Η εμμονή της Αμερικής με τα παιδία-ιδιοφυΐες και τους «μεγάλους άνδρες»

Η εταιρεία WeWork, το Fyre Festival, το Facebook, η Tesla και ακόμη και το μιούζικαλ «Hamilton» είναι οι αφηγήσεις αποκαλύπτουν ένα ευρύτερο μοτίβο: μια πολιτιστική εμμονή των ΗΠΑ αλλά και το κόσμου με τους «μεγάλους άνδρες», τα παιδιά θαύματα και τους μύθους που έχουν δημιουργηθεί

γύρω τους.

Ωστόσο, αυτές οι ιστορίες συχνά συσκοτίζουν την πραγματικότητα της εξουσίας, της ανισότητας και των συστημικών δυνάμεων που κρύβονται από πίσω, σύμφωνα με τον Guardian.

Η ρομαντική ιστορία της WeWork

Η προσωπική ιστορία του συνιδρυτή της WeWork, Άνταμ Νιούμαν, δημιουργήθηκε για να φαίνεται σχεδόν μυθική.

Μεγαλωμένος σε ένα κιμπούτς στο Ισραήλ, η κοινοτική ανατροφή του Νιούμαν συνδυάστηκε με την εμπειρία του συνιδρυτή Μιγκέλ ΜακΚέλβι σε μια κοινότητα χίπις στο Όρεγκον.

Από αυτές τις ειδυλλιακές ρίζες, σύμφωνα με την αφήγηση, γεννήθηκε το «καπιταλιστικό κιμπούτς», ένας χώρος που συνδύαζε την κοινότητα με το εμπόριο.

Αυτή η τακτοποιημένη, ευχάριστη ιστορία ήταν μέρος μιας ευρύτερης τάσης στο Σίλικον Βάλεϊ να ρομαντικοποιούνται οι ιδρυτές και οι νεοσύστατες επιχειρήσεις τους.

Αυτές οι «ιστορίες προέλευσης» χρησιμεύουν ως εργαλεία δημοσίων σχέσεων, καλύπτοντας τις πιο ακατάστατες αλήθειες πίσω από τις εκρηκτικές αποτιμήσεις, τον ενθουσιασμό των επενδυτών και τις τελικές καταρρεύσεις.

Ωστόσο, συνεχίζουμε να πιστεύουμε σε αυτούς τους μύθους, γοητευμένοι από την προσωπική ζωή και τη φιλοσοφία ανδρών που συσσωρεύουν τεράστιο πλούτο και επιρροή.

Συμπάθεια για τον «μ*λ*κα» επιχειρηματία

Ο Άνταμ Νιούμαν παρουσίαζε τον εαυτό του ως πνευματικό οραματιστή, ένα αρχέτυπο που δεν είναι ασυνήθιστο μεταξύ των ιδρυτών τεχνολογικών εταιρειών.

Η προσωπικότητά του θυμίζει μια σκοτεινή εκδοχή του «τεχνολογικού μυστικιστή» Τζακ Ντόρσεϊ, αλλά κάτω από την επιφάνεια κρύβεται ένας βαθιά ελαττωματικός χαρακτήρας — πολύ παρόμοιος με τον Μπίλι ΜακΦάρλαντ, τον διαβόητο απατεώνα πίσω από το καταστροφικό Fyre Festival.

Το σχέδιο του ΜακΦάρλαντ υποσχόταν ένα πολυτελές μουσικό φεστιβάλ σε ένα ιδιωτικό νησί, αλλά έφερε χάος και κίνδυνο.

Παρά το γεγονός ότι έθεσε σε κίνδυνο χιλιάδες ανθρώπους, η τιμωρία του επικεντρώθηκε στην εξαπάτηση των επενδυτών και όχι των θυμάτων. Αυτή η ασυνέπεια υπογραμμίζει μια ανησυχητική πραγματικότητα: στον τομέα της τεχνολογίας και των χρηματοοικονομικών, τα χρήματα συχνά υπερισχύουν των ανθρώπινων συνεπειών.

Ο ΜακΦάρλαντ θαύμαζε τον Μαρκ Ζούκερμπεργκ, μια άλλη φιγούρα που μυθοποιήθηκε ως «παιδί-ιδιοφυΐα» από το Χόλιγουντ και την κουλτούρα της τεχνολογίας.

Η ταινία του 2010 «The Social Network», σε σενάριο του Άαρον Σόρκιν, ενίσχυσε τον μύθο του Ζούκερμπεργκ ως ενός λαμπρού αλλά κοινωνικά ανίκανο να αντιληφθεί τις συγκυρίες ανατρεπτικού.

