Η ελληνική AOZ και ο Trans Adriatic Pipeline

Του Μάκη Ανδρονόπουλου

Πως η ελληνική κυβέρνηση μπορεί να λύσει το θέμα της ΑΟΖ με την Αλβανία

Ορισμένες εξελίξεις που σημειώθηκαν τις τελευταίες βδομάδες γύρω από το project του Αγωγού Φυσικού Αερίου της Αδριατικής (Trans Adriatic Pipeline – TAP) παρέχουν στην Ελλάδα σημαντικές δυνατότητες και ευκαιρίες στην ενεργειακή σκακιέρα. Ιδιαίτερα σημαντική όμως είναι μια παράπλευρη δυνατότητα

που της παρέχεται στο διπλωματικό πεδίο, όπως θα δούμε παρακάτω, για ένα δικό της ζήτημα.

Ο αγωγός TAP συμμετέχει στο διαγωνισμό για τη μεταφορά φυσικού αερίου από το Αζερμπαϊτζάν στην Ευρώπη. Κρίνεται στρατηγικά κρίσιμος, γιατί «σπάει» τη ρωσική επικυριαρχία προσφέροντας πρόσβαση στην Ευρώπη στα ενεργειακά πεδία της Κασπίας. Ανταγωνιστής του ΤΑΡ είναι ο Nabucco West (μέσω Βουλγαρίας και Ρουμανίας σε Αυστρία), ενώ διεκδικεί και ο South East Europe Pipeline (SEEP – μέσω Βουλγαρίας και Ρουμανίας σε Ουγγαρία). Την οριστική επιλογή θα κάνει τον Ιούνιο η κοινοπραξία του Shah Deniz (Socar, BP, Statoil, Total). Ο ανταγωνισμός είναι σκληρός. Ο Nabucco West προσέφερε πρόσφατα το 50% του κεφαλαίου του στην κοινοπραξία, με αποτέλεσμα να υποχρεωθεί και ο ΤΑΡ να κάνει το ίδιο.Στους ευρωπαϊκούς κύκλους έχει δημιουργηθεί τελευταία υψηλό στρες μετά το ναυάγιο του μεγάλου Ναμπούκο (31 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου ετησίως) που είχε σχεδιαστεί για να φέρει το αέριο στην Ευρώπη από τον Καύκασο και να προσφέρει στη Μέση Ανατολή έναν εναλλακτικό κόμβο φυσικού αερίου προς την Αυστρία, μέσω Τουρκίας- Βουλγαρίας-Ρουμανίας. Έτσι, όπως φάνηκε και στο Νταβός τις προηγούμενες μέρες, οι Ευρωπαίοι είναι διατεθειμένοι να κάνουν υποχωρήσεις για να διασφαλισθεί η υλοποίηση της εναλλακτικής πηγής που θα περιορίσει την ρωσική ενεργειακή επικυριαρχία στην ΕΕ. Άλλωστε, στο Νταβός υπουργοί της Ελλάδας, της Ιταλίας και της Ελβετίας επιβεβαίωσαν σε συζητήσεις στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ το στρατηγικό συμφέρον των χωρών τους στον Trans Adriatic Pipeline.Από την επιλογή του αγωγού θα εξαρτηθεί και η προώθηση μιας νέας επένδυσης 20 δισεκ. δολαρίων για την ανάπτυξη του κοιτάσματος στο Shah Deniz (SDII) που εκμεταλλεύεται η ΒΡ με την κρατική εταιρία του Αζερμπαϊτζάν Socar και οι οποίες θα μετέχουν στο κεφάλαιο και στη χρηματοδότηση, όποιος αγωγός κι αν επιλεγεί. Η Socar πάντως αποφασίστηκε να έχει ηγετικό ρόλο στις αποφάσεις για τους αγωγούς South Caucasus (Αζερμπαϊτζάν –Τουρκία) καιTrans Anatolian (το δίκτυο στο έδαφος της Τουρκίας) μετά τη συμφωνία παράτασης της εκμετάλλευσης του κοιτάσματος SDII που πήρε η BP μέχρι το 2036.