FT για ελληνική οικονομία: Θα συγκρουστεί η πραγματικότητα με τη νέα αισιοδοξία στην Αθήνα;

Ένα εκτενές αφιέρωμα στην ελληνική οικονομία και στη συρρίκνωση της τελευταίας δεκαετίας κάνουν οι Financial Times, θέτοντας ένα βασικό ερώτημα: θα συγκρουστεί η αισιοδοξία της κυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας με την πραγματικότητα;

Οι Financial Times κάνουν ένα μικρό οδοιπορικό στο κέντρο της Αθήνας, το οποίο έσφυζε από ζωή πριν

από μία δεκαετία. Τώρα όλα είναι ερημικά, πλην ορισμένων καφέ ή μικρά ξενοδοχεία που αναδύονται για να καλύψουν την αύξηση του τουρισμού.
Η οικονομία όμως σταδιακά ανακάμπτει, με αρκετούς επαγγελματίες του κατασκευαστικού κλάδου να βλέπουν τα πρώτα σημάδια.
Τόσο οι καταναλωτές όσο και οι επιχειρηματίες έχουν αρχίσει να αισιοδοξούν.
Και η άνοδος αυτή της αισιοδοξίας έρχεται σε έντονη αντίθεση με την εμπειρία των τελευταίων ετών.

Σχεδόν το 30% των καταστημάτων στην περιοχή του κέντρου, από τους λιανοπωλητές υψηλών προδιαγραφών διεθνών εμπορικών σημάτων έως καταστήματα που πωλούν χειροποίητα ασημικά, έκλεισαν ή άλλαξαν χέρια τους κατά τη διάρκεια της βαθύτερης ύφεσης της χώρας.
Οι τιμές των ακινήτων υποχώρησαν καθώς η Ελλάδα έφτασε στο χείλος της κατάρρευσης το 2015.
Η Ελλάδα χρειάστηκε εννέα χρόνια για να ξεφύγει από τη συγκλονιστική ύφεση που ακολούθησε της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης του 2008, αλλά η ανάκαμψη ήταν αδύναμη.
Αυτό το έτος θα δείξει εάν η νέα πολιτική ηγεσία της χώρας και η ανανεωμένη επιχειρηματική εμπιστοσύνη μπορούν να ξεπεράσουν τα βαθιά προβλήματα που εμποδίζουν την ταχεία ανάπτυξη.
Αυτή τη χρονιά οι τιμές των ακινήτων αυξήθηκαν κατά 10% περίπου και τα εμπορικά ενοίκια αυξάνονται.
Μια ευρεία εκλογική νίκη από το κεντροδεξιό, φιλο-επιχειρηματικό κόμμα της Νέας Δημοκρατίας τον Ιούλιο ενίσχυσε το επιχειρηματικό συναίσθημα.
Ο δείκτης μετοχών του χρηματιστηρίου της Αθήνας αυξήθηκε κατά 49% το 2019, ενώ οι αποδόσεις των ομολόγων έχουν υποχωρήσει.
Αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι η απόδοση του 10ετούς ελληνικού ομολόγου, που έφτασε στο 15% περίπου το 2015, υποχώρησε στο 1,1% το Νοέμβριο.

Ωστόσο, για όλη την τρέχουσα θετική διάθεση, δεν είναι σαφές εάν η νέα κυβέρνηση θα μπορέσει πραγματικά να προσελκύσει τις ξένες επενδύσεις που χρειάζεται η ελληνική οικονομία για να επιταχύνει την ανάπτυξη και να ανακτήσει την απώλειας παραγωγής.
«Ο Μητσοτάκης κατανοεί πραγματικά τις επιχειρήσεις», σχολιάζει η Μιράντα Ξαφά, οικονομολόγος και πρώην αξιωματούχος του ΔΝΤ.
“Κατανοεί πολύ καθαρά τι πρέπει να γίνει.
Αλλά νομίζω ότι είναι αρκετά αισιόδοξος για το πόσο γρήγορα μπορεί να το κάνει αυτό.
Νομίζει ότι μπορεί να γυρίσει τη σελίδα και θα είναι μια άλλη Ελλάδα”, πρόσθεσε η ίδια.
Ο 51χρονος Μητσοτάκης πέρασε χρόνια, αν όχι δεκαετίες, εκπαίδευσης για την κορυφαία δουλειά της χώρας.
Ο πατέρας του ήταν πρωθυπουργός στις αρχές της δεκαετίας του 1990.
Η αδερφή του Ντόρα Μπακογιάννη ήταν υπουργός Εξωτερικών και δήμαρχος Αθηνών, θέση που τώρα κατέχει ο ανιψιός του.
Σπούδασε στο εξωτερικό, όπως πολλοί από την ελληνική ελίτ, Χάρβαρντ και το Στάνφορντ.
Εισήλθε στο κοινοβούλιο το 2004, αλλά η αρχική του σταδιοδρομία ήταν στην παροχή συμβουλών σε ιδιωτικά κεφάλαια.
Κέρδισε την ηγεσία της Νέας Δημοκρατίας το 2016 και οδήγησε το κόμμα σε πιο κεντρώα κατεύθυνση. Μπορεί να έχει την πολιτική γραμμή, αλλά ο Μητσοτάκης είναι ασυνήθιστος, λένε οι βοηθοί του. Κατά την προετοιμασία των εκλογών διέθεσε περισσότερους από 20 εξειδικευμένους τεχνοκράτες για να διαμορφώσουν τις βασικές θέσεις σε μια κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας.

