Κ. Αραβώσης: Ο νέος κλιματικός νόμος ανταποκρίνεται στις βασικές προτεραιότητες του Υπουργείου – Οι αλλαγές που φέρνει -Τι προβλέπει για κτίρια και αυτοκίνητα

Ο εθνικός κλιματικός νόμος ανταποκρίνεται στις βασικές προτεραιότητες του Υπουργείου διότι υποστηρίζει την επίτευξη των 6 από τις 9 βασικές προτεραιότητες του Υπουργείου επεσήμανε ο γενικός γραμματέας Φυσικού Περιβάλλοντος και Υδάτων Κωνσταντίνος Αραβώσης, κατά την παρουσίαση, σε συνέντευξη τύπου, του νέου θεσμικού πλαισίου που θα αποτελέσει τον οδικό χάρτη για την πράσινη μετάβαση της χώρας για τα προσεχή χρόνια.

Οπως τόνισε ο κ. Αραβώσης ο νέος κλιματικός νόμος συμβάλλει στο μακροπρόθεσμο σχεδιασμό που αφορά την αγορά της ενέργειας της ιδιωτικοποίησης

Βελτιώνει επίσης το πλαίσιο για το χωροταξικό και τον περιβαλλοντικό σχεδιασμό.  Συμβάλει στην ενεργειακή εξοικονόμηση και τη μείωση του κόστους της ενέργειας για τα ευπαθή νοικοκυριά και την παραγωγική οικονομία.

Στη μείωση των εκπομπών  αερίων του θερμοκηπίου και στην αντιμετώπιση των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής και στη μετάβαση στην πράσινη ενέργεια.  Και τελευταία έχει να κάνει με την άσκηση της πολυδιάστατης διεθνούς ενεργειακής πολιτικής μας και στην προώθηση των διεθνών ενεργειακών έργων.

Τι είναι ο κλιματικός νόμος; Ορίζει το θεσμικό πλαίσιο για τη σταδιακή μείωση των ανθρωπογενών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου με σκοπό την επίτευξη της κλιματικής ουδετερότητας όπως ανέφεραν και οι υπουργοί προηγουμένως το 2050 καθώς και για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή.

Ουσιαστικά είναι ο οδικός χάρτης που θα υιοθετήσει η χώρα μας προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος της κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050.

Ποιοι είναι οι βασικοί στόχοι; Ο μακροπρόθεσμος είναι ότι έως το έτος 2050 όπως ανέφερα θα καταστεί κλιματικά ουδέτερη η χώρα μας και αυτό σημαίνει ότι οι εκπομπές από τις πηγές και οι απορροφήσεις από τις καταβόθρες των αερίων του θερμοκηπίου θα έχουν ισοσκελιστεί ως το έτος 2050.

Και υπάρχουν και δύο ενδιάμεσοι στόχοι. Στόχος για το 2030 η μείωση των καθαρών εκπομπών κατά 55% σε σχέση με το 1990 και βέβαια όλα αυτά γίνονται σε συνάρτηση και με το εθνικό σχέδιο για την ενέργεια και το κλίμα που αναθεωρείται αυτή την περίοδο.

Και το 2040 επιδιώκεται μείωση των καθαρών εκπομπών κατά 80% σε σχέση με το 1990.

Πολύ σημαντικό είναι ότι στον κλιματικό νόμο προβλέπεται ως εργαλείο παρακολούθησης της πορείας επίτευξης των κλιματικών στόχων ο προϋπολογισμός άνθρακα.

