Κρίσιμες ισορροπίες στο τρίγωνο Ουάσιγκτον, Μόσχας και Πεκίνου

«Rebranding». Ο συγκεκριμένος όρος έχει γίνει το «μότο» της κυβέρνησης του Κυριάκου Μητσοτάκη σε όλους τους τομείς. Στόχος να αποδείξει τη διάθεση για αλλαγή της τοποθέτησης της χώρας και εκμετάλλευσης των ευκαιριών που της δίνονται, τόσο μετά την κρίση όσο και απέναντι στη διακυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ. Στο πλαίσιο του rebranding κινείται και το υπουργείο Εξωτερικών, με τον επικεφαλής της ελληνικής διπλωματίας Νίκο Δένδια να υπογραμμίζει τακτικά ως στόχο τον εκσυγχρονισμό της εξωτερικής πολιτικής, την προσαρμογή της στη σύγχρονη πραγματικότητα,

για να αντιμετωπίσει τις σύγχρονες προκλήσεις, παράλληλα με την αναζήτηση επενδύσεων, επανατοποθέτηση της χώρας και αξιοποίηση της καίριας θέσης της στον χάρτη, σε μια περιοχή που βρίσκεται στο επίκεντρο των εξελίξεων.

Η Αθήνα διεκδικεί ρόλο παράγοντα σταθερότητας στην Ανατολική Μεσόγειο και στα Βαλκάνια, θέλοντας να εξελιχθεί στον κύριο εκφραστή των συμφερόντων της ΕΕ και του ΝΑΤΟ. Στα φιλόδοξα σχέδια αναζητείται τρόπος ακόμα και να εξισορροπήσει η Ελλάδα ακόμα και τον ρόλο που διαδραματίζει η Τουρκία στην περιοχή για τη Δύση, η οποία επί του παρόντος δείχνει να επιλέγει έναν άλλο δρόμο. Τελευταία ωστόσο η Αθήνα ρίχνει «κλεφτές ματιές» πέρα από τη Δύση, στη Μόσχα και στο Πεκίνο, χωρίς ωστόσο να έχει μεγάλα περιθώρια ελιγμών.

Θα μπορούσε η Ελλάδα να λειτουργήσει ως «γέφυρα» σε μια εξαιρετικά ευαίσθητη περιοχή για πολλά και διαφορετικά συμφέροντα σε μια περίοδο γεωπολιτικής αναταραχής; Το ΥΠΕΞ έδωσε σαφές μήνυμα ότι επιθυμεί βελτίωση των σχέσεων της Ελλάδας με τη Ρωσία, χαρακτηρίζοντας εξαιρετικά επιτυχημένη την επίσκεψη στη Μόσχα, όπου τέθηκαν διμερή, εθνικά, περιφερειακά αλλά και οικονομικά θέματα, επενδυτικής συνεργασίας, επί τάπητος, με τις συζητήσεις να φτάνουν ακόμα και σε εκκλησιαστικά ζητήματα. Η Ελλάδα δηλώνει μάλιστα ότι μπορεί να γίνει ο δίαυλος επικοινωνίας ανάμεσα σε Ρωσία και ΕΕ σε ένα φιλόδοξο σχέδιο εξομάλυνσης των σχέσεων.

Τα ανοικτά μέτωπα

Ζητήματα όπως το Προσφυγικό - Μεταναστευτικό και η εργαλειοποίησή του από την πλευρά της Τουρκίας, το οποίο βρίσκεται σε άμεση σύνδεση με την κατάσταση που επικρατεί στη Συρία και στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής, η τουρκική προκλητικότητα στο Αιγαίο, το Κυπριακό, αλλά και οι παράνομες ενέργειες της Αγκυρας στην κυπριακή Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη, παράλληλα με την προσπάθεια της γείτονος να αναδειχθεί τοποτηρητής της Ανατολικής Μεσογείου, απαιτούν διαχείριση και άμεσες απαντήσεις από την ελληνική πλευρά, καθώς και πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική.

Επιπροσθέτως η άρνηση της ΕΕ να δώσει «πράσινο φως» για την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων με τη Βόρεια Μακεδονία και την Αλβανία, που χαρακτηρίζεται από πολλούς ως αιτία «αποσταθεροποίησης» των Βαλκανίων, αφού εκτιμάται ότι μπορεί να συμβάλει αποφασιστικά στην απομάκρυνσή τους από το άρμα των Βρυξελλών και να οδηγήσει σε αναζήτηση συμμαχιών προς την πλευρά της Ρωσίας και της Τουρκίας, με πλήγμα για τα συμφέροντα της Δύσης γενικότερα αλλά και της Ελλάδας ειδικότερα, είναι επίσης στα ζητήματα που το ελληνικό ΥΠΕΞ θεωρεί ότι πρέπει να διαχειριστεί και να αναλάβει πρωτοβουλίες για την επίλυσή τους.

