Η Παναγιώτα Πανταζή αναζητεί τον «Κάτω εαυτό» του Αδριάνειου Υδραγωγείου της Αθήνας

Μια παράσταση – κατάδυση στα βάθη της πόλης, “Ο Κάτω Εαυτός”, μια νοητή εξερεύνηση στο Αδριάνειο Υδραγωγείο της Αθήνας, παρουσιάζεται από την ομάδα Όχι Παίζουμε Ι UrbanDig  Project, σε πρωτότυπο κείμενο Παναγιώτας Πανταζή και σκηνοθεσία Γιώργου Σαχίνη, στις 24 και 25 Αυγούστου στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θηβών.

Η παράσταση εντάσσεται στο πρόγραμμα 2021 του θεσμού “Όλη η Ελλάδα ένας Πολιτισμός” του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού.

Μετά την πρώτη της παρουσίαση στο πλαίσιο του θεσμού, η παράσταση θα παρουσιαστεί στις 10 Σεπτεμβρίου στο 1ο Hidrant Festival στο θέατρο Ρεματιάς, στο Χαλάνδρι.

Ερμηνεύουν οι Ειρήνη Αλεξίου, Φένια Σχοινά και Θάνος Κοσμίδης

Ένα ρωμαϊκό υδραγωγείο λειτουργεί ακόμη, 1900 χρόνια μετά την κατασκευή του. Ένα τεχνητό ποτάμι κυλάει αθέατο στο υπέδαφος της πόλης. Ένας άνθρωπος διασχίζει το Αδριάνειο Υδραγωγείο της Αθήνας, σε μια υπόγεια διαδρομή 20 χιλιομέτρων, που συνδέει το Μενίδι και το Κολωνάκι. Η σκληρή δοκιμασία του στην υπόγεια στοά θα δώσει φωνή στο μνημείο, θα το φέρει ξανά στο φως.

Ακολουθώντας με γεωγραφική ακρίβεια τη γεωμετρία και τα χαρακτηριστικά του μνημείου, ο “Κάτω Εαυτός” επιχειρεί μια “βουτιά” στον κατακόρυφο άξονα, ένα ταξίδι στα άδηλα βάθη, στον Κάτω Εαυτό της πόλης, αλλά και στον δικό μας.

«Βασικός στόχος του «Κάτω εαυτού» είναι να μεταφέρει τον θεατή μέσα στο Αδριάνειο Υδραγωγείο, να τον κάνει κοινωνό της εμπειρίας ενός φανταστικού ταξιδιώτη στην υπόγεια στοά.

Προκειμένου, λοιπόν, να ανασυνθέσουμε με ακρίβεια την υπόγεια διαδρομή του υδραγωγείου (στην οποία εκ των πραγμάτων δεν έχουμε πρόσβαση), αλλά και να συγκεντρώσουμε το υλικό που θα επέτρεπε στην παράσταση να συνδέσει το «κάτω» (υπέδαφος) και το «πίσω» (ιστορία) με το «πάνω» και το «τώρα» της πόλης, χρειάστηκε να ερευνήσουμε κάθε πτυχή του σύνθετου «φαινομένου» που είναι το Αδριάνειο Υδραγωγείο» αναφέρει η συγγραφέας του έργου Παναγιώτα Πανταζή, μιλώντας στα «Νέα».

