«Ετοιμη κατά 95% η συμφωνία για τα Γλυπτά»

Την περασμένη Τετάρτη, λίγη ώρα προτού διακεκριμένοι πολιτικοί και ακαδημαϊκοί συγκεντρωθούν στο Ουέστμινστερ – την καρδιά του βρετανικού κοινοβουλευτισμού – για να συζητήσουν τι μέλλει γενέσθαι με τα Γλυπτά του Παρθενώνα, ο διευθυντής του Βρετανικού Μουσείου δρ Νίκολας Κάλιναν επέλεγε να αναρτήσει στο Instagram μια σειρά φωτογραφιών με τα αριστοτεχνήματα του Φειδία που στεγάζονται στις υποφωτισμένες αίθουσες του ιδρύματός του: την κεφαλή αλόγου από το τέθριππο της Σελήνης που κοσμούσε κάποτε το ανατολικό αέτωμα

του Παρθενώνα, τον γερμένο ανέμελα πάνω σε έναν βράχο Διόνυσο (κατ’ άλλους είναι ο Ηρακλής ή ο Θησέας), την Περσεφόνη και τη Δήμητρα (ορισμένοι λένε ότι πρόκειται για δύο από τις Ωρες), την Αρτεμη (ή Εκάτη ή Ηβη ή Ιριδα) – επίσης από το ανατολικό αέτωμα –, αλλά και μια άποψη της αίθουσας που φιλοξενεί λίθους από τη ζωφόρο του λαμπρότερου δημιουργήματος της αθηναϊκής δημοκρατίας. Να ήταν άραγε σύμπτωση ή μήπως προπομπός όσων επακολουθήσουν;

Οπως αποκαλύπτουν σήμερα «ΤΑ ΝΕΑ», ο άνθρωπος που διόρισε πέρυσι τον Κάλιναν, ο πρόεδρος του Βρετανικού Μουσείου Τζορτζ Οσμπορν, εκμυστηρεύθηκε την περασμένη εβδομάδα σε συνομιλητές του ότι «η συμφωνία με την Ελλάδα για τα Γλυπτά του Παρθενώνα είναι έτοιμη κατά 95%».

Ο ισχυρός άνδρας του λονδρέζικου ιδρύματος, ο οποίος εδώ και τριάμισι χρόνια διαπραγματεύεται με την ελληνική κυβέρνηση το μέλλον των αρχαιοελληνικών θησαυρών, τόνισε, ωστόσο, ότι «το 5% που υπολείπεται είναι το πλέον κρίσιμο και είναι άγνωστο πότε και εάν θα μπορέσουμε να το καλύψουμε. Θα προσπαθήσουμε, όμως, και ελπίζω να τα καταφέρουμε».

Τον Δεκέμβριο του 2022, «ΤΑ ΝΕΑ» έφεραν στη δημοσιότητα τις μυστικές, έως τότε, διαπραγματεύσεις του Κυριάκου Μητσοτάκη και του σημερινού υπουργού Εξωτερικών (τότε υπουργού Επικρατείας) Γιώργου Γεραπετρίτη με τον Οσμπορν.

Στο τραπέζι έπεσε εξαρχής η προοπτική μιας «μακροχρόνιας πολιτιστικής συνεργασίας» που θα περιελάμβανε αφενός την επανένωση των παρθενώνειων γλυπτών στο Μουσείο Ακρόπολης, και αφετέρου την αποστολή στο Λονδίνο άλλων αρχαιοελληνικών θησαυρών οι οποίοι θα εκτίθενται στο Βρετανικό Μουσείο στο πλαίσιο περιοδικών εκθέσεων. Τον περασμένο Σεπτέμβριο, ο Γεραπετρίτης, ο οποίος εξακολουθεί να βρίσκεται σε επαφή με τον Οσμπορν, δήλωσε ότι υπάρχει «σχετική αισιοδοξία» ότι η Ελλάδα θα συνάψει μια «στρατηγική συμφωνία» με το μουσείο, τονίζοντας ότι «είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ο ένας τις κόκκινες γραμμές του άλλου».

«ΤΑ ΝΕΑ» είναι επίσης σε θέση να αποκαλύψουν ότι στις συνομιλίες για την πιθανή επανένωση των αριστουργημάτων της κλασικής αρχαιότητας έχει εμπλακεί, εδώ και λίγους μήνες, η Μαρέβα Γκραμπόφσκι-Μητσοτάκη.

Σύμφωνα με καλά πληροφορημένη πηγή, η σύζυγος του Πρωθυπουργού έχει συναντηθεί με τον διευθυντή του Βρετανικού Μουσείου δύο φορές στο Λονδίνο για να συζητήσει μαζί του το ζήτημα.

