Ιταλική αποκάλυψη, Κέιτζ σε φόρμα, πολεμικές τέχνες

O Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος είναι ο χρόνος δραματουργίας ενός μεγάλου τμήματος της ταινίας «Βερμίλιο: Η νύφη του βουνού» (Vermiglio, Ιταλία, 2024), όμως αυτό ο θεατής δεν το καταλαβαίνει με απόλυτη καθαρότητα διότι για τους κατοίκους του χωριού Βερμίλιο στη βόρεια Ιταλία είναι μια κατάσταση που απλώς υπάρχει. Η άφιξη ενός στρατιώτη – φυγά που θα παίξει καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη της ιστορίας, είναι που κυρίως μας υπενθυμίζει ότι κάπου γίνεται ένας πόλεμος. Στόχος της ιταλίδας σκηνοθέτριας Μάουρα Ντελπέρο που έχει ξεκινήσει από τον χώρο του ντοκιμαντέρ (Nadea e sveta, Signori proffesori) και πέρασε με επιτυχία στη μυθοπλασία με το «Maternal» (2019) είναι να χρησιμοποιήσει (και) την κατάσταση πολέμου ως εργαλείο για την απεικόνιση των μεγάλων αλλαγών τις οποίες οι κάτοικοι του χωριού και κυρίως τα μέλη της πολύτεκνης οικογένειας του δασκάλου της περιοχής (που βρίσκεται στον πυρήνα της ιστορίας), αναπόφευκτα θα ζήσουν.

Στη σκέψη της δημιουργού, ύψιστη σημασία έχουν οι μικρές και μεγάλες λεπτομέρειες της ίδιας της ζωής στο χωριό, τις οποίες αποτυπώνει με ευαισθησία και ευλάβεια – από τη διαδικασία του φαγητού, ως το μάθημα στο σχολείο, από τις εργασίες των ντόπιων στο χιονισμένο τοπίο, ως την ιερή ώρα της ξεκούρασης και του ύπνου. Ενδιαφέρον επίσης έχει ότι δεν υπάρχει ένα κεντρικό πρόσωπο αλλά ένα σύνολο προσώπων που αποκτούν βάρος αναλόγως με τη στιγμή που βρίσκονται σε πρώτο πλάνο και το καθένα με τον δικό του τρόπο. Οπως μια άλλη πρόσφατη ιταλική ταινία, τα «Οκτώ βουνά» (2022) των Φέλιξ Βαν Γκρένιγκεν και Σαρλότ Βαντερμερς, έτσι και η βραβευμένη με τον Aργυρό Λέοντα μεγάλο βραβείο της επιτροπής και υποψήφια αργότερα για το Οσκαρ καλύτερης διεθνούς ταινίας, δημιουργία της Ντελπέρο, συνδυάζει με αρμονία τη δύναμη της φύσης με την ανθρώπινη ύπαρξη· ένας συνδυασμός που άπαξ και τον δεις, δύσκολα θα φύγει από τη μνήμη σου, παρά τη στατικότητα των κάδρων ή – πολύ πιθανόν – εξαιτίας της. Για την ακρίβεια, ο τρόπος με τον οποίο η Ντελπέρο δουλεύει την εικόνα της την κάνει άξια συνεχίστρια ενός κινηματογράφου που απέκτησε γερά θεμέλια στην ιταλική παράδοση χάρη κυρίως στους αδελφούς Πάολο και Βιτόριο Ταβιάνι με ταινίες όπως οι «Πατέρας αφέντης», «Χάος», «Το λιβάδι» και «Η νύχτα του Σαν Λορέντζο» (παίζουν: Τομάσο Ράνιο, Μαρτίνα Σκρίντζι, Τζουζέπε Ντε Ντομένικο κ.ά.)