Και συγκεκριμένα, οι κλιματικοί προϋπολογισμοί αποτελούν την συνολική ποσότητα αερίων του θερμοκηπίου που μπορεί να εκλυθεί εντός μίας πενταετίας και τι είναι ο στόχος μείωσης;

Ο στόχος μείωσης είναι, υπολογίζεται ως ετήσιος μέσος όρος της κάθε πενταετούς περιόδου και βέβαια αυτό γίνεται σύμφωνα και με το πρότυπο του αγγλικού κλιματικού νόμου και να πούμε ότι κατά την προετοιμασία αυτού του σχεδίου λάβαμε υπ’ όψιν μας τους εθνικούς κλιματικούς νόμους που ήδη υφίστανται στις άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Εμείς είμαστε, βέβαια, από τους πρώτους που, από τις πρώτες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης που προχωράμε προς τα εκεί.

Που χρησιμοποιείται ο προϋπολογισμός άνθρακα ως εργαλείο παρακολούθησης; Προσδιορίζει τις πραγματικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα. Επιτρέπει τον καλύτερο έλεγχο και την παρακολούθηση της πορείας υλοποίησης των κλιματικών στόχων. Τον καλύτερο σχεδιασμό της πολιτικής και της λήψης επενδυτικών αποφάσεων.

Στην ουσία είναι ένα νέο εργαλείο για την εμπλοκή διαφορετικών τομέων της οικονομίας και με απλά λόγια κάθε επένδυση και κάθε κλάδος θα πρέπει να λαμβάνει πλέον σοβαρά υπ’ όψιν και το, το πράσινο και την κλιματική αλλαγή και τους ρύπους.

Θεσπίζεται η διαδικασία κατάρτισης, λοιπόν, τομεακών προϋπολογισμών άνθρακα, πενταετούς διάρκειας για τους βασικούς τομείς της οικονομίας που είναι εφτά. Είναι οι τομείς οι οποίοι συνεισφέρουν περισσότερο στα αέρια του θερμοκηπίου.

Είναι η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και θερμότητας. Οι μεταφορές. Η βιομηχανία. Τα κτίρια. Γεωργία και κτηνοτροφία. Απόβλητα. Και οι χρήσεις γης, οι αλλαγές χρήσεων γης, η δασοπονία.

Κάθε χρόνο θα υπάρχει ο προϋπολογισμός και ο απολογισμός για το άθροισμα των τομεακών προϋπολογισμών που θα είναι ο συνολικός προϋπολογισμός άνθρακα για την χώρα.

Καταληκτική, κάτι πάρα πολύ σημαντικό στοιχείο είναι ότι η καταληκτική ημερομηνία για την απολιγνιτοποίηση του ενεργειακού μείγματος της χώρας, η 31η Δεκεμβρίου του 2028, που όμως θα επανεξεταστεί ως το 2023 με σκοπό την επίσπευση, εφόσον είναι δυνατή η προϋπόθεση της διασφάλισης της επάρκειας ισχύος και της ασφάλειας εφοδιασμού.

Ο πρώτος άξονας στον κλιματικό νόμο αφορά στην προσαρμογή την κλιματική αλλαγή, που αυτό είναι και αρμοδιότητα του νέου υπουργείου Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας.

Προβλέπεται η εθνική στρατηγική για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, η οποία ήδη υφίσταται θα τη διαχειρίζεται το νέο Υπουργείο και θα προϋποθέτει διαβούλευση 30 ημερών και θα αξιολογείται ανά δεκαετία.

Επίσης, υπάρχουν τα περιφερειακά σχέδια για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή που καταρτίζονται από τις Περιφέρειες. Ήδη καταρτίζονται αυτά, κάποια έχουν ολοκληρωθεί και ως το τέλος του επόμενου έτους θα έχουν ολοκληρωθεί όλα τα περιφερειακά σχέδια για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και θα αξιολογούνται ανά επταετία, αν θα αναθεωρηθούν.

Υπάρχει όμως και το Παρατηρητήριο για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή που συστήνεται από το Υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας, που ο ρόλος του θα είναι να βλέπει συγκεκριμένους δείκτες και να παρακολουθεί κατά πόσο προχωράει η προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή.

