ΤΟ ΠΕΙΡΑΜΑ ΤΟΥ ΜΙΛΓΚΡΑΜ, Η ΜΕΡΚΕΛ ΚΑΙ Ο «ΣΕΒΑΣΜΟΣ» ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΑ ΣΥΓΚΥΒΕΡΝΗΤΗ

Άρχισαν πάλι τα όργανα. Για την τύχη της Ελλάδας. «Δεν βγαίνει το πρόγραμμα», λένε οι μεν. «Παρά τις δυσκολίες η χώρα είναι σε καλό δρόμο» υποστηρίζουν οι δε. Διιστάμενες είναι οι απόψεις και για το «χρηματοδοτικό κενό», τα «νέα μέτρα», το «πρωτογενές πλεόνασμα», αλλά και το τι θα γίνει με την «ελιά» της Κεντροαριστεράς, τη Χρυσή Αυγή, το ποιός θα κερδίσει τις επόμενες εκλογές.

Ειδήμονες

και αυθεντίες μας βομβαρδίζουν, από πρωίας μέχρι νυχτός, για το τι θα μας συμβεί. Οι περισσότεροι είναι δοκησίσοφοι, αλλά αυτό, για τους ίδιους και όσους τους προβάλλουν, δεν έχει καμία σημασία. Ούτε τους απασχολεί η ιδιοτέλεια των ξένων, κυρίως, ειδημόνων. Το γεγονός ότι η «ανάσταση», που προφήτευαν κάποιοι, καθυστερεί ή δεν επήλθε η «καταστροφή» που κάποιοι άλλοι προέβλεπαν ουδόλως όμως φαίνεται να απασχολεί τις, κατά βάσιν, τηλεοπτικές αυθεντίες.

Ειλικρινά κουράστηκα, και νομίζω οι περισσότεροι των Ελλήνων -που έχουν άλλα προβλήματα, άμεσα και βιοτικά, να λύσουν- με τους «έγκυρους». Είτε πολιτικοί και οικονομολόγοι είναι είτε αναλυτές και ειδικοί επιστήμονες. Λέω λοιπόν σήμερα να αποδράσουμε από τον …κύκλο των χαμένων προφητών. Να αψηφήσουμε την αυθεντία και την εξουσία. Να γυρίσουμε την πλάτη τόσο στον «παράδεισο» που θα χάσουμε αν φύγουμε από το ευρώ όσο και στην «κόλαση» που θα (συνεχίσουμε να) ζούμε όσο παραμένουμε σ’ αυτό. Και να το κάνουμε όχι με δικά μου λόγια, αλλά του Ρολφ Ντομπέλλι, όπως τα καταθέτει στην «Τέχνη της καθαρής σκέψης».

…Υπάρχουν περίπου ένα εκατομμύριο οικονομολόγοι σ’ αυτόν τον πλανήτη. Κι όμως, κανείς δεν μπόρεσε να προβλέψει τον ερχομό της οικονομικής κρίσης, κι ακόμα λιγότερο την εξέλιξη των γεγονότων από την έκρηξη της φούσκας των ακινήτων μέχρι τη σημερινή χρηματοοικονομική κρίση μέσω της κατάρρευσης των παραγώγων αντιστάθμισης κινδύνου πιστοληπτικής ικανότητας (Credit Default Swaps). Καμιά ομάδα ειδημόνων δεν υπέστη ποτέ τόσο θεαματική ήττα. Ο απολογισμός του ιατρικού σώματος δεν είναι καλύτερος. Ως το 1900, όταν ήσουν άρρωστος, ήταν προτιμότερο να μην πας στον γιατρό αν δεν ήθελες να δεις την κατάστασή σου να χειροτερεύει (απουσία υγιεινής, αφαιμάξεις και άλλες στρεβλές πρακτικές).

Αλλά το πρώτο πρόβλημα δεν είναι το σοβαρότερο. Ας πέφτουν έξω συχνά οι ειδήμονες. Στο κάτω κάτω, τα λάθη είναι ανθρώπινα. Το χειρότερο είναι ότι ενώπιον μιας αυθεντίας σχεδόν δεν τολμάμε πια να σκεφτούμε μόνοι μας. Είμαστε πολύ λιγότερο επιφυλακτικοί απέναντι στις γνώμες των ειδικών παρά απέναντι σε άλλες γνώμες. Και, κυρίως, υπακούμε στην αυθεντία ακόμα κι όταν έρχεται σε αντίθεση με τη λογική και την ηθική. Έχουμε την τάση να πέφτουμε στην παγίδα της πλάνης του κύρους.

