Μύθοι και αλήθειες για το πόρισμα

Με τον νεοσύστατο Εθνικό Οργανισμό Διερεύνησης Αεροπορικών και Σιδηροδρομικών Ατυχημάτων και Ασφάλειας Μεταφορών (ΕΟΔΑΣΑΑΜ) να έχει περιέλθει σε ανυποληψία και την κυβέρνηση να βρίσκεται σε… vertigo, ζητούνται πειστικές απαντήσεις για τα αίτια που προκάλεσαν το μεγαλύτερο σιδηροδρομικό δυστύχημα στη χώρα και τους έχοντες την κύρια ευθύνη για τον θάνατο 57 νέων ανθρώπων.

Η Ελλάδα που κάποτε διέθετε έναν Ακριβό Τσολάκη, με ενισχυμένο κύρος στον χώρο των διεθνών διερευνήσεων των αεροπορικών ατυχημάτων, σήμερα εκλιπαρεί

άλλες χώρες να τη συνδράμουν στη διερεύνηση του δυστυχήματος των Τεμπών.

Δύο χρόνια μετά την τραγωδία, υπάρχουν μόνο διάσπαρτα «πορίσματα» ιδιωτών πραγματογνωμόνων, ενώ η απόπειρα της επίσημης πολιτείας να ερευνήσει καθυστερημένα το τραγικό δυστύχημα κατέληξε σε φιάσκο χωρίς προηγούμενο.

Οι «αλήθειες» και οι «μύθοι» γύρω από την προσπάθεια του ελληνικού κράτους, μέσω του νεοσύστατου ΕΟΔΑΣΑΑΜ, να συντάξει ένα πόρισμα που θα είναι ακριβές και δεν θα αμφισβητείται, τουλάχιστον από τους περισσότερους, παραπέμπουν σε πρωτοφανείς παλινωδίες, ολιγωρίες και ασυμβίβαστα, που δεν συνάδουν με προηγμένη χώρα.

Αλήθεια: Καθυστέρηση.

Είναι αλήθεια ότι ο ΕΟΔΑΣΑΑΜ θεσμοθετήθηκε, με καθυστέρηση ετών, τον Ιανουάριο του 2023, επί υπουργίας Κώστα Αχ. Καραμανλή και στελεχώθηκε τον Σεπτέμβριο του 2023, από τον Χρήστο Σταϊκούρα, σχεδόν επτά μήνες μετά το δυστύχημα των Τεμπών (28 Φεβρουαρίου 2023). Στο γεγονός αυτό οφείλεται σήμερα, σε μεγάλο βαθμό, η χαώδης κατάσταση σε σχέση με τη διερεύνηση και τα πορίσματα για τη σύγκρουση των δύο τρένων στον θεσσαλικό κάμπο.

Α: Φύλαξη.

Είναι αλήθεια πως εάν υπήρχε ο ΕΟΔΑΣΑΑΜ την ημέρα του δυστυχήματος, θα ήταν αυτός που θα είχε τον πρώτο λόγο στη διερεύνηση των αιτιών και των συνθηκών της τραγωδίας, αποκλείοντας τον χώρο της σύγκρουσης των τρένων και δίνοντας εντολή φύλαξής του για όσο διάστημα απαιτούσαν οι έρευνες από τους εξειδικευμένους επιστήμονες – πραγματογνώμονες, με τη συνδρομή των αρμόδιων κρατικών υπηρεσιών και τη συμμετοχή, ως παρατηρητών, τεχνικών συμβούλων των οικογενειών των θυμάτων.

Α: Χωρίς συντονισμό.