Πρωτοβουλίες και σκληρό λόμπινγκ στην κατεύθυνση της προσπάθειας κατάρριψης του γαλλικού βέτο σε Βόρεια Μακεδονία και Αλβανία δείχνουν να αναλαμβάνουν και οι ΗΠΑ, με την επίσκεψη του βοηθού υφυπουργού Εξωτερικών και ειδικού απεσταλμένου της Ουάσιγκτον για τα Δυτικά Βαλκάνια Μάθιου Πάλμερ στην Αθήνα να το επιβεβαιώνει και να δείχνει και τι αναμένει στο συγκεκριμένο θέμα η αμερικανική πλευρά από την ελληνική διπλωματία.

Με έμφαση στην περίπτωση των Σκοπίων, ο αμερικανός αξιωματούχος, ο οποίος επισκέφθηκε, πριν από την Ελλάδα τη Σερβία, τη Βόρεια Μακεδονία και το Κόσοβο, έκανε σαφές τόσο στις συνομιλίες του στο υπουργείο Εξωτερικών όσο και σε δηλώσεις του σε δημοσιογράφους ότι η Ουάσιγκτον θα εργαστεί «για να μείνει ανοιχτή» η ευρωπαϊκή προοπτική των χωρών της περιοχής, κάνοντας λόγο για «στρατηγικό κόστος» εξαιτίας του μη ανοίγματος των ενταξιακών διαπραγματεύσεων. Και σαφώς οι προσπάθειες των ΗΠΑ δεν σταματούν στην Αθήνα, καθώς διαμηνύουν στην Ευρώπη ότι τον Μάρτιο θα πρέπει να επιχειρήσει να διορθώσει το λάθος του Οκτωβρίου... Υπέρ της ευρωπαϊκής πορείας των Βαλκανίων, με έμφαση στη Βόρεια Μακεδονία, τάσσεται και η Αθήνα, με το βλέμμα στη Συμφωνία των Πρεσπών, καθώς εκτιμάται ότι πιθανή αποσταθεροποίηση στη «γειτονιά» και προσέγγιση των Σκοπίων με την Αγκυρα, ακόμα και με τη Μόσχα, θα γεννήσει νέα προβλήματα.

Το χαρτί της Ρωσίας

Η Αθήνα δηλώνει πλήρως ταυτισμένη με τα συμφέροντα του ΝΑΤΟ και της ΕΕ, αλλά δεν κρύβει ότι θα ήθελε να ανοίξει και την πόρτα της Μόσχας και να βάλει ένα ακόμα θεμέλιο στο διπλωματικό οχυρό το οποίο επιδιώκει να οικοδομήσει στην περιοχή, ωστόσο τα στρατόπεδα αυτά μάλλον δεν μπορούν να συνδυαστούν. Πέρα από το θέμα «Τουρκία», με την οποία η Ρωσία την παρούσα περίοδο συνεργάζεται, η Μόσχα αντιτάσσεται στην αυξανόμενη επιρροή ΕΕ και ΝΑΤΟ στα Βαλκάνια, ενώ θεωρεί ότι ενισχυόμενη παρουσία της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας στην Ανατολική Μεσόγειο είναι εξαιρετικά προβληματική.

Ο παράγοντας Κίνα

Ο γρίφος σχετικά με τις επιλογές που πρέπει να κάνει η ελληνική διπλωματία γίνεται ακόμα πιο σύνθετος και δύσκολος, εάν προσθέσει κανείς και τον παράγοντα Κίνα, που κάνει πλέον αισθητή την παρουσία του στην Ελλάδα. Η επίσκεψη Μητσοτάκη στην Κίνα, αλλά και η επίσκεψη του κινέζου προέδρου Σι Τζινπίνγκ στην Αθήνα, αυτή την εβδομάδα, επίσης κεντρίζει τα αντανακλαστικά της Ουάσιγκτον, με τον Πάλμερ να προειδοποιεί ότι η Ελλάδα δεν θα πρέπει να δώσει στο Πεκίνο εργαλεία πίεσης, τα οποία θα μπορούσαν να είναι ζημιογόνα για τα ελληνικά συμφέροντα.

Δεδομένων αυτών, η άσκηση ισορροπιών που επιχειρεί ο Νίκος Δένδιας είναι σαφώς φιλόδοξη, με τα ερωτήματα για το αν και πώς θα καταφέρει να συνδυάσει όλα τα μέτωπα τα οποία επιχειρεί να ανοίξει να περιμένουν απαντήσεις. Αν δοθούν, ίσως να αλλάξουν ριζικά την άσκηση της ελληνικής διπλωματίας...