Η ρήτρα για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή είναι ότι όλοι οι τεχνικοί κανονισμοί, τα πρότυπα και οι προδιαγραφές θα αξιολογούνται για την ανθεκτικότητά τους έναντι της κλιματικής αλλαγής και εφόσον απαιτείται, θα τροποποιούνται ή θα συμπληρώνονται κατάλληλα.

Και θεσμοθετείται και το Εθνικό Συμβούλιο Προσαρμογής στην Κλιματική Αλλαγή, το οποίο υπήρχε, αλλά θα επανασυσταθεί από το Υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας.

Ποια είναι τα προτεινόμενα μέτρα; Το πρώτο μέτρο και πολύ σημαντικό είναι το κλείσιμο των λιγνιτικών μονάδων, το αργότερο έως 31/12/28 όπως ανέφερα προηγουμένως με ρήτρα επανεξέτασης το 2023.

Ένα νέο μέτρο που εισάγεται, είναι ότι πλέον πέραν των Περιφερειών, εμπλέκονται και οι Δήμοι με τα Δημοτικά σχέδια μείωσης των εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα.

Θα καταρτίζονται κατά ελάχιστον κάθε πενταετία με έναρξη το 2023. Θα παρακολουθούνται με ετήσια έκθεση προόδου και θα αποτελούν προϋπόθεση για τη χρηματοδότηση του Δήμου για προγράμματα στον τομέα της εξοικονόμησης ενέργειας και της κλιματικής αλλαγής.

Με απλά λόγια, έτσι συνοπτικά, αυτό που θα αναφέρονται στα σχέδια μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, είναι ότι θα γίνεται η διερεύνηση και  ο προσδιορισμός και η ιεράρχηση των μέτρων και των δράσεων, που απαιτούνται για τη μείωση των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου και βέβαια πάντα και το ανέφερα και στην αρχή, όλα αυτά πρέπει να είναι συμβατά με το εθνικό σχέδιο για την ενέργεια και το κλίμα, που τώρα αναθεωρείται.

Επίσης, θα περιλαμβάνει και απογραφή για τους στόχους μείωσης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, για τον εξοπλισμό και τις υποδομές τους και αναλυτική απογραφή των ενεργειακών καταναλώσεων και των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα για τα κτήρια, για τις κοινωφελείς εγκαταστάσεις όπως είναι αθλητισμού και πολιτισμού, το φωτισμό δημοτικών οδών και κοινοχρήστων χώρων, τις δημοτικές εγκαταστάσεις ύδρευσης, αποχέτευσης, άρδευσης και τα δημοτικά οχήματα.

Τα δημοτικά, λοιπόν, αυτά σχέδια θέτουν στόχο μείωσης εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα κατ’ ελάχιστον 10% για το έτος 2025 και 30% για το έτος 2030 σε σχέση με το έτος βάσης 2019. Είναι, λοιπόν, ένα πολύ σημαντικό εργαλείο που υιοθετείται σε επίπεδο δήμων.

Ένα άλλο πολύ σημαντικό μέτρο που θα συμβάλει ιδιαίτερα στη μείωση των ρύπων είναι τα μέτρα προώθησης των οχημάτων μηδενικών εκπομπών. Από το 2025 όλα τα νέα ταξί και το 1/3 των νέων ενοικιαζόμενων Ι.Χ. στην Περιφέρεια Αττικής και στο Νομό Θεσσαλονίκης είναι υποχρεωτικά μηδενικών εκπομπών. Εξαιρούνται οι νησιωτικοί δήμοι.

Και το αργότερο έως το τέλος του 2023 επανεξετάζεται αυτή η καταληκτική ημερομηνία καθώς και θα εξεταστεί η δυνατότητα επέκτασης αυτού του μέτρου και σε άλλες περιοχές που βέβαια κριτήριο είναι η επαρκής διαθεσιμότητα σταθμών φόρτισης.

