Απομονωτισμός: το Brexit, οι δασμοί των ΗΠΑ και η αναπόφευκτη σύγκριση

Ορια και ρίσκα του οικονομικού απομονωτισμού έρχονται στο προσκήνιο καθώς η επιβολή των δασμών που κυριαρχεί στην ατζέντα του Ντόναλντ Τραμπ αντανακλά κοινά σημεία με την ταραχώδη εμπειρία του Brexit. Η Βρετανία παρακολουθεί με ανησυχία την πορεία των Ηνωμένων Πολιτειών, αναγνωρίζοντας γνώριμα μοτίβα στις κινήσεις του νέου αμερικανού προέδρου: αιφνίδιες πολιτικές αποφάσεις, αποσταθεροποιητικές συνέπειες, ανατροπές στις διεθνείς αγορές. Εννέα χρόνια μετά το δημοψήφισμα

Τα διδάγματα από την εμπειρία του Brexit είναι ξαφνικά ξανά επίκαιρα, επεσήμανε ο Μαρκ Λάντλερ στους «NY Times». Οι επικριτές του είχαν κάποτε περιγράψει το Brexit ως την μεγαλύτερη πράξη οικονομικής αυτοκαταστροφής από δυτική χώρα στη μεταπολεμική εποχή. Τώρα, ίσως να βρίσκει ανταγωνιστή στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού.

Ακόμα και η αιφνιδιαστική αναστροφή κάποιων από τους δασμούς του Ντόναλντ Τραμπ την περασμένη εβδομάδα, μπροστά στην επανάσταση στις αγορές ομολόγων, θύμισε την περίπτωση της Βρετανίας, όταν η Λιζ Τρας – πρωθυπουργός με την πλέον βραχύβια θητεία – αναγκάστηκε να υπαναχωρήσει από ριζικές φορολογικές περικοπές που τρόμαξαν τις αγορές. Το αποτυχημένο της πείραμα ήταν η κορύφωση ενός κύκλου ακραίων πολιτικών που πυροδοτήθηκαν από την απόφαση της Βρετανίας να εγκαταλείψει τη μεγαλύτερη εμπορική ένωση στον κόσμο.

«Με κάποιο τρόπο, ορισμένες από τις χειρότερες συνέπειες του Brexit βρίσκονται ακόμα μπροστά μας», σχολίασε ο Μαρκ Μάλοκ Μπράουν, βρετανός διπλωμάτης που διετέλεσε αναπληρωτής γενικός γραμματέας του ΟΗΕ. Η Βρετανία, είπε, αντιμετωπίζει τώρα μια σκληρή επιλογή: είτε να ξαναχτίσει εμπορικούς δεσμούς με την Ευρώπη είτε να τους διατηρήσει με την Αμερική του Τραμπ. Ο ίδιος τόνισε πως «αν το Ηνωμένο Βασίλειο καταλήξει στην αγκαλιά της Ευρώπης επειδή καμία από τις δύο πλευρές δεν μπορεί πλέον να συνεργαστεί με τις ΗΠΑ, αυτό είναι μόνο μισή νίκη».

Ο Ντόναλντ Τραμπ υπήρξε ένθερμος υποστηρικτής του Brexit το 2016 και η επιλογή του να επιβάλει χαμηλότερους δασμούς στη Βρετανία σε σχέση με την ΕΕ ερμηνεύτηκε από ορισμένους ως ανταμοιβή για την απόφαση του Λονδίνου να αποχωρήσει. Κι ενώ κατά καιρούς υπήρξε μία δυσκολία διαχωρισμού από τους επακόλουθους κραδασμούς της πανδημίας του κορωνοϊού, η αρνητική επίδραση του Brexit στη βρετανική οικονομία δεν είναι ένα θέμα που αφήνει πλέον πολλά περιθώρια αμφισβήτησης.

Σύμφωνα με το μοντέλο του Τζον Σπρίνγκφορντ, ερευνητή του Center for European Reform, στα μέσα του 2022 οι επενδύσεις στη Βρετανία ήταν κατά 11% χαμηλότερες απ’ ό,τι θα ήταν χωρίς το Brexit, το εμπόριο αγαθών ήταν 7% χαμηλότερο και το ΑΕΠ κατά 5,5% πιο περιορισμένο. Η έξοδος από την ΕΕ είχε επίσης σειρά δευτερογενών επιπτώσεων οικονομικών όσο και πολιτικών.

Την περασμένη εβδομάδα ξεκίνησε πώληση αμερικανικών ομολόγων, κάτι ανάλογο με ό,τι είχε επιλέξει να κάνει η κυβέρνηση Τρας προς αναθέρμανση της βρετανικής οικονομίας. Σε αντίθεση με τη Βρετανία, οι Ηνωμένες Πολιτείες εξακολουθούν να διαθέτουν το δολάριο ως παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα και, μέχρι την περασμένη εβδομάδα, τα αμερικανικά κρατικά ομόλογα (Treasuries) παρέμεναν ασφαλές καταφύγιο για τους επενδυτές. Ομως, οι οικονομολόγοι προβλέπουν ότι και τα δύο θα δεχθούν μεγαλύτερη πίεση κατά τη διάρκεια της θητείας του κ. Τραμπ.

Οπως εκτιμούν αναλυτές η πλέον μακροχρόνια επίδραση του Brexit ήταν ίσως πολιτική καθώς σειρά αντιφάσεων οδήγησαν σε πολιτικές που έμοιαζαν συχνά να έρχονται σε αντίθεση με το ίδιο το μήνυμα του Brexit.

Οι υποστηρικτές του Brexit προέβαλαν το εγχείρημα ως «μαγική λύση» που θα αντιμετώπιζε τα προβλήματα της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας, κάτι που δεν έρχεται σε αντίθεση με τους ισχυρισμούς του κ. Τραμπ ότι οι δασμοί θα ήταν όφελος για τα δημόσια ταμεία και φάρμακο για τις ανισότητες του παγκόσμιου εμπορίου. «Σε καμία από τις δύο περιπτώσεις, λένε οι ειδικοί, δεν υπάρχει τέτοια πανάκεια», υπογραμμίζει ο Μαρκ Λάντλερ. «Η αλήθεια είναι ότι το Brexit δεν διόρθωσε κανένα από τα προβλήματα που προκάλεσε η αποβιομηχάνιση», δήλωσε ο Τόνι Τράβερς, καθηγητής πολιτικής στο London School of Economics. «Αν μη τι άλλο, το Brexit τα επιδείνωσε». Ο συνασπισμός MAGA του Ντόναλντ Τραμπ φέρει ορισμένες κοινές ιδεολογικές ρωγμές με εκείνες των Brexiteers, αντιπαραθέτοντας οικονομικούς εθνικιστές όπως ο Στίβεν Μπάνον με οπαδούς της παγκοσμιοποίησης όπως ο Ιλον Μασκ και πολλοί ήδη αναρωτιούνται αν η επόμενη μέρα μετά τον Τραμπ στις Ηνωμένες Πολιτείες θα μοιάζει με τη μετά-Brexit εποχή στη Βρετανία.