Η γοητεία της ταινίας για την αδίστακτη συμπεριφορά του ιδρυτή ανταποκρίνεται σε μια ευρύτερη αμερικανική εμμονή με τους «ιδιοφυείς μ*λ*κες» — άνδρες των οποίων η ψυχρή φιλοδοξία δικαιολογεί υποτίθεται τις ηθικές τους αδυναμίες.

Η λατρεία της «ιδιοφυΐας»

Οι απεικονίσεις του Ζούκερμπεργκ και του Στιβ Τζομπς από τον Σόρκιν εδραίωσαν την ιδέα ότι η ευφυΐα συχνά συνοδεύεται από αλαζονεία και σκληρότητα. Ο Τζομπς, ειδικότερα, απεικονίζεται ως ένας λαμπρός μαέστρος, ένας ιδιοφυής συντονιστής πίσω από τα παρασκήνια, παρά τα προσωπικά του ελαττώματα.

Αυτές οι αφηγήσεις τροφοδοτούν έναν μακροχρόνιο μύθο της αμερικανικής καινοτομίας: ότι ο σκοπός αγιάζει τα μέσα και ότι για να «σπάσεις τα κατεστημένα» πρέπει μερικές φορές να είσαι «μ**άκας».

Οι χαρακτήρες του Σόρκιν ενσαρκώνουν μια νεανική νοημοσύνη — έξυπνες ασήμαντες πληροφορίες, γρήγορο πνεύμα — αλλά στερούνται συναισθηματικής ωριμότητας ή υπευθυνότητας. Οι ταινίες του διαιωνίζουν μια κοσμοθεωρία όπου η αδίστακτη φιλοδοξία είναι προαπαιτούμενο για τη μεγαλοσύνη και η ηθική συμβιβαστικότητα είναι απλώς παράπλευρη απώλεια στο δρόμο προς την επιτυχία.

Οι κίνδυνοι της τυφλής εξύμνησης της «αλλαγής του κόσμου»

Αυτή η εξύμνηση των επαναστατικών επιχειρηματιών συσκοτίζει μια σκληρή αλήθεια: η νοημοσύνη και η καινοτομία δεν ισοδυναμούν εγγενώς με το ηθικό καλό.

Εταιρείες όπως το Facebook και η Tesla ασκούν τεράστια επιρροή στην κοινωνία, αλλά τα κίνητρα και η ηθική των ιδρυτών τους παραμένουν ύποπτα. Η χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 και σκάνδαλα όπως η Enron καταδεικνύουν πώς η εξυπνάδα χωρίς υπευθυνότητα καταστρέφει ζωές.

Ο Έλον Μασκ, ο απόλυτος σύγχρονος τεχνολογικός γίγαντας, συνδυάζει την οραματική φιλοδοξία με τη μεγαλομανία και την ασταθή συμπεριφορά, χρησιμοποιώντας πρόσφατα τον έλεγχο του Twitter (τώρα X) για να αμφισβητήσει την ίδια την ομοσπονδιακή κυβέρνηση.

Αυτή η συγχώνευση της επιχειρηματικής και της πολιτικής εξουσίας ενσαρκώνει τις πιο σκοτεινές δυνατότητες του μύθου του «Μεγάλου Άνδρα», όπου το εγώ του ατόμου υπερισχύει της θεσμικής ευθύνης.

Ο μύθος του Αμερικανού ιδρυτή

Αυτή η γοητεία για τους «ιδρυτές» είναι βαθιά ριζωμένη στην αμερικανική κουλτούρα, με ρίζες στον σεβασμό για τους ιδρυτές της χώρας.’

Το μιούζικαλ Hamilton του Λιν-Μανουέλ Μιράντα αναπαρέστησε τον Αλεξάντερ Χάμιλτον ως ήρωα μετανάστη, αναθέτοντας σε έγχρωμους ηθοποιούς τους ρόλους των λευκών ιστορικών προσώπων, κάτι που ήταν τόσο μια έξυπνη κίνηση μάρκετινγκ όσο και ένας τρόπος να συγκαλυφθούν η πραγματική πολιτική και οι αντιφάσεις του θέματος.

Ο Χάμιλτον δεν ήταν δημοκράτης· οραματιζόταν μια κυβέρνηση υπό την ηγεσία ελίτ χρηματοδοτών και ήταν συνένοχος στη δουλεία.

