Ο Λουδοβίκος των Ανωγείων… τραγουδάει την Κρήτη σε πεζό λόγο

Το όνομα Κρήτη με την αρχαία μορφή προφέρεται με τα δύο «ήτα» μακρά, όπως ταιριάζει στην εικόνα της. Γεννήθηκα στον Ψηλορείτη, στο χωριό Ανώγεια. Ποτέ δεν ένιωσα ότι η Κρήτη είναι νησί. Είδα τη θάλασσα στα έντεκά μου χρόνια. Ο πατέρας μου ήταν βοσκός, όπως και οι περισσότεροι στο χωριό. Στα Ανώγεια τέλειωσα το λύκειο. Εκεί έζησα παιδικά χρόνια κι εφηβεία και γι’ αυτό με τραβάει πίσω. Το περιβάλλον ό,τι είναι να σου πει, σ’ το έχει

πει ως τα 17 σου. Αν δηλαδή είχα μεγαλώσει στην Αθήνα, καθόλου δεν θα ήμουν αυτός που είμαι. Εκεί γαλουχήθηκα με τον λόγο, γιατί στα καφενεία οι άνθρωποι δεν μιλάνε για αυτοκίνητα και τέτοια, μαντινάδες λένε. Μιλιέται η μαντινάδα, συζητιέται, υπάρχει ακόμη μια άσκηση του λόγου ακαδημαϊκού επιπέδου. Εχουμε εξαιρετικούς μαντιναδολόγους! Από τον «Ερωτόκριτο» πιαστήκαμε όλοι. Εγώ δεν άκουσα ποτέ τη μάνα μου να λέει «Θέλω να πω, να, δηλαδή». Δεν υπάρχει αυτό, επεξήγηση, όλα είναι μια κι έξω! Τηλεφωνούσα στη μάνα μου: «Μάνα, ίντα καιρό κάνει;» και μου απαντούσε «Γιώργη, κατσιφάρα ίσαμε τη γης», δηλαδή «ομίχλη μέχρι το χώμα». Να σας πω και κάτι άλλο που έλεγε η μάνα μου και που θα σας αρέσει; «Κάθε πρωί που βάζαμε κάτω τα υλικά μας για το φαγητό το πρώτο πράγμα ήταν η ανέχεια». Το δεύτερο και πιο ηδονικό που έχω να θυμάμαι είναι ο «αρραβώνας» της μάνας μου την ώρα που έπλενε τα πιάτα. Γλυκός ήχος! Τελείωσα το λύκειο και πήγα στην Αθήνα να σπουδάσω, όμως ποτέ δεν αποχωρίστηκα την Κρήτη. Κάθε μήνα ανέβαινα στ’ Ανώγεια. Ο μεγάλος ποιητής Βιτσέντζος Κορνάρος μας προίκισε με τον «Ερωτόκριτο». Ο καθένας από μας αναμετριόταν με τον πήχη που έθετε ο ποιητής στη φιλία, στον έρωτα, στον σεβασμό. Γνώρισα μεγάλες προσωπικότητες στην Αθήνα και μέσα απ’ αυτές έμαθα περισσότερα για την πατρίδα μου την Κρήτη.

Κάποτε σε μια παρέα με τον Μάνο Χατζιδάκι, τον Βαγγέλη Παπαθανασίου, τον Γιάννη Τσαρούχη, τον Νίκο Κούνδουρο και άλλους ρώτησα τον Τσαρούχη «τι γνώμη έχετε για την Κρήτη;»… «Η Κρήτη δεν είναι νησί, δεν είναι χώρα, είναι μια ήπειρος» είπε «κι εγώ τώρα ζωγραφίζω την “Ερωφίλη” του Χορτάτζη». Σε άλλη περίπτωση ρώτησα τον ποιητή Νίκο Γκάτσο «τι γνώμη έχετε για τον “Ερωτόκριτο”;»… «Είναι η Βίβλος της ελληνικής γλώσσας» είπε. Και μετά: «Λουδοβίκε, γράφεις;»… «Κύριε Γκάτσο, όχι» απάντησα. «Μας μπερδέψατε με το “Εβαλε ο θεός σημάδι” και όλοι νομίζαμε πως ήταν ριζίτικο». Χαμογέλασε και σχολίασε: «Είδες; Πέτυχε, πέτυχε»…