«Κατ’ αρχάς την ιστορία του: το Αδριάνειο Υδραγωγείο της Αθήνας μετράει χίλια εννιακόσια χρόνια ιστορίας. Άρχισε να κατασκευάζεται επί Αδριανού μεταξύ των ετών 125-134 μ.Χ., ολοκληρώθηκε από τον διάδοχό του Αντωνίνο το 140 μ.Χ., και υπήρξε κύριο υδροδοτικό έργο της πόλης επί αιώνες. Παρότι για μεγάλες περιόδους εγκαταλείφθηκε, δεν έπαψε να λειτουργεί, με τα νερά του να αναβλύζουν εδώ κι εκεί ως «πηγές». Ανασύρθηκε από τη λήθη, επισκευάστηκε και ξεδίψασε την Αθήνα από τα τέλη του 19ου και μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα, και εγκαταλείφθηκε ξανά, εξακολουθώντας όμως να λειτουργεί ερήμην μας μέχρι σήμερα. Οι περιπέτειές του ακολουθούν τις περιπέτειες της πόλης και η ιστορία του είναι συνυφασμένη με τη δική της. Η γνωριμία με το Αδριάνειο ξεκίνησε λοιπόν από την έρευνα της ιστορίας του, ανατρέχοντας σε κάθε διαθέσιμη πηγή: σχετικές μελέτες, μαρτυρίες και σχέδια περιηγητών ανά τους αιώνες, μηκοτομές και οριζοντιογραφίες των αρχών του 20ου αιώνα από τη συλλογή του Ιστορικού Αρχείου της ΕΥΔΑΠ, αλλά και σύγχρονες μαρτυρίες και αναμνήσεις κατοίκων της Αθήνας, όπως έχουν καταγραφεί με μέριμνα της ΕΥΔΑΠ.

Εκτός όμως από ένα ζωντανό κομμάτι της ιστορίας της Αθήνας, το Αδριάνειο είναι και ένα τεχνολογικό επίτευγμα, ένα μνημείο ανθεκτικότητας. Για να το γνωρίσεις, οφείλεις να κατανοήσεις την σχεδιαστική και κατασκευαστική λογική, τον τρόπο λειτουργίας του, τα τεχνικά χαρακτηριστικά, που, χάρη στην απόλυτη συνεργασία με τη γεωλογία και την υδρογεωλογία των περιοχών που διατρέχει και τη σχέση «σεβασμού» μεταξύ φύσης και ανθρώπινης κατασκευής, εξασφάλισαν την διαχρονικότητα και την αειφορία του.

Αυτά ακριβώς τα τεχνικά χαρακτηριστικά, οι τεχνικές απαιτήσεις, καθορίζουν και τη μορφολογία του: τη διαδρομή που ακολουθεί, το βάθος και την κλίση του, την ποικιλία των υλικών, των διαστάσεων και των διατομών του, όλα εκείνα τα στοιχεία που συνθέτουν το ιδιότυπο, γοητευτικό αρχιτεκτόνημα του Αδριάνειου, και που είναι τόσο κρίσιμα στην αφήγηση του «Κάτω Εαυτού».
Πολύτιμη πηγή στη διερεύνηση των τεχνικών χαρακτηριστικών και της μορφολογίας του υδραγωγείου στάθηκε η Έκθεση των εργασιών διερεύνησης του Αδριάνειου Υδραγωγείου από το ΕΜΠ (Π. Δευτεραίος και Μ. Μαμάσης), και το οπτικοακουστικό υλικό που συγκεντρώθηκε κατά τις εργασίες αυτές, από καταβάσεις σε φρέατα και εξερευνήσεις σε τμήματα της υπόγειας στοάς.

Στην ίδια έκθεση αποτυπώνεται και η σημερινή κατάσταση του υδραγωγείου, η γνώση της οποίας ήταν απαραίτητη για να χαράξουμε με ακρίβεια την πορεία του φανταστικού ταξιδιώτη του «Κάτω Εαυτού» μέσα στο υδραγωγείο. Το Αδριάνειο είναι ωστόσο δυνητικά και μια υπέργεια διαδρομή: μπορείς να διασχίσεις την πόλη, από το Ολυμπιακό Χωριό μέχρι το Κολωνάκι, ακολουθώντας τα πηγάδια του, ορατά ή αθέατα. Μια διαδρομή που κάναμε πολλές φορές, αναζητώντας τα ερεθίσματα που δέχεται ο ταξιδιώτης μας από «πάνω», και η οποία σου αποκαλύπτει αναπάντεχες, άγνωστες όψεις της πόλης.

Όμως αυτό που στάθηκε για όλους μας νομίζω η πιο συγκλονιστική εμπειρία αυτής της ερευνητικής «βουτιάς» στο Αδριάνειο, ήταν η δική μας κατάβαση, με κράνη, γαλότσες και φακούς, στο πλαίσιο οργανωμένων ξεναγήσεων σε κάποια σημεία του υδραγωγείου, η προσωπική επαφή του καθενός μας με την ύλη του, τους ήχους του, την χλωρίδα και την πανίδα του, το σκοτάδι, τους κραδασμούς και τη σιωπή του», τονίζει η δημιουργός.