Η ευκαιρία του ΤΑΡΟ ΤΑΡ είναι ο λεγόμενος Νότιος Διάδρομος Φυσικού Αερίου, μήκους 520 χλμ., που θα ξεκινά την πορεία του από τη Θεσσαλονίκη, διασχίζοντας την Αλβανία και μέσω της Αδριατικής για 115 χλμ., θα φθάνει στο Brindisi της Ιταλίας. Είναι σχεδιασμένος να επεκτείνει τη δυνατότητα μεταφοράς αερίου από 10 σε 20 δισεκ. κυβικά μέτρα ετησίως.Η ελληνική διαδρομή θα ενισχύσει τον στρατηγικό ρόλο της Ελλάδας στην ασφάλεια του εφοδιασμού της Ευρώπης και η υλοποίησή της θα είναι ένα από τα μεγαλύτερα έργα που έχουν πραγματοποιηθεί στην περιοχή, επενδυτικής δαπάνης 1,5 δισεκ. ευρώ. Ο TAP θα εφαρμόσει τα υψηλότερα πρότυπα ασφάλειας και περιβαλλοντικής προστασίας, όπως αυτά έχουν τεθεί από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανοικοδόμησης και Ανάπτυξης.Τον Νοέμβριο του 2012, ολοκληρώθηκε η συμφωνία των τριών μετόχων του ΤΑΡ, ήτοι της Ελβετικής Axpo (42,5%), της Νορβηγικής Statoil (42.5%) και της Γερμανικής E.ON. Ruhrgas (15%). Στις 18 Ιανουαρίου 2013 ο ΤΑΡ συνήψε Συμφωνία Διέλευσης με την Αλβανική Κυβέρνηση.Η συνάντηση του Έλληνα πρωθυπουργού Αντώνη Σαμαρά με τους εκπροσώπους της ΤΑΡ στις 28 Ιανουαρίου και ηστήριξη που παρέχει η κυβέρνηση για τον αγωγό ως έργο μεγάλης σημασίας για την Ελλάδα και την ενεργειακή στρατηγική της Ευρώπης θεωρείται κρίσιμη για την τελική επιλογή του Αζερμπαϊτζάν.Η Ιταλία έχει αναλάβει τις διαβουλεύσεις ανάμεσα στην Ελλάδα, την Αλβανία και την ίδια για την υπογραφή μιας διακυβερνητικής συμφωνίας για την διέλευση του αγωγού που θα περιλαμβάνει και τις αδειοδοτήσεις. Οι διαβουλεύσεις συνεχίζονται εντατικά, όπως ανακοίνωσε προ ημερών το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών.Η αλβανική υπαναχώρησηΚι εδώ ακριβώς βρίσκεται η διπλωματική ευκαιρία.Ως γνωστόν, υπάρχει ένα άσχετο με το ΤΑΡ θέμα που έχει προκαλέσει δυσπιστία στις ελληνοαλβανικές σχέσεις. Πρόκειται για την απόρριψη της συμφωνίας οριοθέτησης της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) μεταξύ Ελλάδας και Αλβανίας από το Συνταγματικό Δικαστήριο της Αλβανίας. Είναι κοινό μυστικό ότι την απόρριψη χρηματοδότησαν τουρκικές υπηρεσίες με 600.000 ευρώ, ενώ στο πολιτικό προσκήνιο πρωτοστάτησε για την απόρριψη της συμφωνίας ο αρχηγός της αντιπολίτευσης Έντι Ράμα.Η Ελλάδα έχει λοιπόν την ευκαιρία, με παρασκηνιακή διπλωματία, να πιέσει την αλβανική πλευρά να κυρώσει τη συμφωνία στο Κοινοβούλιό της, καθώς έχει την δυνατότητα να προσφέρει πλήρη διέλευση του ΤΑΡ από το ελληνικό έδαφος ή να προβάλει αντιρρήσεις στην προοπτική κατασκευής εγκαταστάσεων αποθήκευσης φυσικού αερίου στην Αλβανία για την αντιμετώπιση περιπτώσεων επιχειρησιακής διακοπής των παραδόσεων φυσικού αερίου.Η γεωπολιτική σημασία του ΤΑΡ για την ΕΕ είναι κρίσιμη. Η Αλβανία, άλλωστε, δεν είναι μέλος της ΕΕ και εμπλέκεται στη χρήση μεθόδων στις σχέσεις της με τα γειτονικά κράτη που προκαλούν ενδοιασμούς για την ασφάλεια της διέλευσης του αγωγού από το αλβανικό έδαφος…