Και από το 2023 το 1/4 των νέων εταιρικών Ι.Χ. θα είναι αμιγώς ηλεκτρικά ή υβριδικά. Και από το 2030 θα απαγορεύεται η πώληση καινούργιων επιβατικών οχημάτων και ελαφρών επαγγελματικών οχημάτων με κινητήρα εσωτερικής καύσης.

Επίσης σημαντικά είναι τα μέτρα για τη μείωση των εκπομπών θερμοκηπιακών αερίων από τα κτίρια. Από το 2023 απαγορεύεται η εγκατάσταση καυστήρων πετρελαίου θέρμανσης όπου υπάρχει επαρκές διαθέσιμο δίκτυο φυσικού αερίου και σε κάποια, στα υφιστάμενα κτίρια κατ’ εξαίρεση επιτρέπεται η αντικατάσταση υφιστάμενου λέβητα.

Από το 2025 απαγορεύεται η εγκατάσταση καυστήρων πετρελαίου θέρμανσης και από το 2030 απαγορεύεται η χρήση καυστήρων πετρελαίου θέρμανσης. Δηλαδή υποχρεούνται όλοι πλέον να αντικαταστήσουν τους καυστήρες πετρελαίου θέρμανσης.

Και από το 2023 σε όλα τα νέα κτίρια πλην κατοικιών και ξενοδοχείων με κάλυψη μεγαλύτερη από 500 τετραγωνικά μέτρα τοποθετούνται υποχρεωτικά σε τουλάχιστον 30% κάλυψης φωτοβολταϊκά. Θα υπάρξει κάποια δυνατότητα εξαιρέσεων σε ορισμένες κατηγορίες.

Και από το 2023 και μετά συμπεριλαμβάνεται στο ΣΕΑΚ ο υπολογισμός του ανθρακικού αποτυπώματος των κτιρίων σύμφωνα με το πρότυπο ISO14 2001.

Επίσης σημαντικό μέτρο είναι ότι στις μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων ενσωματώνεται πλέον και το στοιχείο του μετριασμού της κλιματικής αλλαγής.

Από το 2023 δηλαδή όλα τα έργα και οι δραστηριότητες των επιχειρήσεων των κατηγοριών, των συγκεκριμένων εδώ  κατηγοριών που αναφέρονται που εκεί περιλαμβάνονται συστήματα περιβαλλοντικών υποδομών, τουριστικές εγκαταστάσεις, έργα αστικής ανάπτυξης κτιριακού τομέα αθλητισμού και αναψυχής, πτηνοκτηνοτροφικές εγκαταστάσεις, υδατοκαλλιέργειες, βιομηχανικές δραστηριότητες και συναφείς εγκαταστάσεις. Δηλαδή το σημαντικότερο μέρος της βιομηχανίας και της ελληνικής οικονομίας, υποχρεούνται σε κατ΄ ελάχιστον μείωση των εκπομπών των θερμοκηπιακών αερίων 30% ως το 2030 σε σχέση με το 2022 αναγόμενο στην κατάλληλη μονάδα προϊόντος έργου και ανάλογα με το είδος της δραστηριότητας.

Και κάτι πολύ σημαντικό, δίνεται η δυνατότητα αντιστάθμισης με φυτεύσεις, δασώσεις και πράσινα πιστοποιητικά κλπ. άρα εδώ και ένα επιπλέον κίνητρο για δασώσεις.

Η πραγματοποίηση των ελέγχων όλων των εγκαταστάσεων ανατίθεται από το φορέα εκμετάλλευσης εγκατάστασης εξωτερικού επαληθευτή, μπορεί να είναι φυσικό ή νομικό πρόσωπο, επίσημα αναγνωρισμένο.

Και σε περίπτωση μη επίτευξης του στόχου της μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου που προβλέπεται στην ΑΕΠΟ επιβάλλεται ένα διοικητικό πρόστιμο που είναι αναλογικό της απόκλισης το οποίο όμως βέβαια δεν υπερβαίνει το 0,5% των ετήσιων εσόδων της εταιρείας.

