ΤΑ ΤΡΙΑ ΛΑΘΗ ΤΟΥ ΤΣΙΠΡΑ ΚΑΙ Ο «ΣΥΝΑΓΕΡΜΟΣ» ΤΟΥ ΣΑΜΑΡΑ

Στην πολιτική δεν κερδίζει αυτός που προσπαθεί να τα κάνει όλα σωστά, αλλά αυτός που κάνει τα λιγότερα λάθη. Αυτή είναι η άποψη του Αντώνη Σαμαρά όταν ερωτάται για το ποιός τελικά θα κερδίσει την παρτίδα ανάμεσα σ” αυτόν και τον Αλέξη Τσίπρα. Και, φυσικά, θεωρεί ότι ο ίδιος έχει κάνει τα λιγότερα λάθη σε αντίθεση με τον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης που το τελευταίο διάστημα κάνει συνεχώς λάθη. Η άποψη αυτή του πρωθυπουργού δεν απέχει και

Οι δηλώσεις Σταθάκη για τους φόρους και το χρέος και οι αντιδηλώσεις της ομάδας Λαφαζάνη ξαναέφεραν, τη βοηθεία και των Μέσων Ενημέρωσης, στην επιφάνεια, και μάλιστα με βίαιο τρόπο, το διχασμό που επικρατεί στο ΣΥΡΙΖΑ για τα θέματα της Ευρώπης και του ευρώ. Κυρίως όμως κατέδειξαν έναν ερασιτεχνισμό στη διαχείριση των κρατικών υποθέσεων στην περίπτωση που θα αναλάμβαναν τη διακυβέρνηση της χώρας. Ερασιτεχνισμός που προκαλεί προβληματισμό άμα και ανησυχία στους πολίτες, οι οποίοι είναι λογικό να φοβούνται μήπως χάσουν κι αυτά τα ολίγα που τους έχουν απομείνει εφόσον αλλάξει βάρδια η εξουσία. Η αντιπολίτευση για να κερδίσει τη μάχη θα πρέπει να δημιουργεί αισθήματα εμπιστοσύνης, σταθερότητας και αισιοδοξίας. Και ο ΣΥΡΙΖΑ με τις δηλώσεις και τη συμπεριφορά πλειόνων στελεχών του εκπέμπει στις συχνότητες της ασάφειας και του ηρωϊσμού («θα το παλέψουμε και ελπίζουμε να κερδίσουμε»). Οι πολίτες όμως, στη συντριπτική τους πλειοψηφία, δεν θέλουν ήρωες, αλλά καπετάνιους που θα τους βγάλουν με ασφάλεια στο λιμάνι. Μπορεί να συγκινούνται από τα «άσματα ηρωϊκα και πένθιμα» όμως προτιμούν να μην είναι αυτοί οι «χαμένοι ανθυπολοχαγοί στην Αλβανία».

Μετά ήταν οι επιλογές για τις αυτοδιοικητικές εκλογές, και ιδίως για τις περιφέρειες, όχι μόνον, στις περισσότερες των περιπτώσεων, δεν ήταν οι καλύτερες δυνατές, αλλά ήταν και λανθασμένες. Και σε ότι αφορά τα πρόσωπα και κυρίως στην αντίληψη («να καταγράψουμε τις δυνάμεις μας») που κυριάρχησε για τις επιλογές των προσώπων. Αντί να δημιουργήσουν συμμαχίες και να παρουσιάσουν ένα πρόπλασμα μελλοντικής διακυβέρνησης, προτίμησαν να κρατήσουν κλειστές τις πόρτες στις δυνάμεις που απελευθερώνει η κρίση και κυρίως στο λεγόμενο κοινωνικό ΠΑΣΟΚ. Και το πληρώνουν με εσωστρέφεια, γκρίνια, αλλά και παραχωρώντας έδαφος σε άλλους για να κάνουν παιχνίδι, να αθροίσουν δυνάμεις και να θολώσουν το τοπίο. Κάτι που αποτυπώνεται και στις δημοσκοπήσεις. Όσο προβληματικές και να είναι αυτές, με τις κοινωνικοοικονομικές συνθήκες που επικρατούν ο ΣΥΡΙΖΑ θα έπρεπε να σαρώνει. Θα έπρεπε να καταγράφεται με ευκρίνεια η αδιαμφισβήτητη πλειοψηφική του δυναμική και όχι, όπως συμβαίνει, να κυριαρχεί η ρευστότητα. Αν μάλιστα η, πιθανολογούμενη, απώλεια της μάχης του χάρτη των αυτοδιοικητικών εκλογών δεν ισοφαριστεί με καταφανή διαφορά από τη Ν.Δ. στις ευρωεκλογές -ο εστί μεθερμηνευόμενο, να επιβεβαιώνεται ο Κουμουνδούρειος χαρακτηρισμός της ευρωκάλπης ως «δημοψήφισμα»- τότε το πρόβλημα ενδέχεται να μεταναστεύσει από την κυβέρνηση στην αξιωματική αντιπολίτευση.