H ταινία «The surfer» (ΗΠΑ / Αυστραλία, 2024) του αυστραλού σκηνοθέτη Λόρκαν Φίνεγκαν ανήκει σε εκείνες που «κολλούν» στο μυαλό, ενώ κατά πάσα πιθανότητα πολλοί από όσους την δουν θα θελήσουν να ξαναδούν για να την εμπεδώσουν. Ψυχεδελική, ψυχαναλυτική και ψυχαναγκαστική – θεματικά και αισθητικά – νιώθεις ότι  γρονθοκοπεί διαρκώς τις αισθήσεις σου μέχρι να σε αποτελειώσει. Οπως συμβαίνει με τον κεντρικό ήρωά της, του οποίου το όνομα δεν μαθαίνουμε ποτέ – είναι απλώς ο Surfer (Νίκολας Κέιτζ). Στην εισαγωγή της, η ταινία δείχνει ότι κινείται σε συμπαγείς, ρεαλιστικές βάσεις: ο Surfer επιστρέφει στην περιοχή όπου μεγάλωσε στην Αυστραλία με στόχο να αγοράσει το πατρικό του και να κάνει, επί τόπου, surfing με τον γιο του. Δεν θα περάσει πολύς χρόνος για να δούμε ότι το ύφος της ταινίας θα αλλάξει, λες και ο Surfer βρίσκεται σε μια «άλλη διάσταση». Για ποιον λόγο ο κόσμος στην παραλία του συμπεριφέρεται τόσο επιθετικά; Ποιος ακριβώς είναι ο ρόλος της ομάδας «εκκλησιαστών» του surfing που με τον αρχηγό τους (Τζούλιαν Μακ Μαχόν), έχουν εγκατασταθεί στην παραλία και απαγορεύουν στον surfer την πρόσβαση; Γιατί ο αστυνομικός που έρχεται όταν ο surfer τον καλεί, τον απειλεί ότι θα τον συλλάβει; Το ένα μετά το άλλο τα περιστατικά οδηγούν σε μυστηριώδη ερωτήματα και τον κεντρικό ήρωα, σταδιακά στην κατάρρευση.

Ο «Surfer» θυμίζει πολλά χωρίς να είναι τίποτα από όσα θυμίζει. Κάπου θα σου έρθει στο μυαλό ο Οδυσσέας και το ταξίδι της επιστροφής του στην Ιθάκη, όπου σαν άλλοι μνηστήρες της Πηνελόπης, τον περιμένουν οι αιρετικοί της παραλίας.

Την ίδια ώρα ο ήρωας έχει κάτι από την απόγνωση του ήρωα του Μπαρτ Λάνκαστερ στην cult ταινία «Ο κολυμβητής» (1968), όπου παρακολουθούμε έναν άντρα με μαγιό αποφασισμένο να φτάσει σπίτι του έχοντας πρώτα βουτήξει στις πισίνες όλων των κατοίκων της περιοχής. Για ποιο λόγο ο Surfer είναι τόσο κολλημένος με τον παρελθόν του; Τι είδους λογαριασμοί με τον πατέρα του παραμένουν ανοιχτοί;

Ολα αυτά τα στοιχεία συμπυκνώνονται σε μια ταινία που έχει την όψη «ταξιδιού» με LSD το οποίο κάπου «στράβωσε» για τα καλά. Αναντίρρητα το σενάριο είναι κάπως αυθαίρετο, όμως η αίσθηση που η ταινία αφήνει πίσω της είναι σαν να περπατάς σε κινούμενη άμμο, δεν μπορεί παρά να βυθιστείς. ‘Η να δεις να σε καταπίνει το κύμα που τόσο πολύ ο Surfer θέλει να δαμάσει.

