτήματα αποτελούν ζήτημα βασικό στη δική μας παράσταση.

Αυτό το θέατρο σε μονό πλάνο, πώς ενώνει τέσσερις αφηγηματικές γλώσσες;

Βασιζόμενος στη λέξη θέατρο εννοώ τη σύνδεση τριών αφηγηματικών τόπων-γλωσσών. Του σώματος, του πνεύματος και του ήχου. Το μονοπλάνο είναι μια λειτουργία αφήγησης που δανειζόμαστε από τον κινηματογραφικό χώρο και εισβάλει μόνο ως γλώσσα παρατήρησης του θεατρικού δρώμενου. Αυτή η λειτουργία ερήμην της αποτελεί αφήγηση και έτσι συνδέεται σε αφηγηματικό επίπεδο με τις υπόλοιπες τρεις γλώσσες. Όταν μιλάμε για αφήγηση πρέπει, κατά τη γνώμη μου, να ορίζουμε ως αφηγητή, όχι μόνο, τον πομπό ενός θεάματος αλλά και το δέκτη- θεατή αυτού.

Το θέατρο μέσω streaming αντικαθιστά για εσάς την παραδοσιακή δραματουργία;

Το live streaming είναι κατά τη γνώμη μου ένα νέο τοπίο σύνδεσης του θεατή με το καλλιτεχνικό έργο. Τίποτα δεν μπορεί να αντικαταστήσει τη ζωντανή επαφή με ένα θέαμα-ακρόαμα, όπως τίποτα δεν μπορεί να αντικαταστήσει τη ζωντανή συναναστροφή μας και διαλεκτική με τους ανθρώπους γύρω μας. Το θέατρο ως ζωντανή τέχνη δεν αντικαθίσταται με τίποτα γιατί είναι μια ανάγκη που γεννήθηκε μαζί με τη γέννηση του ίδιου του ανθρώπου και θα υπάρχει ανά τους αιώνες. Το live streaming όπως και η έβδομη τέχνη αποτελούν ανακαλύψεις στην πορεία του ανθρώπινου είδους. Δεν έρχονται για να αντικαταστήσουν έναν ήδη κεκτημένο τόπο τέχνης, έρχονται να δημιουργήσουν έναν

καινούριο. Δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να φοβόμαστε τους νέους τρόπους επικοινωνίας των ανθρώπων ιδίως όταν αυτοί προέρχονται από τις ανάγκες τους και προσαρμόζονται σε αυτές.

Μια και η ταινία του Πολάνσκι που επιλέξατε αποτελεί την μητέρα όλων των δαιμονισμένων ταινιών, εσείς πώς τα πάτε με τα θρίλερ;

Θεωρώ ότι στον πυρήνα της, η ταινία αυτή ξεφεύγει από οποιοδήποτε είδους καλούπι που προσπαθούμε να φορέσουμε στα έργα τέχνης για να τα φέρουμε στα δικά μας μέτρα. Άρα, θέλω να πω, ότι στο βάθος της η ταινία ξεφεύγει από το είδος των θρίλερ που έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε γιατί κατά την άποψή μου η ίδια η θεματική του έργου ωθεί τον άνθρωπο να καταλάβει πόσο σκληρή, τρομακτική μπορεί να γίνει η ζωή του. Δεν είναι μια δαιμονισμένη ταινία, είναι ένας οιωνός του θανάτου του ανθρώπινου είδους και του Θεού όπως τον ονομάζει ο καθένας μας. Παρόλα αυτά, μου αρέσει να βλέπω ταινίες θρίλερ και τρόμου αλλά αναγνωρίζω ότι η ταινία αυτή δεν συγκαταλέγεται μόνο σε αυτό το είδος.