Επίσης θεσπίζονται μέτρα για τη μείωση των εκπομπών θερμοκηπιακών αερίων από επιχειρήσεις. Αναφέρεται το μέτρο αυτό στις επιχειρήσεις οι οποίες είναι εισηγμένες στο χρηματιστήριο, τα πιστωτικά ιδρύματα, τις ασφαλιστικές επιχειρήσεις, τις επιχειρήσεις επενδύσεων, τις επιχειρήσεις σταθερής και κινητής τηλεφωνίας, τις εταιρείες ύδρευσης και αποχέτευσης, ταχυμεταφορών, παροχής ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου και αλυσίδες λιανεμπορίου που απασχολούν πάνω από 500 εργαζόμενους και σε επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών της εφοδιαστικής αλυσίδες.

Όλες αυτές οι επιχειρήσεις υποβάλλουν σε μια δημόσια προσβάσιμη βάση δεδομένων του ΟΦΥΠΕΚΑ, ο ΟΦΥΠΕΚΑ είναι ο Οργανισμός για το Φυσικό Περιβάλλον  και την Κλιματική Αλλαγή, έκθεση σχετικά με το ανθρακικό τους αποτύπωμα για το έτος αναφοράς 2022.

Εκεί θα συμπεριλαμβάνονται εθελοντικοί στόχοι και δράσεις μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Και η έκθεση αυτή θα πρέπει από το 2022 και μετά να επικαιροποιείται ετησίως.

Υπάρχουν και μέτρα που αφορούν την απανθρακοποίηση των μη διασυνδεμένων νησιών.  Η μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα των μη διασυνδεδεμένων νησιών κατά 80% ως το 2030 σε σχέση με το 2019, η απαγόρευση μαζούτ στα μη διασυνδεδεμένα νησιά το 2030 και γνωρίζετε, βέβαια, την πρωτοβουλία Gr-Eco islands και άλλες παρεμφερείς. Η Χάλκη, που πρόσφατα παρευρέθη ο υπουργός και ο πρωθυπουργός είναι το πρώτο Gr-Eco island της χώρας.

Μέτρα για την ασφάλιση κινδύνου από την κλιματική αλλαγή. Από το 2025 όλα τα νέα κτίρια που βρίσκονται σε ζώνες υψηλής τρωτότητας ασφαλίζονται υποχρεωτικά. Η ύπαρξη ασφαλιστηρίου συμβολαίου θα είναι πλέον προϋπόθεση για την ηλεκτροδότηση του κτιρίου.

Και βέβαια ποιες είναι οι ζώνες υψηλής τρωτότητας; Είναι οι περιοχές που βρίσκονται σε ζώνες δυνητικά υψηλού κινδύνου πλημμύρας, όπως αποτυπώνονται στους χάρτες επικινδυνότητας πλημμύρας και εμπίπτουν στο σενάριο πλημμύρας υψηλής πιθανότητα.

Δηλαδή, είναι κάποιες μελέτες που εκπονούνται στο υπουργείο μας. Είναι τα σχέδια διαχείρισης κινδύνου πλημμύρας, όπου εντοπίζονται αυτές οι περιοχές. Πολύ συγκεκριμένα.

Και επίσης πλησίον δασικών περιοχών που χαρακτηρίζονται από υψηλό κίνδυνο πυρκαγιάς και καθορίζονται με απόφαση του γενικού διευθυντή Δασών, λαμβάνοντας υπ’ όψιν όλα τα σχετικά δεδομένα και κριτήρια που αφορούν το δάσος. Και βέβαια την απόσταση από τα κτίρια και τις κλιματολογικές συνθήκες της περιοχής.