Δεν προδίδουμε κάτι αν πούμε ότι όσοι φιλόζωοι αποφασίσουν να πάνε να δουν την ταινία «Μαθήματα από έναν πιγκουίνο» (The Penguin Lessons, Αγγλία / Ισπανία / ΗΠΑ, 2024), καλό θα ήταν να έχουν μαζί τους χαρτομάντιλα γιατί στο φινάλε, δεν υπάρχει περίπτωση να μην τα χρειαστούν. Βέβαια, μπορούμε επίσης να πούμε ότι αυτό, κάπου το περιμένεις. Μια ταινία πάνω στη σχέση ενός κυνικού βρετανού καθηγητή ονόματι Τομ Μισέλ (Στιβ Κούγκαν) με έναν πιγκουίνο ο οποίος με τον τρόπο του θα τον κάνει να ξανακοιτάξει από άλλο μάτι τη ζωή, δεν μπορεί παρά να επιφέρει συγκίνηση, όπως και γίνεται. Πίσω από τη σχέση υπάρχει η πραγματική ιστορία του Μισέλ (πάνω στην οποία στηρίχθηκε και το μπεστ σέλερ μυθιστόρημά του), ενώ το αρκετά φιλόδοξο σενάριο που υπογράφει ο Τζεφ Πόουπ (Φιλομένα) προσπαθεί να δώσει στην ταινία και μια πολιτική χροιά: το στόρι τοποθετείται στην Αργεντινή του πραξικοπήματος του 1976, χώρα όπου ο Μισέλ έχει μόλις προσληφθεί στο σχολείο της αυστηρής βρετανικής παράδοσης – απόλαυση ο Τζόναθαν Πράις στον ρόλο του διευθυντή που λέει αστεία με τα οποία μόνον ο ίδιος γελάει. Στο σχολείο όπου ο Μισέλ διαμένει απαγορεύονται πολλά στους καθηγητές και μέσα σε αυτές τις απαγορεύσεις ανήκουν και τα κατοικίδια ζώα. Οπότε όταν ένας πιγκουίνος προκύπτει στην ιστορία, τον οποίο ο καθηγητής δεν χωνεύει αλλά εν τέλει συνδέεται μαζί του, ο ρόλος του θα είναι καταλυτικός. Γνωστός από τη μεγάλη επιτυχία «Ανδρες με τα όλα τους», ο Πίτερ Κατανέο είναι πολύ καλός στον χειρισμό δραματικών καταστάσεων σε feelgood διάθεση και αυτό ακριβώς είναι το χάρισμα της ταινίας. Θα μπορούσες να πεις ότι ο ρυθμός της είναι κάπως πιο αργός απ’ όσο θα έπρεπε και ότι το ζήτημα του πραξικοπήματος αντιμετωπίζεται κάπως επιδερμικά. Ομως για καλοκαίρι και χαλαρή διάθεση, πάντα σε αυτό το light feelgood πλαίσιο, η ταινία σε κερδίζει.

Δεν έχει να πει κανείς και πολλά για την «Ballerina» (ΗΠΑ / Καναδάς, 2025) του Λες Γουάιζμαν, αφού προερχόμενη από το «σύμπαν» του John Wick, του σούπερ δολοφόνου στις περιπέτειες του γνωστού franchise με τον Κιάνου Ριβς (στον ρόλο του τίτλου), ακολουθεί βήμα – βήμα τη- λογική τους, αντικαθιστώντας τον κεντρικό ήρωα με γυναίκα. H σχηματική πλοκή θέλει την κεντρική ηρωίδα Ιβ Μακάρο (Ανα ντε Αρμας) να αναζητά τον άνθρωπο που σκότωσε τον σούπερ δολοφόνο πατέρα της· άρα μιλάμε για μια κλασική περίπτωση, χιλιοειπωμένης ταινίας εκδίκησης. Η κοπέλα θα βρεθεί στα χέρια του ιδίου «προστάτη» του Wick (που και πάλι υποδύεται ο βρετανός ηθοποιός Ιαν Μακ Σέιν) και θα στρατολογηθεί ως εκτελέστρια υψηλών προδιαγραφών. Και αυτό θα σημάνει ότι ακριβώς όπως όλες οι ταινίες του John Wick έτσι και αυτό το spin-off θα περιοριστεί στις εντυπωσιακές σεκάνς χορογραφιών μάχης – πολεμικών τεχνών που άπαξ και δεις μια είναι σαν τις έχεις δει όλες.

Το 2010 ο μύθος του franchise των eighties «The Karate kid» ανανεώθηκε με τον Τζάκι Τσαν στη θέση του Πατ Μορίτα, του δασκάλου των πολεμικών τεχνών, ο οποίος τότε είχε αναλάβει την εκπαίδευση του Τζέιντεν Σμιθ σε μια ταινία που σύντομα ξεχάστηκε. Σήμερα, ο Τσαν επιστρέφει και πάλι στον ίδιο ρόλο παίζοντας στην ταινία «Karate Kid: Θρύλοι» (Karate Kid Legends, ΗΠΑ /Καναδάς, 2025) του Τζόναθαν Εντουίστλ, όπου εκπαιδευόμενος είναι ο Μπεν Γουάνγκ, ήδη γνώστης κουνγκ φου νεαρός Κινέζος που αναγκάστηκε να μετακομίσει από το Πεκίνο στη Νέα Υόρκη με τη γιατρό μητέρα του. Κάποιο ρόλο στην πληρότητα της εκπαίδευσης του νεαρού (φυσικά για τον μεγάλο αγώνα που πρόκειται να διεξαχθεί – το απόλυτο κλισέ) θα παίξει και ο Ραλφ Μάτσιο, ο πρώτος διδάξας Καράτε Κιντ (αν και εδώ που τα λέμε ο ηθοποιός βρίσκεται στη διανομή της ταινίας απλώς επειδή είναι ο… Ραλφ Μάτσιο). Αλλη μια ταινία της νέας κινηματογραφικής εβδομάδας, λοιπόν, που επιστρέφει στο παρελθόν προσπαθώντας με αγκομαχητά να το ανανεώσει. Κάποιες φρέσκιες ιδέες ίσως (ο μικρός γίνεται για λίγο ο ίδιος εκπαιδευτής του πατέρα της κοπέλας που φλερτάρει) αλλά τίποτα το συνταρακτικό. Πολλές ομοιότητες με τα παλιά, η ώρα απλώς να περνά…