Η κυρία Μητσοτάκη ήταν εκ των ομιλητών στην εκδήλωση που διοργάνωσε την περασμένη Τετάρτη στη βρετανική πρωτεύουσα ο οργανισμός Parthenon Project, ο οποίος επιδιώκει τον μόνιμο επαναπατρισμό όλων των Γλυπτών μέσω μιας λύσης «win-win». «Εχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στις συζητήσεις μεταξύ της ελληνικής κυβέρνησης και του Τζορτζ Οσμπορν.

Είμαι αισιόδοξη», δήλωσε η σύζυγος του Πρωθυπουργού, κάνοντας λόγο για «μια θαυμάσια ευκαιρία που υπάρχει μέσω μιας win-win λύσης: εάν γίνει πράξη η επανένωση των Γλυπτών, τεχνουργήματα που ποτέ δεν έχουν φύγει από την Ελλάδα θα εκτίθενται στο Βρετανικό Μουσείο». Οταν δε κάποιος από το ακροατήριο υποστήριξε ότι τα Γλυπτά πρέπει να μείνουν στο Λονδίνο, ισχυριζόμενος ότι το αίτημα για την επανένωσή τους πηγάζει από έναν «ελληνικό πολιτιστικό εθνικισμό», η κυρία Μητσοτάκη, εμφανώς ενοχλημένη, έκανε λόγο για μια «αποικιοκρατική, παρωχημένη και ανάρμοστη νοοτροπία που προσβάλλει τον ελληνικό λαό».

Οι διαπραγματεύσεις και τα «αγκάθια»

Οι δύο πλευρές «τα έχουν βρει στα περισσότερα» και «το προσχέδιο της συμφωνίας είναι έτοιμο εδώ και καιρό», είπε στα «ΝΕΑ» πηγή με γνώση των συνομιλιών. Πρόσθεσε όμως ότι «ορισμένες κρίσιμες λεπτομέρειες δεν έχουν ακόμη συμφωνηθεί. Παρουσιάζονται διαφωνίες που αποτρέπουν, προσώρας, την αίσια κατάληξη των διαπραγματεύσεων».

Τα «αγκάθια» που παραμένουν συνθέτουν το περιβόητο «δύσκολο 5%» το οποίο – κατά τα λόγια του Οσμπορν – απομένει για να κλείσει η συμφωνία.

Δύο πηγές επιβεβαίωσαν στα «ΝΕΑ» ότι ο πρόεδρος του λονδρέζικου Μουσείου και πρώην τσάρος της βρετανικής οικονομίας έκανε την επίμαχη διαπίστωση σε συνομιλητές του, δηλώνοντας τόσο «επιφυλακτικός» όσο και «συγκρατημένα αισιόδοξος» για την έκβαση των διαπραγματεύσεων.

Ο Οσμπορν φέρεται να αποκλείει τον επαναπατρισμό όλων των Γλυπτών, συζητώντας μόνο το ενδεχόμενο «μερικής επιστροφής» – τουλάχιστον σε αυτή τη φάση. Η Ελλάδα, ωστόσο, επιδιώκει την οριστική επανένωση του συνόλου του σωζόμενου γλυπτού διακόσμου του Παρθενώνα που βρίσκεται στο Λονδίνο: περίπου 75 μέτρα από τη ζωφόρο, 15 μετόπες και 17 μορφές από τα δύο αετώματα του ναού. Να σημειωθεί ότι η ξενιτεμένη Καρυάτιδα δεν διεκδικείται από το ελληνικό κράτος, καθώς οι μαρμάρινες κόρες του Ερεχθείου δεν υπάγονται στα «Γλυπτά του Παρθενώνα».

Σύμφωνα με πρόσωπο που έχει άμεση γνώση της διαπραγμάτευσης, το ποσοστό των Γλυπτών που θα επαναπατριστούν στην Αθήνα, καθώς και η διάρκεια που θα οριστεί για την εκεί παραμονή τους είναι τα δύο βασικά προβλήματα επί των οποίων δεν έχει ακόμη επέλθει συμφωνία. Ο Οσμπορν προτείνει την αποστολή μόνον ενός τμήματος των τεχνουργημάτων (π.χ. της ζωφόρου) και για περιορισμένο χρονικό διάστημα.