Ενσωματώνοντας στοιχεία θεάτρου, χορού, ζωντανής μουσικής και performance, “Ο Κάτω Εαυτός” καταδύεται στα βάθη της πόλης, αναζητώντας τη χαμένη της ροϊκότητα, προσπαθώντας να την επανασυστήσει ως κείμενο που αφηγείται τον εαυτό του στον χώρο και τον χρόνο. Η κίνηση στον κατακόρυφο άξονα και η ίδια η «ανασκαφική» διαδικασία φέρνουν στο φως τα υλικά ενός «θαμμένου» τοπικού οικοσυστήματος, που είναι έτοιμο να αναδυθεί, να γίνει ιστορία και να αποτελέσει νέο στοιχείο ταυτότητας για κατοίκους και περαστικούς.

«Η παράσταση επιχειρεί να συνδέσει το «κάτω» με το «πάνω», να άρει τη διχοτόμησή τους και να τα συνθέσει σε μία ολότητα. Να προσθέσει τη διάσταση του βάθους και την αίσθηση της ιστορίας, της συνέχειας και της ροής στην σύγχρονη πόλη που ζει ένα ασθματικό παρόν στον οριζόντιο άξονα», αναφέρει η δημιουργός και συνεχίζει.

«Ο ήρωας του «Κάτω Εαυτού», μέρος του «πάνω», κατέρχεται στο υπόγειο υδραγωγείο, ταξιδεύει στο εσωτερικό του, ζυμώνεται μαζί του και του δανείζει τη φωνή του. Μέσα από την εμπειρία του ταξιδιώτη, το υδραγωγείο αποκτά φωνή και γίνεται ο συγγραφέας ενός νέου κειμένου της πόλης «από κάτω». Βγάζει στην επιφάνεια τα στοιχεία της που καλύπτονται, κυριολεκτικά και μεταφορικά, από το δομημένο περιβάλλον, και τη σχέση της με αυτά. Μιλά για το «πάνω» και απευθύνεται στο «πάνω»: ως υπόδειγμα αρμονικής συνεργασίας ανθρώπου και φύσης, υπογραμμίζει την ανάγκη να καλλιεργηθεί η συνείδηση του ανθρώπου ως αναπόσπαστου μέρους της φύσης και όχι ως διαχειριστή της. Ως αναξιοποίητος υδάτινος πόρος αντικατοπτρίζει το σύγχρονο αίτημα για μια περισσότερο βιώσιμη αστική συνθήκη. Ως μνημείο πολιτιστικής κληρονομιάς διεκδικεί την παρουσία του στην καθημερινή ζωή της πόλης, τη βιωματική σχέση με τους κατοίκους της.

«Ταξίδεψες μέσα μου. Με έζησες. Σαν ένα κείμενο που, διαβάζοντάς το, το ξαναγράφεις. Μπορείς να αλλάξεις τη ροή.» λέει προς το τέλος του έργου το υδραγωγείο στον ταξιδιώτη του, επισφραγίζοντας έτσι αυτήν την ποθητή σχέση αμοιβαιότητας. Η ίδια η παράσταση επιχειρεί να διευρύνει τον χώρο και τον χρόνο της πόλης, αναδεικνύοντας την εμπειρία του βάθους σε εργαλείο επαναγνωριμίας με την επιφάνεια», καταλήγει η Παναγιώτα Πανταζή.

Info

24 - 25 Αυγούστου | Αρχαιολογικό Μουσείο Θηβών.
H παράσταση προσφέρεται δωρεάν από το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, στο πρόγραμμα «Όλη η Ελλάδα, Ένας Πολιτισμός». Χρειάζεται όμως εισιτήριο για αρχαιολογικό χώρο.

10 Σεπτεμβρίου | Θέατρο Ρεματιάς (Χαλάνδρι), HIDRANT Festival
Είσοδος ελεύθερη

Ώρα έναρξης: 21.00
Διάρκεια: 60 λεπτά