«Βιριδιάνα» (Viridiana, Ισπανία / Γαλλία, 1961). Από την εποχή του «Ανδαλουσιανού σκύλου» η λέξη σκάνδαλο ήταν ταυτόσημη με τον Λουίς Μπουνιουέλ (1900-1983) και αυτό φάνηκε αργότερα σε πολλές ταινίες του – κυρίως τη «Βιριδιάνα», την πρώτη ταινία που ο ισπανός σουρεαλιστής γύρισε στην πατρίδα του ύστερα από 29 χρόνια απουσίας στο Μεξικό. Η ταινία πραγματεύεται τη ζωή μιας νεαρής μοναχής (Σίλβια Πινάλ) που λίγο πριν από τους τελευταίους όρκους της επισκέπτεται τον χήρο θείο της (Φερνάντο Ρέι) κατόπιν αιτήματος της ηγουμένης της. Με την ακραία επίθεση εναντίον του τρόπου σκέψης και των παραδόσεων των καθολικών και σκηνές όπως η αναπαράσταση του Μυστικού Δείπνου, η «Βιριδιάνα» ήταν φυσικό (για την εποχή της) να προκαλέσει οργή, οπότε, παρά τον Χρυσό Φοίνικα που κέρδισε στο Φεστιβάλ των Καννών το 1961, λογοκρίθηκε βάναυσα όταν προβλήθηκε για πρώτη φορά στις αίθουσες.

«Και μετά δεν έμεινε κανένας» (And then there were none, ΗΠΑ, 1945). Οπως και να το κάνουμε, μια ταινία βασισμένη σε μυθιστόρημα μυστηρίου της Αγκάθα Κρίστι αποτελεί πάντα πειρασμό, ιδίως για καλοκαιρινή έξοδο. Ενας λόγος παραπάνω για την παρακολούθηση της ταινίας του Ρενέ Κλερ (1898-1981), η οποία ανήκει στις καλύτερες μεταφορές έργων της Κρίστι στο σινεμά (το βιβλίο είναι γνωστό και ως «Οι δέκα μικροί νέγροι» και έχει γυριστεί ποικιλοτρόπως στο σινεμά). Η πλοκή λαμβάνει χώρα σε μια απομονωμένη βίλα σ’ ένα νησί, όπου έχουν κληθεί δέκα άγνωστοι μεταξύ τους άνθρωποι, καθένας εκ των οποίων κρύβει ένα σκοτεινό μυστικό. Ο θάνατος τους περιμένει… Αλλά το «γιατί» θα αργήσει να φανερωθεί στην ταινία που προβάλλεται με ψηφιακά αποκατεστημένες κόπιες (παίζουν: Μπάρι Φιτζέραλντ, Γουόλτερ Χιούστον κ.ά.).

«Οκτώμισι» (8½, Ιταλία, 1963). Στην κλασική ταινία του Φεντερίκο Φελίνι (1920-1993) έχουμε αναφερθεί πολλές φορές λόγω των συχνών επανεκδόσεών της. Μέσα από την περιπλάνηση ενός επιτυχημένου σκηνοθέτη (Μαρτσέλο Μαστρογιάνι, το απόλυτο alter ego του Φελίνι) σε κάποια λουτρόπολη της Ιταλίας, ο maestro αναρωτιέται για την ίδια του την ύπαρξη και συγχρόνως μας ξεναγεί με τον μοναδικό του τρόπο στον μαγικό (και παράλογο) κόσμο του ίδιου του μέσου που υπηρετεί, του κινηματογράφου. Το φιλμ κέρδισε το Οσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας το 1963 και παραμένει το μεγάλο αριστούργημα του δημιουργού του.