Και το τρίτο λάθος της Κουμουνδούρου -για να αναφερθούμε μόνον στα γενικά και να μην μπούμε σε περιπτωσιολογία- είναι ότι πέφτει στην παγίδα της κυβέρνησης να συγκρούεται για τα προφανή. Για παράδειγμα ήταν προφανές ότι θα υπήρχε πρωτογενές πλεόνασμα, ήταν προφανές ότι δεν θα υπογράφονταν νέο μνημόνιο, ήταν προφανές ότι δεν θα λαμβάνονταν νέα μέτρα λιτότητας, ήταν προφανές ότι θα υπήρχε συμφωνία με την τρόικα για την ομαλή συνέχιση του προγράμματος δανειοδότησης. Ακόμη και η χείρα βοηθείας των εταίρων-δανειστών μας στην κυβέρνηση, ενόψει ευρωεκλογών, ήταν προφανής. Προφανώς στον ΣΥΡΙΖΑ είτε δεν έχουν καλές πηγές πληροφόρησης είτε παρασύρονται από ιδεοληπτικούς αναλυτές και δημοσιολόγους αντί να διαμορφώνουν γνώμη από ψύχραιμες φωνές και αντικειμενικές προσεγγίσεις. Ίσως αυτός είναι ο λόγος που επέλεξε να δώσει λάθος μάχες στα προφανή, υποστηρίζοντας ότι τίποτε από αυτά δεν θα συμβούν. Τις εξαγγελίες, σε τόσο προφανή και αποδεκτά απ” όλους πράγματα (όλοι θέλουν πρωτογενές πλεόνασμα, όλοι θέλουν να μην υπάρξουν νέα μέτρα και νέο μνημόνιο, όλοι θέλουν να μην βρεθεί η χώρα στον αέρα επειδή δεν μπορεί να καλύψει τις υποχρεώσεις της), δεν τις αμφισβητείς, σφυροκοπείς τον αντίπαλο ότι προσπαθεί να τις κάνει πράξη με λάθος ή και καταστροφικό τρόπο. Το επιπλέον που μπορείς να κάνεις είναι, μέσω συγκεκριμένων, διαφορετικών και πιο ελκυστικών υποδείξεων, να ανεβάζεις όσο το δυνατόν υψηλότερα τον πήχη για την κυβέρνηση. Αν οι εξαγγελίες δεν υλοποιηθούν, η ζημία για την κυβέρνηση είναι σίγουρη, δεν χρειαζόταν εσύ να το προβλέψεις. Εξίσου σίγουρο είναι, αντικειμενικά, και το όφελος για την αντιπολίτευση, αφού δεν είναι αυτή που ευθύνεται για την μη υλοποίηση των εξαγγελιών της κυβέρνησης. Η πολιτική δεν είναι διαγωνισμός προβλέψεων και προσωπικών επιθυμιών ούτε μονομαχία προφητών, είναι σύγκρουση (εγχώριων και διεθνών) συμφερόντων, πολιτικών σχεδίων, οικονομικών προγραμμάτων, εθνικών προτεραιοτήτων και κοινωνικών δυνάμεων αναφοράς.