Είναι αλήθεια ότι το κενό του ΕΟΔΑΣΑΑΜ «αναπληρώθηκε» από την Τροχαία, την Πυροσβεστική Υπηρεσία, αλλά και ιδιώτες πραγματογνώμονες (αδειοδοτημένους και μη) που βρέθηκαν στο πεδίο της τραγωδίας να ενεργούν εκ παραλλήλου, ο καθένας για λογαριασμό του, χωρίς πρωτόκολλα, χωρίς περιορισμούς, χωρίς συντονισμό και αρκετές φορές εν μέσω αντεγκλήσεων. «Ολα αυτά θυμίζουν “νεκροτομή” που διενεργείται μόνο από τους τεχνικούς συμβούλους των οικογενειών, χωρίς την παρουσία του αρμόδιου κρατικού ιατροδικαστή», λένε χαρακτηριστικά έμπειροι ερευνητές ατυχημάτων, καταδεικνύοντας ότι για πρώτη φορά η χώρα αδυνατεί να διερευνήσει με επάρκεια και αξιοπιστία ένα τόσο σοβαρό δυστύχημα.

Μύθος: Με στοιχεία άλλων.

Είναι μύθος ότι ο ΕΟΔΑΣΑΑΜ θα μπορούσε, εκ των υστέρων και χωρίς οι δικοί του ερευνητές να βρεθούν στον τόπο του δυστυχήματος από την πρώτη στιγμή, να εκδώσει πόρισμα με πρωτογενή αποδεικτικά στοιχεία και αντίστοιχη επιστημονική τεκμηρίωση. Οι τρεις πραγματογνώμονες του κρατικού ΕΟΔΑΣΑΑΜ (δύο ξένοι και ένας Ελληνας), με καθυστέρηση ενός χρόνου, οδηγήθηκαν στη σύνταξη του πορίσματός τους, ουσιαστικά βασιζόμενοι σε στοιχεία του δυστυχήματος που συνέλεξαν άλλοι πραγματογνώμονες (ιδιώτες και κρατικές υπηρεσίες), χωρίς ωστόσο να γνωρίζουν ακριβώς τον τρόπο με τον οποίο αυτά αποκτήθηκαν, δηλαδή εάν η «εξόρυξή» τους είχε επιστημονική ορθότητα.

Μ: «Εθνική ομάδα».

Είναι μύθος ότι στην Ελλάδα δεν υπήρχαν κατάλληλοι επιστήμονες – πραγματογνώμονες για να ερευνήσουν, έστω και εκ των υστέρων, το σοβαρότερο και μεγαλύτερο σιδηροδρομικό δυστύχημα της χώρας και για τον λόγο αυτό η διοίκηση του ΕΟΔΑΣΑΑΜ προσέφυγε σε ξένους πραγματογνώμονες του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Σιδηροδρόμων (ERA). Η αναζήτηση αρμόδιων εμπειρογνωμόνων – καθηγητών στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο και στις άλλες πολυτεχνικές σχολές της χώρας (π.χ. Πατρών, Κρήτης κ.λπ.) θα αρκούσε για τη συγκρότηση μιας «εθνικής ομάδας» διερεύνησης του δυστυχήματος. Ομως, κάτι τέτοιο ουδέποτε συνέβη.

Α: Αποστολή ειδικών.

Είναι αλήθεια ότι η διοίκηση του ΕΟΔΑΣΑΑΜ, προτού καταλήξει στη λύση των ειδικών του ERA, με επιστολή της σε 26 χώρες – μέλη της ΕΕ ζήτησε από τις αντίστοιχες Επιτροπές Διερεύνησης Σιδηροδρομικών Ατυχημάτων να αποστείλουν στην Ελλάδα έμπειρους πραγματογνώμονες προκειμένου να συνδράμουν στη διερεύνηση του δυστυχήματος των Τεμπών. Ομως, το σύνολο των χωρών αρνήθηκαν την αποστολή τέτοιων ειδικών, υποδεικνύοντας εμμέσως πλην σαφώς στη διοίκηση του ΕΟΔΑΣΑΑΜ πως η διερεύνηση ενός τέτοιου δυστυχήματος είναι «εσωτερική υπόθεση» της Ελλάδας.

Α: Μέσω συνεντεύξεων.

