Επιστροφή στη βαρβαρότητα του παρελθόντος

Ηταν ένα φράγμα πάνω στον Δνείπερο, με ύψος 48 μέτρα και μήκος 762 μέτρα. Είχαν χρειαστεί οκτώ χρόνια προκειμένου να κατασκευαστεί, ως «ένα εξαιρετικό σύμβολο του σοβιετικού βιομηχανικού πολιτισμού» το είχαν χαρακτηρίσει όταν ολοκληρώθηκε.

Τροφοδοτούσε το ισχυρότερο υδροηλεκτρικό εργοστάσιο στην Ευρώπη και αυτό με τη σειρά του συντηρούσε μεγάλες αγροτικές και βιομηχανικές περιοχές, εκατέρωθεν του ποταμού. Οταν ανατινάχθηκε, πλημμύρισαν δεκάδες κοινότητες, προκλήθηκε τεράστια καταστροφή.

Οι ιστορικοί θα υπολόγιζαν πως συνολικά έχασαν τη ζωή τους 20.000-100.000 Ουκρανοί. «Κόσμος φώναζε

ζητώντας βοήθεια. Οι αγελάδες μουγκάνιζαν, τα γουρούνια έσκουζαν. Οι άνθρωποι σκαρφάλωναν πάνω στα δέντρα μήπως και σωθούν», θα θυμόταν πολύ αργότερα ένας από τους επιζώντες.

Ηταν 29 Αυγούστου του 1941 όταν η NKVD, η μυστική αστυνομία του Στάλιν, υπό την ηγεσία τότε του διαβόητου Λαβρέντι Μπέρια, ανατίναξε το υδροηλεκτρικό φράγμα της Ζαπορίζια, λίγα χιλιόμετρα βόρεια της πόλης, προκειμένου να επιβραδύνει την προέλαση του ναζιστικού στρατού στην Ουκρανία. «Ανατινάξαμε το φράγμα του Δνείπερου ώστε να μην επιτρέψουμε να πέσει αυτό το πρώτο τέκνο του σοβιετικού πενταετούς σχεδίου στα χέρια των κακοποιών του Χίτλερ.

Λήφθηκαν όλα τα μέτρα ώστε να μην μπορέσουν οι Γερμανοί να αξιοποιήσουν το φράγμα και τα μηχανήματα», είχε ανακοινώσει, σύμφωνα με την «Guardian», o «κύριος Λοζόφσκι, ο σοβιετικός εκπρόσωπος». Λέγεται μάλιστα πως οι δύο άνδρες που είχαν αναλάβει την επιχείρηση επέσπευσαν την έκρηξη, φοβούμενοι περισσότερο τα αντίποινα του Στάλιν, αν δεν πετύχαιναν τον στόχο τους, παρά την άφιξη των Γερμανών. Για αυτό και, μαζί με τους χιλιάδες αμάχους, χάθηκαν στον κατακλυσμό και άνδρες του Κόκκινου Στρατού που διέσχιζαν τον Δνείπερο.

Το ορμητικό νερό, οι πλημμύρες χρησιμοποιούνται ως όπλο από αρχαιοτάτων χρόνων. Ειδικά ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος είναι γεμάτος από ανάλογες ενέργειες και από τα δύο αντιμαχόμενα στρατόπεδα.

Από τότε, βασικά, είχε να πραγματοποιηθεί μια επίθεση τόσο στοχευμένη και εσκεμμένη, και τόσο μεγάλης κλίμακας, όσο η καταστροφή του φράγματος της Νόβα Καχόβκα - που αποδόθηκε από το Κίεβο και τους συμμάχους του στις ρωσικές δυνάμεις, στα δισέγγονα εκείνων των σοβιετικών στρατιωτών που είχαν ανατινάξει το φράγμα της Ζαπορίζια.

«Η ρωσοουκρανική διαμάχη εισέρχεται σε ένα νέο στάδιο, που θυμίζει όλο και περισσότερο τις σκοτεινές σελίδες του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου», συνόψισε, στη γαλλική «Le Monde» o Φρανκ Γκαλάν, ερευνητής στο γαλλικό Ιδρυμα Στρατηγικών Ερευνών, ειδικός στα διακυβεύματα ασφάλειας που συνδέονται με το νερό, κάνοντας λόγο για «μία καμπή στους πολέμους του 21ου αιώνα».

Είκοσι πέντε αιώνες πίσω, το 385 π.Χ., όταν ο Αγησίλαος Β', ο βασιλιάς της Σπάρτης, πολιορκούσε τη Μαντίνεια, οι άνδρες του έφραξαν τον ποταμό Οφη, με αποτέλεσμα να πλημμυρίσει η πόλη, να γκρεμιστούν τα τείχη και να διωχτούν οι κάτοικοι.

