Κρίσιμη απουσία από το πεδίο της μάχης

Την ερχόμενη Δευτέρα, την επομένη της Πεντηκοστής, σ’ ένα μικρό χωριό στη Γαλλία, οργανώνεται η θερινή σύναξη των ηγετών της ριζοσπαστικής Δεξιάς της Ευρώπης. Οικοδεσπότες η Μαρίν Λεπέν και ο υπασπιστής της Ζορντάν Μπαρντελά. Καλεσμένοι τους ο Ορμπαν, ο Σαλβίνι, ο Ολλανδός Βίλντερς, ο Ισπανός Αμπασκάλ και άλλοι αστέρες του κλαμπ των «πατριωτών».

Η επιλογή της ημερομηνίας δεν έχει θρησκευτικά συμφραζόμενα. Το δυτικό εορτολόγιο δεν περιλαμβάνει

τη Δευτέρα του Αγίου Πνεύματος. Η επιλογή έγινε για καθαρά κοσμικούς λόγους. Η 9η Ιουνίου είναι η πρώτη επέτειος των ευρωεκλογών του 2024, όπου το «πατριωτικό» μπλοκ σκόραρε υψηλά ποσοστά. Και θα το γιορτάσουν. Η επιλογή του τόπου έχει επίσης πολιτικό συμβολισμό. Στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές, στο συγκεκριμένο χωριό, το Mormant-sur-Vernisson, το κόμμα της Λεπέν ψήφισε το 89,7% των 130 κατοίκων του.

Εχουν λόγο να γιορτάζουν οι «πατριώτες»; Προφανώς. Η Ακροδεξιά αποτελεί ήδη μέρος των κυβερνητικών πλειοψηφιών σε 7 χώρες και έχει κερδίσει το 26% των εδρών στο Ευρωκοινοβούλιο. Στις εκλογές που μεσολάβησαν έχει κερδίσει κι άλλο έδαφος, συχνά με θεαματικό τρόπο. Εχει, μάλιστα, σπάσει – όπως έγραφε ο Γιάννης Βούλγαρης στα «ΝΕΑ» του Σαββάτου – και το σύνορο του νότου, που η Ιστορία πιστεύαμε ότι τον είχε προικίσει με ανοσία. Τα αποτελέσματα των πρόσφατων πορτογαλικών εκλογών είναι, από την άποψη αυτή, ένα σοκ. Η κεντροδεξιά συμμαχία κέρδισε, αλλά χωρίς, ούτε αυτή τη φορά, να βρει κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Αξιωματική αντιπολίτευση αναδείχθηκε ένα ακροδεξιό κόμμα, το Chega, το οποίο εμφανίστηκε πριν από 6 μόλις χρόνια, όταν η οικονομική κρίση είχε πια καταλαγιάσει και η Πορτογαλία είχε βγει από το μνημόνιο και το οποίο στην πρώτη του εκλογική καταγραφή είχε μετά βίας υπερβεί το 1%. Το Σοσιαλιστικό Κόμμα, το «θεσμικό» κόμμα της δικής τους μεταπολίτευσης, βρέθηκε για πρώτη φορά στην ιστορία του στην τρίτη θέση. Και τα δύο κόμματα της Αριστεράς έχασαν πάνω από τα δύο τρίτα της δύναμής τους.

Το μήνυμα είναι διπλό. Αφορά, αφενός, τη λεγόμενη «Αριστερά του νότου». Στα χρόνια της μεγάλης κρίσης, που στον ευρωπαϊκό νότο είχε ιδιαίτερα και επώδυνα χαρακτηριστικά, ως βασικός εκφραστής του πρώτου κύματος «αντισυστημικής» αγανάκτησης, την οποία στον βορρά εξέφρασαν εξαρχής τα κόμματα της Ακροδεξιάς, αναδείχθηκαν νέα ριζοσπαστικά κόμματα με αριστερό πρόσημο. Ο ΣΥΡΙΖΑ στην Ελλάδα, οι Ποδέμος στην Ισπανία, το Μπλόκο στην Πορτογαλία και, κατά κάποιον τρόπο, τα  Πέντε Αστέρια στην Ιταλία. Η ταυτόχρονη εκλογική παρακμή όλων αυτών των σχημάτων αποδεικνύει – σύμφωνα με τον Γ. Βούλγαρη – ότι όλα τους «αποτέλεσαν πρόσκαιρα σχήματα διαμαρτυρίας, παρά νέα υποκείμενα της Αριστεράς».

Tο δεύτερο μήνυμα είναι σημαντικότερο και αφορά στο σύνολο του πολιτικού σκηνικού. Μοιάζει να επικρατεί σε όλη την Ευρώπη ένας νέος διπολισμός. Οπου, από τη μια πλευρά, συσπειρώνονται οι «αντισυστημικές» δυνάμεις γύρω από σχήματα και πρόσωπα που αμφισβητούν τις αρχές της φιλελεύθερης, ευρωπαϊκής δημοκρατίας και, πίσω από εκκλήσεις για ειρήνη στην Ουκρανία, δύσκολα κρύβουν τη γοητεία που τους ασκεί το μοντέλο Πούτιν. Και από την άλλη πλευρά απομένει ως μοναδική εναλλακτική κάποια δύναμη της φιλελεύθερης Κεντροδεξιάς. Είναι το σχήμα που προέκυψε στην Πορτογαλία. Αλλά είναι επίσης το σχήμα που όρισε, αυτές τις μέρες, το εκλογικό τοπίο σε αμφίρροπες μάχες στη Ρουμανία και, μόλις χθες, στην Πολωνία.

Η μάχη, από αριθμητική άποψη, δεν έχει κριθεί. Αλλά οι οιωνοί δεν είναι καλοί. Οι δυνάμεις της ευρωπαϊκής Κεντροδεξιάς μοιάζει να δίνουν μια μάχη οπισθοφυλακών, να αμύνονται απέναντι στην επέλαση της Ακροδεξιάς, που έχει τον διεθνή αέρα στα πανιά της και την υποστήριξη της Ουάσιγκτον πιο ανοιχτή και απροσχημάτιστη απ’ ό,τι στην πρώτη θητεία Τραμπ. Μα το σημαντικότερο είναι ότι η ευρωπαϊκή Κεντροδεξιά δίνει τη μάχη στο όνομα της διατήρησης του στάτους κβο, χωρίς μεταρρυθμιστικές ιδέες και χωρίς απάντηση στα προβλήματα που γεννούν την «αντισυστημική» αμφισβήτησή του. Η παρακμή της ευρωπαϊκής Κεντροαριστεράς στερεί από το πεδίο της μάχης μια κρίσιμη δύναμη που θα υπερασπιζόταν το ευρωπαϊκό κεκτημένο, στο όνομα της αλλαγής του, της μεταρρύθμισής του, όχι της συντήρησής του. Και που, επιπλέον, θα ήταν περισσότερο ανθεκτική στην πίεση να αποκρούουμε την Ακροδεξιά υιοθετώντας κρίσιμο μέρος της ατζέντας της – στο Μεταναστευτικό, για παράδειγμα. Επ’ αυτού, υπάρχει πλέον και πλούσια ελληνική εμπειρία.