Είναι αλήθεια ότι την ευθύνη σύνταξης του επίσημου πορίσματος του ΕΟΔΑΣΑΑΜ για τα Τέμπη είχαν τελικά τρεις πολιτικοί μηχανικοί και ένας βιομηχανικός ψυχολόγος (!) και κανένας άλλος «περισσότερο ειδικός» για το συμβάν, όπως π.χ. χημικός μηχανικός, μηχανολόγος, ηλεκτρολόγος υψηλής τάσης, πυροτεχνουργός, πεπειραμένα στελέχη της Πυροσβεστικής. Συγκεκριμένα, τη διερεύνηση του δυστυχήματος μέσω συνεντεύξεων (!) και όχι επί του πεδίου, καθώς ο ΕΟΔΑΣΑΑΜ συγκροτήθηκε καθυστερημένα, έκαναν τα μέλη της Ομάδας Διερεύνησης του Οργανισμού, Μπαρτ Ακού, βέλγος πολιτικός μηχανικός, Φαμπρίτσιο Καρπινέλι, ιταλός βιομηχανικός ψυχολόγος, και Κωνσταντίνος Καπετανίδης, πολιτικός μηχανικός, με αναπληρωματικό μέλος τον Αστέριο Αλεξάνδρου, επίσης πολιτικό μηχανικό!

Α: Πιστοποιητικό ασφαλείας.

Είναι αλήθεια ότι οι δύο πρώτοι ανήκουν στο δυναμικό του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Σιδηροδρόμων (ERA), με τον Μπαρτ Ακού μάλιστα να είναι ο υπεύθυνος ασφαλείας και «νούμερο 2» του ERA (κατά την περίοδο της διερεύνησης) και να είναι αυτός που υπέγραψε το πιστοποιητικό ασφαλείας της πρώην ΤΡΑΙΝΟΣΕ (νυν Hellenic Train), όταν αγοράστηκε από τους Ιταλούς.

Μάλιστα, η σχετική υπογραφή από πλευράς Ακού βασίστηκε σε στοιχεία και τις θετικές εισηγήσεις που είχαν αποσταλεί στον ERA από την ελληνική Ρυθμιστική Αρχή Σιδηροδρόμων (ΡΑΣ) και τον νομικό της εκπρόσωπο Χρήστο Παπαδημητρίου, προτού… μετακομίσει στον ΕΟΔΑΣΑΑΜ. Και μόνο εξ αυτού του λόγου, δηλαδή της εμπλοκής του στην πιστοποίηση ασφαλείας της Hellenic Train, όπως λένε έγκριτοι νομικοί, ο Μπαρτ Ακού δεν θα έπρεπε να συμμετέχει στη διερεύνηση του δυστυχήματος των Τεμπών.

Α: Ασυμβίβαστα – κωλύματα.

Είναι αλήθεια ότι, σύμφωνα με τον κανονισμό λειτουργίας του ΕΟΔΑΣΑΑΜ, υπάρχουν ασυμβίβαστα – κωλύματα σε σχέση και με τη συμμετοχή τρίτων πραγματογνωμόνων στη διερεύνηση του δυστυχήματος των Τεμπών.

Σημειώνεται ότι ο Ακού του ERA (πολιτικός μηχανικός γαρ), φτάνοντας στην Ελλάδα, αναζήτησε κάποιον τεχνικό σύμβουλο με ειδικότητα μηχανολόγου – μηχανικού, προκειμένου να συνδράμει το έργο της διερεύνησης του δυστυχήματος των Τεμπών, προσφεύγοντας (κατόπιν υποδείξεων) στην ομάδα των πραγματογνωμόνων της ΕΔΑΠΟ (Επιτροπή Διερεύνησης Ανεξάρτητων Πραγματογνωμόνων Οικογενειών), στην οποία μετέχει και ο Κώστας Λακαφώσης.

Α: Ανεξάρτητοι.

Είναι αλήθεια ότι ο Χρήστος Παπαδημητρίου, παραιτηθείς πρόεδρος του σιδηροδρομικού τομέα του ΕΟΔΑΣΑΑΜ, όπως προκύπτει από τα πρακτικά των συνεδριάσεων του ΔΣ του Οργανισμού, διατηρούσε σοβαρές επιφυλάξεις για τη χρησιμοποίηση της ΕΔΑΠΟ από την Ομάδα Διερεύνησης του δυστυχήματος και συγκεκριμένα για τον υπολογισμό της πυρόσφαιρας, υποστηρίζοντας ότι υπήρχαν «ζητήματα αντικειμενικότητας».