Δύο αιώνες αργότερα, στην Ισπανία, ο Κόιντος Καικίλιος Μέτελλος Μακεδόνικος, ένας ρωμαίος αξιωματούχος, έβαλε τους άνδρες του να εκτρέψουν έναν ποταμό, εξαπολύοντας ένα βίαιο κύμα πάνω στο στρατόπεδο των Κελβίτηρων: οι άγριοι αντίπαλοι της Ρώμης πανικοβλήθηκαν και τράπηκαν σε φυγή. Κάτι αντίστοιχο έκανε και ο Καίσαρας το 52 π.Χ., στο τέλος του Γαλατικού Πολέμου, στη διάρκεια της μάχης της Αλεσίας, όταν διοχέτευσε έναν χείμαρρο σε μία από τις τάφρους που είχαν διανοιχτεί γύρω από το προπύργιο των Γαλατών.

Και τα παραδείγματα συνεχίζονται: το 363 μ.Χ., καθώς ο στρατός του Ιουλιανού εισχωρούσε όλο και περισσότερο στο εσωτερικό της περσικής Μεσοποταμίας, οι Πέρσες άνοιξαν τα αρδευτικά φράγματα πλημμυρίζοντας τη χώρα.

Σε καμία άλλη περίοδο της ανθρώπινης ιστορίας, ωστόσο, δεν είναι τόσο συμπυκνωμένα όσο το 1939-1945. Η επιχείρηση «Τιμωρία», την οποία έθεσε σε εφαρμογή στις 16 Μαΐου του 1943 η βρετανική Βασιλική Αεροπορία, και πιο συγκεκριμένα η 617η Μοίρα της RAF, έμελλε να γίνει μεταπολεμικά και ταινία.

Δεκαεννιά βρετανικά βομβαρδιστικά απογειώθηκαν σε τρεις σχηματισμούς από αεροδρόμιο στην κεντρική Αγγλία με σκοπό να πλήξουν τέσσερα φράγματα στη βιομηχανική καρδιά της Γερμανίας, που τροφοδοτούσαν με ηλεκτρισμό εργοστάσια παραγωγής χάλυβα των Ναζί στην ευρύτερη περιοχή του Ρουρ.

Στην κοιλιά τους, κουβαλούσαν μια άγνωστη έως τότε περιστρεφόμενη βόμβα κυλινδρικού σχήματος, η οποία ήταν σχεδιασμένη να αναπηδά στο νερό πριν εκραγεί στα τοιχώματα ενός φράγματος και απελευθερώσει με ορμή εκατοντάδες τόνους νερού.

Μόνο έντεκα από τα δεκαεννιά αεροσκάφη κατάφεραν να επιστρέψουν πίσω και 53 «Dumbusters» (το 40% των ανδρών που πήραν μέρος στην αποστολή) σκοτώθηκαν. Αλλά η επιχείρηση κρίθηκε σχετικά επιτυχής, αφού τα τρία από τα τέσσερα φράγματα που είχαν επιλεγεί ως στόχοι καταστράφηκαν. Εκτοτε, το μότο της 617ης Μοίρας της RAF είναι το εξής: «Après moi, le déluge». «Μετά από μένα, το χάος». Ή, όπως μεταφράζεται ακριβέστερα η θρυλική ρήση του Λουδοβίκου ΙΕ΄, «ο κατακλυσμός».

Από τον όγκο του νερού που ξεχύθηκε τότε στην κοιλάδα του Ρουρ, βέβαια, πνίγηκαν και 1.600 άνθρωποι από τα γύρω χωριά, ανάμεσά τους πολλοί εργάτες καταναγκαστικής εργασίας.

Τα ίδια όπλα, ωστόσο, χρησιμοποιούσαν και οι Ναζί.

Κατά την απόβαση στη Νορμανδία, που ξεκίνησε στις 6 Ιουνίου του 1944, ακριβώς 79 χρόνια πριν από την καταστροφή του φράγματος της Νόβα Καχόβκα, πολλοί άνδρες της αμερικανικής 101ης αερομεταφερόμενης μεραρχίας πνίγηκαν καθώς προσγειώθηκαν σε χωράφια πλημμυρισμένα από τους Γερμανούς.

Την ίδια χρονιά, στην Ιταλία, οι γερμανικές δυνάμεις υπερασπίστηκαν ακριβά τις θέσεις τους, πλημμυρίζοντας τα παλιά έλη της περιοχής Paludi Pontine, νότια της Ρώμης, ή απελευθερώνοντας τα νερά του φράγματος κοντά στην πόλη Ιζολέτα, πάνω στον ποταμό Λίρι, ενώ το βρετανικό πεζικό προσπαθούσε να διασχίσει τον ποταμό Γκαριλιάνο από κάτω. Μεταπολεμικά, η Σύμβαση της Γενεύης, το 1949, και τα τρία Συμπληρωματικά της Πρωτόκολλα, επέβαλαν, υποτίθεται, κανόνες προστασίας των πολιτών σε καιρό πολέμου.

Ειδικά το Συμπληρωματικό Πρωτόκολλο του 1977, απαγορεύει ρητά τις επιθέσεις σε «φράγματα και πυρηνικούς σταθμούς». Η κατάρρευση του φράγματος της Νόβα Καχόβκα, μια ανυπολόγιστη ανθρωπιστική και οικολογική καταστροφή, είναι, ξεκάθαρα, ένα «έγκλημα πολέμου»: αν ο κόσμος δεν θέλει να γυρίσει, κυριολεκτικά, δεκαετίες πίσω, οι υπεύθυνοι πρέπει μια μέρα να λογοδοτήσουν.