Το δείχνει ένα πείραμα που έκανε ο ψυχολόγος Στάνλεϋ Μίλγκραμ το 1961. Ζητήθηκε από κάποιους εθελοντές να διοχετεύουν ηλεκτρικό ρεύμα σ’ ένα άτομο καθισμένο από την άλλη πλευρά ενός γυάλινο ή διαχωριστικού -15V, 30V, 45V και ούτω καθεξής έως μια σχεδόν θανατηφόρα εκκένωση 450Volt. Όταν το κακοποιημένο άτομο άρχισε να ουρλιάζει και να σφαδάζει από τον πόνο (στην πραγματικότητα ήταν σκηνοθεσία, δε διοχετευόταν ρεύμα και το «θύμα» ήταν ηθοποιός) και οι εθελοντές θέλησαν να σταματήσουν το πείραμα, ο καθηγητής Μίλγκραμ τους απάντησε ήρεμα: «Συνεχίστε, το απαιτεί το πείραμα». Οι περισσότεροι συνέχισαν να διοχετεύουν όλο και πιο ισχυρό ρεύμα. Πάνω από τους μισούς έφτασαν μάλιστα ως το μάξιμουμ της ηλεκτρικής τάσης -από σεβασμό και μόνο στο κύρος του καθηγητή.

Τις τελευταίες δεκαετίες οι αεροπορικές εταιρείες κατάλαβαν ότι η πλάνη του κύρους μπορεί να αποβεί επικίνδυνη. Πολλά ατυχήματα οφείλονται στο ότι ο κυβερνήτης κάνει κάποιο λάθος και, ενώ ο συγκυβερνήτης το αντιλαμβάνεται, δεν τολμάει να το επισημάνει από υπερβολικό σεβασμό στον ανώτερο. Εδώ και δεκαπέντε χρόνια οι πιλότοι όλων σχεδόν των αεροπορικών εταιρειών εκπαιδεύονται σε αυτό που ονομάζεται «Διαχείριση Πόρων Πληρώματος». Μαθαίνουν δηλαδή να θίγουν ελεύθερα και άμεσα τις ανακολουθίες που πέφτουν στην αντίληψή τους. Με άλλα λόγια, εξασκούνται επίπονα στο να απαλλαγούν από την πλάνη του κύρους…

Δυστυχώς, εμείς όχι από σεβασμό αλλά από φόβο, στα λάθη των τροϊκανών «πιλότων» έχουμε διαλέξει το ρόλο του, προ δεκαπενταετίας, «συγκυβερνήτη». Παρακολουθούμε, χωρίς να επεμβαίνουμε για να διορθωθεί το λάθος. Έτσι όμως, η «πτήση» κινδυνεύει να μην φτάσει ποτέ στον προορισμό της, την έξοδο από την κρίση. Ανά πάσα στιγμή -ακόμα και τώρα που, όπως λένε, βγαίνουμε από τα σύννεφα- μπορεί να συμβεί το ατύχημα.

Το δε χειρότερο είναι ότι η Μέρκελ δεν είναι Μίλγκραμ. Στο «πείραμά» της το «θύμα» δεν είναι ηθοποιός, είναι ένας ολόκληρος λαός, οι Έλληνες. Και όχι μόνον. Είναι και οι Ισπανοί, οι Πορτογάλοι, οι «Νότιοι». Και το «ηλεκτρικό ρεύμα» που διοχετεύει στο σώμα μας δεν είναι ψεύτικο, είναι πραγματικό. Υπάρχουν μάλιστα πολλοί οπαδοί της στην ευρωζώνη που, παρασυρμένοι από την πλάνη του κύρους και της ισχύος της, είναι πρόθυμοι -όπως φάνηκε προχθές και στο Eurogroup- να ανεβάσουν στο μάξιμουμ την «ηλεκτρική τάση». Κι αυτό είναι που με φοβίζει περισσότερο.