Η Κρήτη στη μακραίωνη ιστορία της είχε να παλέψει με επίδοξους καταχτητές. Κατάφερε να εντάξει κάθε έναν ξεχωριστά στους δικούς της νόμους. Αυτόνομα ανέπτυξε τον δικό της μοναδικό πολιτισμό στη μουσική, στον χορό, στην ποίηση. Πλούσια η μυθολογία της, με τον μεγάλο θεό Δία να γεννιέται και ν’ αναθρέφεται στα σπήλαια του Δικταίου και της Ιδης με τους Κουρήτες να τον προστατεύουν από τον Κρόνο. Ο Βαγγέλης Παπαθανασίου μου προξένεψε τους νόμους του Μίνωα: «Να είσαι όμορφος» λέει ο πρώτος νόμος. «Να μαζεύεις χρήματα όσα χρειάζονται για να μην εμπίπτεις»… «Η ελευθερία είναι η ανώτερη αρετή, αλλά πρέπει να ασκείσαι συνεχώς για να την έχεις»… Το απέδειξε η Κρήτη με τους καταχτητές τους Σαρακηνούς, τους Ενετούς, τους Τούρκους και τελευταία τους Γερμανούς. Οι τριακόσιοι Κρητικοί δεν καταδέχονται πάνω από το κεφάλι τους κανέναν. Ολοκαυτώματα για την ελευθερία τους. Η Κάνδανος, η Βιάννος, τα Ανώγεια.

Στην εποχή του Μίνωα την πατρίδα την έλεγαν Μητρίδα. Η γυναίκα είχε υψηλή θέση στην κοινωνία της Κρήτης από πάντα και συνεχίζει. Η σημερινή Κρήτη έγινε προορισμός για εκατομμύρια κόσμου με τη φυσική της τοποθέτηση στην καρδιά της Μεσογείου, όπου πορεύεται μόνη δίχως επιρροές. Ιδιαίτερα περήφανη, φιλόξενη και όχι δουλική.

Κάθε πόλη έχει δικό της χαρακτήρα. Τα Χανιά βρίσκονται στα πόδια των Λευκών Ορέων. Είναι μια πόλη με εξαιρετική ομορφιά και πνευματικότητα. Η παράδοση του αρχαίου ριζίτικου είναι τα ιερά της τραγούδια. Το Ρέθυμνο είναι μια κομψή μικρή πόλη στη μέση της Κρήτης με τη Φορτέτζα να δεσπόζει. Με χιλιάδες φοιτητές στο πανεπιστήμιο αναγεννήθηκε τα τελευταία είκοσι χρόνια μια πόλη με αισθητική και κουλτούρα. Το Ηράκλειο, η πιο μεγάλη και οικονομικά δυνατή πόλη, έχει μπερδεμένο χαρακτήρα. Το κέντρο της πόλης αναστηλώθηκε τα τελευταία χρόνια, πεζοδρομήθηκε και απέκτησε το κύρος που είχε χάσει. Ωστόσο η οικοδομική αναρχία από την εποχή του 1970 έκανε την πόλη να υποφέρει και λειτουργικά και αισθητικά. Εκεί όμως χτυπά η καρδιά της οικονομίας και το αρχαιολογικό μουσείο είναι αριστούργημα. Η Κνωσός, το Ενετικό Λιμάνι, τα τείχη, είναι όλα ένας προορισμός. Ο Αγιος Νικόλαος με τη Σπιναλόγκα, την Ελούντα και το φυσικό κάλλος είναι πάντα μια πρόκληση. Ωστόσο εγώ προτείνω τα βουνά της Κρήτης. Εκεί στα μικρά χωριά συναντάμε την παλιά, τη βαθιά Κρήτη.