Μια διαρκής κρίση

Το άρθρο του Δημοσθένη Δαββέτα δημοσιεύτηκε στον “Ελεύθερο Τύπο”, την Πέμπτη 26 Ιουνίου 2014

Στις ως τώρα τηλεοπτικές μου συζητήσεις με πολιτικούς συμπολίτευσης και αντιπολίτευσης, όταν το θέμα έφτανε στη σχέση κρίσης και πολιτισμού, άκουγα τους συνομιλητές μου γενικώς(εκτός από ελάχιστες εξαιρέσεις) να μου λένε φράσεις του τύπου «ο κόσμος σήμερα πεινάει …δεν υπάρχει περιθώριο για την πολυτέλεια του πολιτισμού…». Με απλά λόγια: ο Πολιτισμός είναι κάτι το «ιδιαίτερο», τόσο ιδιαίτερο που είναι «σπάνιο»

βέβαια είναι «πολύτιμο». Για αυτό και το βάζουμε στην άκρη μιας και δεν εναρμονίζεται με τις βασικές καθημερινές ανάγκες του πολίτη, οι οποίες και συγκεντρώνονται μόνο γύρω από οικονομικά ζητήματα.

Χωρίζεται έτσι ο άνθρωπος σε δύο αξιακά μέρη: το ιδιαίτερο και υψηλό και το πρακτικό και χαμηλότερο αλλά «αναγκαίο». Λες και ο πολίτης μπορεί να ικανοποιηθεί μόνο με υλικά αγαθά, με εμπορικούς αριθμούς, αγορές και καταναλώσεις. Λες και ο πολίτης είναι αγορο-λάγνος που του φτάνουν οι υλικο-τεχνικές απολαύσεις , η ιδιο-τελής ποσοτικά ωφέλεια και αποδέχεται την ζωή του μόνο ως μηχανιστική εργαλειακή πραγματικότητα, μόνο ως εξωτερική ηδονή. Και τα αισθήματα, η πνευματική τροφή, οι εσωτερικές εμπειρίες, οι νοητικές ασκήσεις; Ψιλά γράμματα μάλλον που ανήκουν σε ονειροπόλους και ιππότες των τεχνών και των γραμμάτων. Ποιον ενδιαφέρουν θα πουν οι ειδικοί του «ρεαλισμού» αυτές οι άυλες ενέργειες, αυτή η πρωτογενής δημιουργικότητα, που όμως συνειδητά ή ασυνείδητα επηρεάζει την καθημερινή μας συμπεριφορά και ενισχύει τις όποιες αποφάσεις μας; Κατά τους ρεαλιστές μόνο τους λίγους. Οι πολλοί ζητούν τα απλά υλικά πράγματα, τα λεφτά στην τσέπη και τους φτάνει. Κάπως έτσι πορευόμαστε στην χώρα μας ειδικά από το 1981 ως σήμερα.

Κάπως έτσι κάναμε θεό μας την κατανάλωση, την εφήμερη ηδονή, την εύκολη και άμεση ικανοποίηση, κάπως έτσι βαφτίσαμε τις υλικές ευχαριστήσεις χαρά και ευτυχία και αφήσαμε την αυτογνωσιακή δυνατότητα του πόνου και της έλλειψης στο περιθώριο και στο καλάθι των αχρήστων. Μας ικανοποιεί η καταναλωτική βουλιμία, ο εξωστρεφής ναρκισσισμός(παθολογία του εγώ), η ενδοξοποίηση του κυνισμού και της ποσοτικής ωφέλειας. Αποδεχόμαστε έτσι ( παρά τις όποιες μουρμούρες από όσους κατά καιρούς νιώθουν το τέλμα που ζούμε) την εμπορευματοποίηση των αξιών, την σχετικοποίηση των σημείων αναφοράς, τις τερατουργίες των παραμορφώσεων του έρωτα και της αγάπης, των πληροφοριών και των ψευδαισθήσεων.

Η λατρεία του «ρεαλιστικού» και του «εφικτού» έχει ευνουχίσει κάθε προσπάθεια του πολιτισμού να ποτίσει την καλλιέργεια, την παιδεία, την σφαιρική γνώση, την χαρά της μάθησης και της μετάδοσης, τον σεβασμό της παράδοσης και τον ανοιχτό αξιακό διάλογο με το καινούργιο. Η ζωή μας έχει γίνει η ίδια εμπορεύσιμη, αγοραία, έτσι ώστε αργά-αργά μας γίνεται, παρά την αύξηση υλικών, μία ξένη, φορτική, για να θυμηθώ τον Καβάφη. Η ζωή μας γίνεται όλο και πιο φτωχή δίχως πολιτισμό. Γίνεται μέρος μίας διαρκούς κρίσης.