Λέσλι Λόκο, η πρώτη Aφρικανή που τιμάται με το μετάλλιο RIBA

Η αρχιτέκτονας Λέσλι Λόκο είναι η φετινή νικήτρια του χρυσού μεταλλίου RIBA γράφοντας ιστορία στον θεσμό του Βασιλικού Ινστιτούτου Βρετανικής Αρχιτεκτονικής καθώς αναγνωρίζεται ως η πρώτη αφρικανή γυναίκα που λαμβάνει την έγκριτη αρχιτεκτονική διάκριση και μόλις η δεύτερη μαύρη αρχιτέκτονας που τιμάται με RIBA (θα της απονεμηθεί τον Μάιο).

Η σκωτσέζα αρχιτέκτονας με καταγωγή από την Γκάνα ήταν επίσης εκείνη η οποία ως επιμελήτρια αναζωογόνησε πέρυσι την αρχιτεκτονική Μπιενάλε Βενετίας βάζοντας στο επίκεντρο της θεματικής της τα ίχνη

της αρχιτεκτονικής στη μεταποικιακή Αφρική. «Στην Ευρώπη μιλάμε για μειονότητες και διαφορετικότητα, αλλά η αλήθεια είναι ότι οι μειονότητες της Δύσης είναι η παγκόσμια πλειοψηφία. Η διαφορετικότητα είναι ο κανόνας μας. Υπάρχει ένα μέρος σε αυτόν τον πλανήτη όπου όλα αυτά τα ζητήματα της ισότητας, της φυλής, της ελπίδας και του φόβου συγκλίνουν και συνενώνονται: η Αφρική. Σε ανθρωπολογικό επίπεδο, είμαστε όλοι Αφρικανοί. Η Αφρική συμβαίνει σε όλους μας», είχε δηλώσει η Λέσλι Λόκο παρουσιάζοντας το θέμα της «Το εργαστήριο του μέλλοντος» στη Βενετία.

Οπως επισημαίνει η «Guardian», η εξηντάχρονη ακαδημαϊκός μπορεί να μη σχεδιάζει κτίρια, αλλά εδώ και χρόνια είναι μία από τις πιο ενεργητικές υπέρμαχους της αρχιτεκτονικής για τη διεύρυνση της πρόσβασης στο επάγγελμα. Η Λόκο μέσα από την εκπαιδευτική, συγγραφική και επιμελητική πρακτική της – επισημαίνει το σκεπτικό της επιτροπής RIBA – έχει ενισχύσει τις υποεκπροσωπούμενες φωνές και εργαστεί για τη διερεύνηση της σχέσης μεταξύ αρχιτεκτονικής, ταυτότητας και φυλής. Στην προσπάθειά της για τον εκδημοκρατισμό της αρχιτεκτονικής έχει διδάξει σε όλο τον κόσμο και έχει ιδρύσει δύο αρχιτεκτονικές σχολές, στο Γιοχάνεσμπουργκ στη Νότια Αφρική και στην Ακρα, πρωτεύουσα της Γκάνας.

Παράλληλα με την αρχιτεκτονική της ενασχόληση η Λέσλι Λόκο έχει αναπτύξει και μία λογοτεχνική δραστηριότητα. Η ίδια μεγάλωσε στην Ακρα. Σε ηλικία 17 ετών οι γονείς της – ο πατέρας της από την Γκάνα, η μητέρα της Σκωτσέζα Εβραία – την έστειλαν για τις πρώτες της σπουδές σε οικοτροφείο στην Αγγλία. Στη συνέχεια ξεκίνησε να σπουδάζει εβραϊκά και αραβικά στην Οξφόρδη, αλλά εγκατέλειψε τις σπουδές της για να περάσει πέντε χρόνια στις ΗΠΑ, όπου σπούδασε κοινωνιολογία και νομικά πριν καταλήξει το 1992 στην αρχιτεκτονική σχολή Bartlett του Λονδίνου. Το 2000 επέστρεψε στην Γκάνα και αφού ολοκλήρωσε ένα διδακτορικό που βασίστηκε στην πράξη, χτίζοντας το δικό της σπίτι με τούβλα από λάσπη, επιδόθηκε στη συγγραφή μυθιστορημάτων προσεγγίζοντας ζητήματα φυλής.