Κατά την ίδια πηγή, καταβάλλεται προσπάθεια ώστε οι δύο πλευρές να τα βρουν «κάπου στη μέση»: να συμβιβαστεί, δηλαδή, η ελληνική κυβέρνηση με την αποστολή μέρους των Γλυπτών σε πρώτη φάση (προβάλλοντας το επιχείρημα στο εσωτερικό της χώρας ότι, σε μεταγενέστερο χρόνο, θα επιστραφούν και τα υπόλοιπα), αλλά να βρεθεί ένας τρόπος ώστε όσα γλυπτά επαναπατριστούν να μη γυρίσουν ξανά στη Βρετανία.

Το τελευταίο είναι και το πιο δύσκολο, καθώς ο «Νόμος περί Βρετανικού Μουσείου» του 1963 απαγορεύει στο ίδρυμα να εκχωρήσει για πάντα εκθέματα από τη συλλογή του. Ως εκ τούτου, αν δεν αλλάξει η νομοθεσία, τα Γλυπτά θα μπορούσαν να επανενωθούν με τα άλλα τους μισά μόνο με δανεισμό ή με κάτι που θα μοιάζει με δάνειο, αλλά δεν θα έχει (τουλάχιστον τύποις) μόνιμα χαρακτηριστικά.

Σε αντίθετη περίπτωση, ο Οσμπορν κινδυνεύει να συρθεί στα δικαστήρια κατηγορούμενος για παραβίαση της βρετανικής νομοθεσίας.

Ηδη, σε συντηρητικούς κύκλους του Ουέστμινστερ «ψιθυρίζεται» το ενδεχόμενο προσφυγών κατά του Βρετανικού Μουσείου σε περίπτωση που «κλειδώσει» το (όποιο) «ντιλ» με την Αθήνα. Πρόσφατο δημοσίευμα των «Τάιμς» υποστήριξε ότι αυτό που διαπραγματεύεται ο Οσμπορν με την ελληνική κυβέρνηση δεν είναι τίποτε περισσότερο από μια «αμοιβαία συμφωνία δανεισμού» που θα προβλέπει, μάλιστα, ότι το Βρετανικό Μουσείο «δεν θα απεμπολήσει την κυριότητά του επί των Γλυπτών».

Μόλις τον περασμένο μήνα, ο βρετανός υφυπουργός Πολιτισμού σερ Κρις Μπράιαντ απέρριψε το ενδεχόμενο «μόνιμου ή επ’ αόριστον δανεισμού», υποστηρίζοντας ότι τα Γλυπτά μπορούν να γυρίσουν στην Αθήνα «μόνο με “ανοικτή ατομική άδεια εξαγωγής” που θα χορηγήσει η κυβέρνηση για διάστημα έως τριών ετών» (μολονότι βρετανικοί νομικοί κύκλοι είπαν στα «ΝΕΑ» ότι «υπάρχουν τα απαραίτητα νομικά παραθυράκια ώστε ο περιορισμός της τριετίας να παρακαμφθεί»).

Σε μια έμμεση, πλην σαφή, προειδοποίηση προς τον Οσμπορν, ο σερ Κρις διεμήνυσε ότι «εάν οι επίτροποι του Βρετανικού Μουσείου δεν εκπληρώνουν τις υποχρεώσεις τους που απορρέουν από τον νόμο, θα βρεθούν αντιμέτωποι με τη Δικαιοσύνη».

Η Αθήνα δεν αναμένει κάποια ευνοϊκή κίνηση από την κυβέρνηση των Εργατικών, καθώς διακρίνει μια «διάχυτη φοβικότητα» στη Ντάουνινγκ Στριτ: εν μέσω της αλματώδους δημοσκοπικής ανόδου του κόμματος του υπερδεξιού λαϊκιστή Νάιτζελ Φάρατζ (το οποίο κατατάσσεται πρώτο στην πρόθεση ψήφου), ο Στάρμερ αποφεύγει να προβεί σε οποιαδήποτε ενέργεια θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως «αντεθνική». Να σημειωθεί ότι και η αρχηγός του Συντηρητικού Κόμματος, Κέμι Μπέιντενοκ, δήλωσε πρόσφατα ότι «δεν ανήκε ποτέ σε αυτούς που πιστεύουν ότι πρέπει να επιστρέψουμε τα Ελγίνεια».

Eάν, πάντως, προκύψει συμφωνία, η υλοποίησή της αναμένεται να συμπέσει χρονικά με το κλείσιμο αιθουσών του Βρετανικού Μουσείου στο πλαίσιο του μεγαλεπήβολου προγράμματος αναμόρφωσης των συλλογών του. Επί του παρόντος, δεν έχει διευκρινιστεί πόσα και ποια από τα Γλυπτά προορίζονται για μόνιμη έκθεση στις ανασχεδιασμένες αίθουσες του ιδρύματος.