Μετά την ανάληψη των καθηκόντων του, εκμεταλλεύτηκε το χαμηλότερο κόστος δανεισμού και τα καλύτερα από τα αναμενόμενα έσοδα για να μειώσει τους φόρους επί των εταιρειών, των περιουσιακών στοιχείων, των μερισμάτων και των προσωπικών εισοδημάτων.
Ενέτεινε τις προσπάθειές του για την εξυγίανση του τραπεζικού συστήματος και την ανάληψη επενδύσεων μεγάλης κλίμακας..
Παρά τη χλιαρή ανάκαμψη του, ο Μητσοτάκης εκτιμά τώρα ότι η Ελλάδα μπορεί να απολαμβάνει οικονομική ανάπτυξη φέτος κατά 3%.
Ωστόσο, τα προβλήματα της Ελλάδας παραμένουν βαθιά και το ΔΝΤ και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τα οποία παρακολουθούν στενά την Αθήνα μετά τη λήξη της διάσωσής της το 2018, είναι πιο σκεπτικά σχετικά με τις προοπτικές της χώρας.
Προβλέπουν αύξηση του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος κατά 2,3% φέτος, αλλά επιβράδυνση του ρυθμού το 2021.
“Οι αναπτυξιακές προοπτικές επιβαρύνονται από αδυναμίες (υψηλό δημόσιο χρέος, υψηλά μη εξυπηρετούμενα δάνεια, υπερχρεωμένοι δανειολήπτες), χαμηλή παραγωγικότητα, έλλειψη επενδύσεων, αδυναμία καλλιέργειας κουλτούρας πληρωμών και δυσμενή δημογραφικά στοιχεία”, ανέφεραν σε αξιολόγηση τους τον Νοέμβριο.

Μια δεκαετία αλλαγής για την Ελλάδα – Από τη διάσωση έως το πλεόνασμα του προϋπολογισμού