Το 2004, το πρώτο της μυθιστόρημα, «Sundowners», μπήκε στη λίστα των 40 ευπώλητων βιβλίων της «Guardian». Ακολούθησαν 11 ακόμη μυθιστορήματα, μεταξύ των οποίων τα «Saffron Skies» (2005), «Bitter Chocolate» (2008), «One Secret Summer» (2010), «Α Private Affair» (2011) και «Little White Lies» (2014).

Για την εφημερίδα «The Scotsman» αυτό που γράφει η Λόκο «ανήκει στο υποείδος «glam lit» της ροζ λογοτεχνίας με γυναίκες σε υψηλές, συναρπαστικές δουλειές που ταξιδεύουν με τζετ σε όλο τον κόσμο και συναναστρέφονται δόλιους άνδρες από τα ανώτερα κλιμάκια της υψηλής κοινωνίας, σε περίπλοκες, έξυπνα ειπωμένες ιστορίες».

Δημιουργώντας ακαδημαϊκούς

Το 2014 η Λέσλι Λόκο επέστρεψε στη διδασκαλία της αρχιτεκτονικής στο Πανεπιστήμιο του Γιοχάνεσμπουργκ, όπου το τμήμα είχε μόνο 11 φοιτητές, όλοι τους λευκοί. Την επόμενη χρονιά ίδρυσε εκεί την πρώτη μεταπτυχιακή σχολή αρχιτεκτονικής στην Αφρική. «Στη Νότια Αφρική», είπε η Λόκο στην «Guardian» το 2020, «συνήθιζα να κάνω πολύ ενδιαφέρουσες συζητήσεις με τον αντιπρύτανη του πανεπιστημίου με θέμα γιατί δεν υπάρχουν περισσότεροι αφρικανοί ακαδημαϊκοί στην αρχιτεκτονική. Ελεγα ότι δεν ήταν δική μας δουλειά να βγούμε και να τους βρούμε – ήταν δική μας δουλειά να τους δημιουργήσουμε. Είναι ένα έργο που χρειάζεται δύο γενιές».

Το 2019 διορίστηκε επικεφαλής της αρχιτεκτονικής σχολής Spitzer στο City College της Νέας Υόρκης, αλλά παραιτήθηκε τον επόμενο χρόνο, επικαλούμενη «έλλειψη σεβασμού και ενσυναίσθησης για τις μαύρες γυναίκες». Τέσσερα χρόνια μετά, βλέπει παραλληλισμούς με την πρόσφατη μεταχείριση και παραίτηση της πρώτης μαύρης προέδρου του Χάρβαρντ, Κλοντίν Γκέι. Παρ’ όλα αυτά, είναι αισιόδοξη για τις αλλαγές που έχει δει στην αρχιτεκτονική εκπαίδευση τα τελευταία χρόνια.

«Η σπασμωδική αντίδραση είναι να προσλαμβάνεις περισσότερους μαύρους», είπε, «και να εφαρμόζεις πολιτικές που διασφαλίζουν ότι είσαι πιο αντιπροσωπευτικός, αλλά ο ίδιος ο κανόνας δεν αλλάζει πολύ. Νομίζω ότι βρισκόμαστε τώρα στο σημείο όπου ο κανόνας και το περιεχόμενο, καθώς και το ποιος το παρέχει, αρχίζουν να συμβαδίζουν. Η νεότερη γενιά είναι ανυπόμονη για αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο διδάσκονται, στο τι διαβάζουν και από ποιον διδάσκονται».

Η Λόκο ίδρυσε το African Futures Institute στην Ακρα το 2021, ως μια ευέλικτη «παναφρικανική δεξαμενή σκέψης», και φέτος θα ξεκινήσει με ένα πρόγραμμα στο Μαρόκο, που θα εστιάζει στην ταυτότητα των Μάγρεμπ και τη μετανάστευση. Συγκεντρώνει επίσης χρήματα για την κατασκευή ενός κέντρου για το ινστιτούτο στην Ακρα και παράλληλα ολοκληρώνει το δέκατο τρίτο μυθιστόρημά της, «The Lonely Hour», που θα κυκλοφορήσει το επόμενο έτος. «Ταλαντεύομαι μεταξύ της συγγραφής προτάσεων χρηματοδότησης, μελετών σκοπιμότητας και σκηνών σεξ», δήλωσε. Μάλλον πρόκειται για άλλη μία πρωτιά για κάτοχο χρυσού μεταλλίου RIBA.