«Καλή Πατρίδα, Σύντροφε»

Αυτή η Οδύσσεια ήταν πολυετής, σκληρή, είχε πολιτικό πρόσημο και πολλές φορές δεν είχε… Πηνελόπη _ αφού δεν υπήρξε επιστροφή στην πατρίδα. Ηταν η περιπέτεια χιλιάδων ανθρώπων στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης μέχρι και την Τασκένδη του Ουζμπεκιστάν μετά τον ελληνικό Εμφύλιο που ζωντανεύει στην έκθεση «Καλή Πατρίδα…» του Ιδρύματος της Βουλής. Για την ακρίβεια, ο εκπατρισμένος Ελληνισμός και οι κοινότητές του φωτίζονται στην έκθεση του Ιδρύματος της Βουλής. Σημειώστε πως τον Οκτώβριο του 1950 στις χώρες του ανατολικού συνασπισμού βρέθηκαν 55.881 άνθρωποι: 23.405 άνδρες, 14.956 γυναίκες και 17.520 παιδιά και έφηβοι 1-17 ετών. Πώς όμως άρχισαν όλα; Πώς διαμορφώθηκε η νέα πραγματικότητα για τους συμπατριώτες μας και μάλιστα σε ψυχροπολεμικό φόντο; Το τέλος του Εμφυλίου στην Ελλάδα αφήνει πίσω του πληγές που συσσωρεύονται πλάι στον ανθρώπινο πόνο και στις καταστροφές του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και της γερμανοϊταλικής Κατοχής. Επίπτωση του Εμφυλίου με πολιτικές και κοινωνικές προεκτάσεις είναι, λοιπόν, το ταξίδι χιλιάδων συνανθρώπων μας στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. «Φύγαμε από το χωριό τον Σεπτέμβριο του 1948, αμέσως μετά την πτώση της Μουργκάνας, καθώς οι αντάρτες περνούσαν ηττημένοι στην Αλβανία. Γυναικόπαιδα και ηλικιωμένοι κυρίως. Αλλοι μισοθέλοντας, όσοι ήταν με τους αντάρτες, και άλλοι μην μπορώντας να κάνουν αλλιώς, όπως η οικογένειά μου. Εγώ ήμουν τεσσάρων ετών, ο αδελφός μου δύο. Στην Αλβανία η φτώχεια ήταν μεγαλύτερη από τη δική μας. Στην Ουγγαρία μας μπανιάρισαν, μας ξεψείριασαν, μας έντυσαν, μας τάισαν, "ψυχοπιαστήκαμαν" έλεγαν οι μεγάλοι. Υπάρχουν εικόνες που με συνοδεύουν ακόμη: τα περιστέρια που πετούσαν τρομαγμένα στη σπηλιά που κρυβόμασταν στο βουνό, οι γυναίκες με τα μαύρα ρούχα που έκλεβαν οπωρικά στη Σκόδρα, μια μισοσκότεινη αίθουσα γεμάτη ατμούς, νερά που τρέχουν, παιδιά και γυμνές γυναίκες, μεγάλες και μικρές», λέει στα «ΝΕΑ» ο ποιητής Μιχάλης Γκανάς, ο οποίος αφηγήθηκε τα χρόνια που έζησε στο χωριό Νίκος Μπελογιάννης στο βιβλίο του «Μητριά Πατρίδα». Ο χάρτης των χωρών εγκατάστασης (Αλβανία, Βουλγαρία, Ρουμανία, Ουγγαρία, Πολωνία, Τσεχοσλοβακία, Ανατολική Γερμανία και βέβαια ΕΣΣΔ) που προλογίζει την έκθεση, ξετυλίγει αμέσως την αφήγηση. Και βέβαια τη μερίδα του λέοντος του υλικού έχουν η Τασκένδη και το χωριό Νίκος Μπελογιάννης στην Ουγγαρία, όπου συγκεντρώθηκε ο μεγάλος αριθμός των πολιτικών προσφύγων μέχρι και την επιστροφή τους _ όσοι επέστρεψαν _ στην Ελλάδα σε δύο φάσεις. Το 1974 _ από τότε και μέχρι τα τέλη του 1980 επιστρέφουν 45.000 άνθρωποι _ οπότε έχουμε τη νομιμοποίηση του ΚΚΕ, και το 1982 οπότε άλλαξε το νομικό καθεστώς. Τότε, με κοινή απόφαση _ υπό τον τίτλο «Ελεύθερος επαναπατρισμός και απόδοση της ελληνικής ιθαγένειας στους πολιτικούς πρόσφυγες» _ των υπουργών Εσωτερικών και Δημόσιας Τάξης οριζόταν ότι μπορούσαν να επιστρέψουν στην Ελλάδα όλοι οι Ελληνες το γένος που κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου 1946-49 και λόγω αυτού κατέφυγαν στην αλλοδαπή ως πολιτικοί πρόσφυγες, έστω και αν αποστερήθηκαν