Απρίλιος 2010
Η Ελλάδα υπογράφει πρόγραμμα διάσωσης ύψους 110 δισ. ευρώ, το οποίο υποστηρίζεται από την ΕΕ και το ΔΝΤ
Μάρτιος 2012
Η Ελλάδα πραγματοποιεί αναδιάρθρωση σχεδόν 200 δισ. ευρώ του κρατικού χρέους.
Οι ομολογιούχοι υπέστησαν haircut κατά 53% στις συμμετοχές τους, μειώνοντας το χρέος της χώρας κατά 110 δισ. ευρώ
Ιανουάριος 2015
Το ριζοσπαστικό κόμμα του ΣΥΡΙΖΑ, με επικεφαλής τον Αλέξη Τσίπρα, κερδίζει τις γενικές εκλογές δεσμευόμενο να καταργήσει τη δεύτερη διάσωσης της Ελλάδας ύψους 130 δισ. ευρώ
Ιούλιος 2015
Οι Έλληνες ψηφοφόροι απορρίπτουν μια τρίτη συμφωνία διάσωσης σε δημοψήφισμα, ωθώντας τη χώρα στο χείλος της εξόδου από το ευρώ.
Μέσα σε λίγες μέρες, η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ αλλάζει απότομα την πορεία της και δέχεται ένα νέο πρόγραμμα διάσωσης ύψους 86 δισ. ευρώ που υποστηρίζεται από την ΕΕ
Αύγουστος 2018
Η Ελλάδα ολοκληρώνει με επιτυχία το τρίτο πρόγραμμα διάσωσης, ξεπερνώντας τους σκληρούς στόχους του πλεονάσματος του προϋπολογισμού
Ιούλιος 2019
Το κεντροδεξιό κόμμα της Νέας Δημοκρατίας, το οποίο είναι υπέρ του επιχειρηματικού κόσμου, κερδίζει γενικές εκλογές
Η κυβέρνηση και οι εξωτερικοί οικονομολόγοι τονίζουν ότι η μεγαλύτερη πρόκληση είναι η έλλειψη επενδύσεων, οι οποίες κατέρρευσαν κατά τη διάρκεια της κρίσης.
Οι επενδύσεις ως μερίδιο του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος ήταν στο χαμηλότερο επίπεδο στην ΕΕ το 2018 και ακόμη και σήμερα κυμαίνεται μόνο στο 12%, σε σύγκριση με τον μέσο όρο της ευρωζώνης που είναι στο 21%.
Οι εγχώριες αποταμιεύσεις είναι μέτριες για να παρέχουν τις επενδύσεις κεφαλαίου που χρειάζεται η οικονομία, γεγονός που αφήνει την Ελλάδα σε μεγάλο βαθμό εξαρτημένη από τις άμεσες ξένες επενδύσεις.
Ο Μητσοτάκης και οι υπουργοί του προσπαθούν όμως να πείσουν τους ξένους επενδυτές να έρθουν στην Ελλάδα, ενώ νομοθετούν για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της χώρας.
Ένα ζήτημα που αφορά τους επενδυτές είναι η φήμη της Ελλάδας στα γραφειοκρατικά εμπόδια στις επενδύσεις και στην επέκταση των πολιτικών παρεμβάσεων στο δικαστικό σύστημα, συχνά από τα ισχυρά συμφέροντα της χώρας.
Αυτά κυμαίνονται από κορυφαίους επιχειρηματικούς ομίλους έως ενώσεις επαγγελματιών και εργατικών συνδικάτων του δημόσιου τομέα.
“Οι τοπικοί φορείς του ιδιωτικού τομέα θέλουν να περιορίσουν τον ανταγωνισμό, ώστε να μπορούν να έχουν υπερβολικές αποδόσεις.
Είναι έμπειροι να πιέζουν τη διοίκηση να αποκλείσει δυνητικούς ανταγωνιστές, είτε εγχώριους είτε ξένους», σχολιάζει ένας πρώην αξιωματούχος του ΔΝΤ.
Τα εργατικά συνδικάτα κατόρθωσαν να καθυστερήσουν τις αναδιαρθρώσεις και τις ιδιωτικοποιήσεις κρατικών εταιρειών, μεταξύ των οποίων σχεδόν 20 ζημιογόνες εταιρίες, οι οποίες εποπτεύονται από την Ελληνική Εταιρεία Συμμετοχών και Επενδύσεων που δημιουργήθηκε κατόπιν αιτήματος της ΕΕ κατά τη διάσωση της Ελλάδας για την αναδιάρθρωση της διαχείρισης και την αύξηση των εσόδων της κυβέρνησης .
Ένα σημείο καμπής μπορεί να πλησιάζει, ωστόσο.
“Αυτό το έτος θα είναι το κλειδί. Αν δεν κάνουν κάποια σοβαρή προσπάθεια έναντι των ομάδων ειδικών συμφερόντων, το 2020 δεν πρόκειται ποτέ να συμβεί”, λέει ο πρώην αξιωματούχος του ΔΝΤ.

Ο Μητσοτάκης διόρισε τον Άδωνι Γεωργιάδη, πρώην επιχειρηματία και πολιτικό, ως υπουργό Οικονομικής Ανάπτυξης, ο οποίος ανέλαβε την πρωτοβουλία για επενδύσεις και την άρση των γραφειοκρατικών εμποδίων στα νέα έργα.
Ένα σημαντικό έργο είναι το Ελληνικό, η «σημαία» των δυσκολιών της επιχειρηματικής δραστηριότητας στην Ελλάδα – και των χαμένων ευκαιριών.

Ο παλιός αερολιμένας έκλεισε το 2001 και ο χώρος των βιομηχανικών εγκαταστάσεων έχει παραμείνει αδρανής από τότε.
Δύο ομάδες ξένων επενδυτών αποχώρησαν από το έργο, αφήνοντας τον ελληνικό εταίρο να συγκεντρώσει περίπου 1 δισ. ευρώ σε χρηματοδότηση δανείων και μετοχών το τελευταίο τρίμηνο του περασμένου έτους.
Η κατασκευή ενός συγκροτήματος καζίνο και ψυχαγωγίας – οι πρώτες φάσεις μιας ανακατασκευής μαμούθ αξίας 8 δισ. ευρώ σε οκτώ χρόνια – θα πρέπει τελικά να ξεκινήσει το πρώτο τρίμηνο του τρέχοντος έτους.