Αλλωστε, ο κανονισμός λειτουργίας του ΕΟΔΑΣΑΑΜ και η διεθνής πρακτική προβλέπουν σαφώς ότι για τη χρησιμοποίηση τρίτων πραγματογνωμόνων απαιτείται να μην υπάρχουν «αντικρουόμενα συμφέροντα» ή γεγονότα που μπορεί «να δικαιολογήσουν δυσπιστία ως προς την αντικειμενικότητα και αμεροληψία προσώπων που συμμετέχουν στη διερεύνηση ατυχήματος ή συμβάντος» (τα μέλη της ΕΔΑΠΟ, των οποίων οι διαπιστώσεις περιλήφθηκαν στο πόρισμα του ΕΟΔΑΣΑΑΜ, είναι ταυτόχρονα και πραγματογνώμονες οικογενειών των θυμάτων).

Α: Οι αμφισβητήσεις.

Είναι αλήθεια ότι και οι προσομοιώσεις της ομάδας της ΕΔΑΠΟ σε σχέση με το ζήτημα της πυρόσφαιρας αμφισβητήθηκαν εντόνως όχι μόνο από μέλη της διοίκησης του ΕΟΔΑΣΑΑΜ, αλλά κυρίως από τα Πανεπιστήμια της Γάνδης και της Πίζας, όπου ΕΔΑΠΟ και Λακαφώσης προσέφυγαν για την πιστοποίησή τους. Οι ερευνητές του Πανεπιστημίου της Γάνδης εμφανίζονται να αντιδρούν σφόδρα για όσα περιλήφθηκαν από τον Μπαρτ Ακού και την Ομάδα Διερεύνησης στο πόρισμα του ΕΟΔΑΣΑΑΜ, γεγονός που αναγκάζει τώρα το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών να απευθυνθεί – κατόπιν εορτής και αφού ο Παπαδημητρίου έχει ήδη παραιτηθεί – στην πρυτανεία του πανεπιστημιακού ιδρύματος, προκειμένου να έχει την επίσημη θέση της επί του ελληνικού πορίσματος. Αντίστοιχη στάση κράτησε και το Πανεπιστήμιο της Πίζας.

Α: Περιλήψεις.

Είναι αλήθεια ότι τα πλήρη και αναλυτικά πρακτικά των προσομοιώσεων της ΕΔΑΠΟ (τρία συνολικά) σε σχέση με την πυρόσφαιρα δεν έχουν κατατεθεί ακόμα στον ΕΟΔΑΣΑΑΜ ούτε και στον αρμόδιο ανακριτή Σωτήρη Μπακαΐμη, που τα έχει ζητήσει από τον περασμένο Φεβρουάριο. Κατατέθηκαν μόνο περιλήψεις τους.

Α: Διαφωνίες.

Είναι αλήθεια ότι στο εσωτερικό του ΕΟΔΑΣΑΑΜ υπήρξαν έντονες διαφωνίες και για τον χρόνο δημοσιοποίησης του πορίσματος, με το «δίδυμο» των Ακού και Καρπινέλι του ERA να επιμένει να ανακοινωθεί στις 27 Φεβρουαρίου 2025, παρότι το κεφάλαιο της «πυρόσφαιρας» παρέμενε ανοιχτό και με μη επαρκή (έως εξαιρετικά αδύναμη) τεκμηρίωση. Ετσι, στο πόρισμα τελικά περιλήφθηκε η πιθανολόγηση της ύπαρξης άγνωστου εύφλεκτου υλικού στο εμπορικό τρένο, το οποίο προκάλεσε την πυρόσφαιρα.

Μ: Παράταση.

Είναι μύθος ότι το πόρισμα έπρεπε να κατατεθεί ακριβώς έναν χρόνο μετά τη λήψη της σχετικής εντολής από το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών για τη διερεύνηση του δυστυχήματος, όπως υποστήριξε ο Ακού. Θα μπορούσε να ζητηθεί παράταση για την έκδοση του πορίσματος λόγω της αναμονής κρίσιμων στοιχείων.