Ωστόσο, η απεικόνιση του Μιράντα τον εξωραΐζει και τον εξυμνεί, διαιωνίζοντας μύθους που εμποδίζουν την πρόοδο της δημοκρατίας. Η ίδια η δημοτικότητα του μιούζικαλ σηματοδοτεί την τρέχουσα δύναμη (ή αδυναμία) της αμερικανικής δημοκρατίας: όσο πιο ηρωικός εμφανίζεται ο Χάμιλτον, τόσο πιο εύθραυστες φαίνονται οι δημοκρατικές θεσμοί.

Ο ρόλος της αφήγησης στην εξουσία και την πολιτική

Η κυβέρνηση Ομπάμα κατανόησε τη δύναμη της αφήγησης, δημιουργώντας αφηγήσεις ελπίδας και προόδου.

Η εταιρεία παραγωγής τους, Higher Ground, προώθησε αυτή την προσέγγιση, διαμορφώνοντας το περιεχόμενο των μέσων ενημέρωσης ώστε να έχει απήχηση στο κοινό, ενισχύοντας γνωστές και παρηγορητικές ιστορίες. Ωστόσο, αυτές οι αφηγήσεις μπορούν μερικές φορές να εμποδίζουν το κοινό να αντιμετωπίσει δυσάρεστες αλήθειες.

Οι ιστορίες που ακούμε διαμορφώνουν τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε την εξουσία και τη δικαιοσύνη. Όταν οι αφηγήσεις επικεντρώνονται σε λίγους «οραματιστές» ή «ιδρυτές», επισκιάζουν τις συλλογικές προσπάθειες εκατομμυρίων ανθρώπων και τις συστημικές ανισότητες που εξακολουθούν να υφίστανται.

Ποιος κερδίζει πραγματικά; Ο μύθος έναντι της πραγματικότητας

Από το 2021, τα τεχνολογικά σκάνδαλα έχουν πολλαπλασιαστεί, από την κατάρρευση του Σαμ Μπάνκμαν-Φρίντ έως το χάος του Μασκ στο Twitter. Ωστόσο, η κοινωνία παραμένει γοητευμένη από τους «μεγάλους άνδρες» πίσω από αυτές τις ιστορίες, μετατρέποντας τους κακούς σε διασημότητες και τις αποτυχίες σε ιστορίες επιστροφής.

Τα ντοκιμαντέρ και τα βίντεο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης τροφοδοτούν αυτή την κουλτούρα του θεάματος, όπου η αλήθεια και η υπευθυνότητα υποβαθμίζονται έναντι της ψυχαγωγίας. Κινήματα όπως το QAnon δείχνουν πώς οι συλλογικοί μύθοι και οι συνωμοσίες ενισχύουν ήδη ισχυρές προσωπικότητες, ενώ οι συνεισφορές και τα βάσανα των απλών ανθρώπων περιθωριοποιούνται.

Προς μια νέα αφήγηση: Αμφισβητώντας την ιδεολογία του «μεγάλου άνδρα»

Η συγκέντρωση πλούτου και εξουσίας σε μια χούφτα δισεκατομμυριούχους απειλεί τη δημοκρατία και την κοινωνική σταθερότητα. Για να αντιδράσει, η κοινωνία πρέπει να απορρίψει τους απλοϊκούς μύθους των «ιδρυτών» και να απαιτήσει λογοδοσία.

Η διάλυση των μονοπωλίων, η φορολογική μεταρρύθμιση, η ενίσχυση των συνδικάτων και η ρύθμιση των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών είναι ζωτικά βήματα. Εξίσου σημαντικό είναι να αλλάξουμε τις ιστορίες που αφηγούμαστε — να προτιμήσουμε τη συλλογική δράση από την ατομική ιδιοφυΐα και να αναγνωρίσουμε ότι η εξουσία πρέπει να συνοδεύεται από ευθύνη.

Η εποχή της αδιαμφισβήτητης θαυμασμού για τους γίγαντες της τεχνολογίας και τους δισεκατομμυριούχους επιχειρηματίες φθίνει. Η κοινή γνώμη είναι αρνητική και τα λάθη τους γίνονται όλο και πιο ορατά.

Ωστόσο, αυτοί οι «μεγάλοι άνδρες» συνεχίζουν να επωφελούνται από τις αποτυχίες και τη διαφημιστική εκστρατεία, ευημερώντας σε ένα σύστημα που έχει δημιουργηθεί για να τους προστατεύει.