Είναι πολύ σημαντικό ότι για την αξιολόγηση των επενδυτικών προτάσεων από το Δημόσιο πλέον θα λαμβάνονται, θα λαμβάνεται υπ’ όψιν ο ευρωπαϊκός κανονισμός 2020, 852, που αφορά και την λεγόμενη ταξονομία.

Και επίσης, το ανθρακικό αποτύπωμα της εγκατάστασης σε σχέση με τον μέσο όρο για τις βιομηχανίες, βέβαια, που είναι ενταγμένες στο σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών και υπόκεινται σε διαρροή άνθρακα.

Η ταξονομία, με απλά λόγια, αναφέρει συγκεκριμένα κριτήρια, πράσινα, για την αξιολόγηση των επενδύσεων.

Και επίσης, το δεύτερο οικονομικό κίνητρο είναι ότι διπλασιάζονται οι αποσβέσεις για τις επενδύσεις που συμβάλλουν σημαντικά στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής.

Υπάρχει και ένα, θεσπίζεται και ένα μηχανισμός παρακολούθησης καθώς και εκθέσεις προόδου για όλους αυτούς τους στόχους που τίθενται με τον, στον εθνικό κλιματικό νόμο.

Ορίζονται ετήσιες εκθέσεις προόδου της πορείας επίτευξης των στόχων ανά τομέα της οικονομίας και σχετιζόμενων δαπανών και εκεί θα παρακολουθούνται οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, συνολικά και ανά τομέα, ανά τομέα.

Θα αποτιμάται η ετήσια πρόοδος ως προς τους τομεακούς προϋπολογισμούς άνθρακα. Θα προβλέπονται οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου συνολικά και ανά τομέα.

Θα περιγράφονται οι δράσεις και η πρόοδος σε σχέση με την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή. Θα εκτιμάτε το ύψος των απαιτούμενων επενδύσεων για μετριασμό και προσαρμογή στη κλιματική αλλαγή και βέβαια θα υπάρχουν και προτάσεις προς την Εθνική Αντιπροσωπεία για διορθωτικές κινήσεις και μέτρα στην άσκηση της κλιματικής πολιτικής, άρα λοιπόν, μπορεί να υπάρχουν και διορθωτικά μέτρα.

Ποιοι είναι οι φορείς διακυβέρνησης που θα εποπτεύον όλη αυτήν την εφαρμογή  του κλιματικού νόμου; Θα υπάρξει μία διυπουργική Επιτροπή με στόχο το συντονισμό της κυβερνητικής δράσης με ετήσια καταγραφή εκπομπών ανά τομέα και προβλέψεις στη κατάρτιση πενταετών τομεακών προϋπολογισμού άνθρακα που θα συντονίζεται και θα προεδρεύει ο Υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας.

Θα υπάρχει ένα Συμβούλιο για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή που θα φροντίζει για την ετήσια καταγραφή δράσεων προσαρμογής. Θα καταγράφει προτάσεις για την επόμενη περίοδο με την εκτίμηση κόστους και θα εισηγείται προς την κυβέρνηση σχετικά με την τρωτότητα κάθε πέντε χρόνια.

Αυτή θα συντονίζεται και θα προεδρεύει ο αντίστοιχος Υπουργός του νέου Υπουργείου Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας. Και υπάρχει και ήδη η Εθνική Επιστημονική Επιτροπή για την κλιματική αλλαγή η οποία έχει συμβουλευτικό και εποπτικό ρόλο.

Υποβάλλει ετήσια  έκθεση προόδου στο Εθνικό Κοινοβούλιο και ενσωματώνει τα σχόλια, εισηγείται την αναθεώρηση των στόχων και τον προϋπολογισμό άνθρακα κάθε 5 χρόνια και να πούμε ότι στην κατάρτιση αυτού του εθνικού κλιματικού νόμου, συνέβαλε ιδιαίτερα η Εθνική Επιστημονική Επιτροπή για την κλιματική αλλαγή  κατέληξε ο κ. Αραβώσης.