Η κυβέρνηση ελπίζει ότι η έναρξη των έργων στην περιοχή θα αποτελέσει ψυχολογικό σοκ σε μια χώρα συνηθισμένη σε καθυστερήσεις.
“Είναι ένα σημάδι ότι θέλουμε να δείξουμε στον υπόλοιπο κόσμο ότι εννοούμε επενδύσεις και ότι μπορούμε να τις υλοποιήσουμε”, λέει ο κ. Γεωργιάδης.
Η Ελλάδα θα χρειαστεί επίσης εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ για ταχείες επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Η κυβέρνηση σκοπεύει να κλείσει όλες τις μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από λιγνίτη μέχρι το 2028, οι οποίες σήμερα παρέχουν περίπου το 50% της ηλεκτρικής ενέργειας.
Αλλά μια μετατόπιση από τον άνθρακα σε αιολική και ηλιακή ενέργεια απαιτεί επίσης μια βαθιά αναδιάρθρωση της μεγαλύτερης ελληνικής εταιρείας, της Δημόσιας Επιχείρησης Ηλεκτρισμού, η οποία ανήκει κατά πλειοψηφία στο κράτος.
Η ΔΕΗ έχει μεγάλες ζημιές, εν μέρει εξαιτίας δισεκατομμυρίων ευρώ σε απλήρωτους λογαριασμούς πελατών κατά τη διάρκεια της κρίσης.
Το άλλο μεγάλο πρόβλημα που βαρύνει τις φιλοδοξίες του Μητσοτάκη είναι το τραπεζικό σύστημα της Ελλάδας, το οποίο αγωνίζεται να προσφέρει πίστωση στην πραγματική οικονομία.
Οι τέσσερις μεγάλες τράπεζες της Ελλάδας είναι οι λιγότερο κερδοφόρες στην ευρωζώνη και εξακολουθούν να γεμίζουν με μη εξυπηρετούμενα δάνεια.
Τα NPLs αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το 40% των περιουσιακών στοιχείων, παρά την πρόσφατη πρόοδο στον καθαρισμό των βιβλίων.
Η ΕΕ στα τέλη του 2019 έδωσε στην Αθήνα την έγκριση να εκφορτώσουν περίπου το ήμισυ των επισφαλών δανείων τους σε ένα κρατικό επενδυτικό όχημα.
Αλλά αργά ή γρήγορα οι τράπεζες θα πρέπει να αντιμετωπίσουν το άλλο μισό, εκτός αν ξαφνικά επιστρέψουν στην υγιή κερδοφορία.
Μία απάντηση που προτείνει η κυβέρνηση είναι μια ριζική αναθεώρηση των νόμων περί αφερεγγυότητας της Ελλάδας, προκειμένου να διευκολυνθούν οι τράπεζες.
Οι περίπλοκοι και διαφορετικοί κανόνες πτώχευσης – και οι εκτεταμένες προβλέψεις για ανοχή – άφησαν μια τεράστια «κληρονομιά» χρέους από νοικοκυριά και επιχειρήσεις, που επιβάρυναν την οικονομία.
Ένα νέο καθεστώς αφερεγγυότητας θα διευκόλυνε τις τράπεζες να ανακτήσουν τα επισφαλή χρέη.
Αλλά οποιαδήποτε κίνηση για να περιορίσει την ανοχή, ιδιαίτερα για τα στεγαστικά δάνεια, θα μπορούσε να αποδειχθεί ιδιαίτερα αμφισβητήσιμη και θα αποτελέσει μια ακόμα δοκιμασία για την αποφασιστικότητα του Μητσοτάκη.
Εκτός αν οι πρόωρες κινήσεις της κυβέρνησης αυξήσουν ουσιαστικά τον ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης και θα διευκόλυναν τον πρωθυπουργό να πείσει τους εταίρους της ευρωζώνης να δώσουν στην Αθήνα περισσότερα δημοσιονομικά περιθώρια ελιγμών.

Σε αντάλλαγμα για μερική ελάφρυνση του χρέους από την ευρωζώνη, η Αθήνα συμφώνησε να πετύχει πρωτογενές πλεόνασμα ύψους 3,5% του ΑΕΠ έως το 2022 και εν συνεχεία κατά μέσο όρο 2,2% έως το 2060.
Το ΔΝΤ και πολλοί οικονομολόγοι υποστηρίζουν ότι ένα τέτοιο υψηλό πλεόνασμα αποδυναμώνει την ανάπτυξη της Ελλάδας.
Ο Μητσοτάκης δεσμεύθηκε να επαναδιαπραγματευτεί τον στόχο, αλλά πρέπει να ικανοποιήσει τους δανειστές για συνέπεια.