Το γεγονός ότι μπορεί να έχουν έτσι τα πράγματα στην αξιωματική αντιπολίτευση, δεν σημαίνει ότι θα δικαιωθεί και η δεύτερη άποψη του πρωθυπουργού (για το πως προβλέπει να εξελιχθεί η μονομαχία του με τον Αλέξη Τσίπρα), ό,τι δηλαδή θα καταφέρει να γυρίσει το παιχνίδι και να εξαντλήσει η κυβέρνηση την τετραετία. Κατ” αρχήν, η συμφωνία με την τρόικα, το πρωτογενές πλεόνασμα και το θετικό κλίμα που διαμορφώνεται στις αγορές, τα διεθνή Μέσα Ενημέρωσης και τους εταίρους-δανειστές μας για τις δυνατότητες της ελληνικής οικονομίας να ανακάμψει δεν μπορεί κάποιος να υποστηρίξει, χωρίς να διακινδυνεύσει τη σοβαρότητά του, ότι μας βγάζουν από την κρίση. Σίγουρα είναι θετικές ενδείξεις που καλλιεργούν προσδοκίες. Μέχρις εκεί. Δεν προδικάζουν το αποτέλεσμα. Η κοινωνική πραγματικότητα παραμένει ζοφερή το ίδιο και η παγωνιά στην αγορά. Το πρόβλημα δεν λύνεται με τα 500 ευρώ τα οποία θα πάρουν, εφάπαξ, 1.000.000 φτωχοί, χαμηλοσυνταξιούχοι και ένστολοι. Σίγουρα είναι ένα καλό βοήθημα ενόψει μάλιστα και των εορτών του Πάσχα. Όπως καλό, για την τόνωση της ρευστότητας, είναι και το επιπλέον 1 δις ευρώ επιστροφή από τις ληξιπρόθεσμες οφειλές του κράτους στις εταιρείες. Όμως ούτε αυτό αρκεί για να γυρίσει ο Σαμαράς, υπέρ του, το παιχνίδι. Και το ξέρει. Όπως ξέρει ότι το θετικό κλίμα μπορεί, ανά πάσα στιγμή, να στραβώσει όσο οι πολιτικές παράμετροι του οικονομικού προβλήματος συνεχίζουν να απειλούν άμεσα την κυβερνητική σταθερότητα επειδή εμπεριέχουν υψηλό βαθμό απροσδιοριστίας. Και δεν είναι τόσον ο κίνδυνος να καταψηφιστούν στη Βουλή τμήματα της συμφωνίας με την τρόικα ούτε η πιθανολογούμενη κατάρρευση του ΠΑΣΟΚ στις ευρωεκλογές όσον τα προβλήματα που θα αντιμετωπίσει ο ίδιος στην προσπάθεια να υπερκεράσει πολιτικά τον ΣΥΡΙΖΑ.

Ο Σαμαράς γνωρίζει, και το γνωρίζει καλά, ότι οικονομική ανάκαμψη χωρίς πολιτική και ευρύτερα θεσμική αναγέννηση δεν είναι δυνατή. Μπορεί να σημειώνει βήματα προόδου στο οικονομικό πεδίο, μπορεί να βρίσκει κάθε φορά καινούργια σημεία ισορροπίας με την τρόικα, μπορεί, επωφελούμενος και από τα λάθη των αντιπάλων του, να κερδίζει χρόνο στη διακυβέρνηση όμως για να τελεσφορήσει το εγχείρημα χρειάζεται και γερούς πολιτικούς δοκούς αντιστήριξης. Και αυτούς δεν τους έχει. Δεν είναι σε κατάσταση αποσύνθεσης μόνον η Κεντροαριστερά είναι και η Δεξιά που έχει δομικά προβλήματα. Προσώρας η Ν.Δ., λόγω της κοινοβουλευτικής πρωτοκαθεδρίας και της κυβερνητικής διαχείρισης της εξουσίας, παραμένει ο κυρίαρχος πόλος στη Συντηρητική Παράταξη. Όμως δεν είναι σίγουρο ότι αυτό θα διαρκέσει για πολύ. Ο κίνδυνος να είναι αυτή, μετά το ΠΑΣΟΚ, που θα μπει σε περιδίνηση δεν είναι ούτε αμελητέος ούτε ίσως και τόσον μακρινή υπόθεση όσο πιθανώς ορισμένοι φαντάζονται. Το γεγονός και μόνον ότι αρκετοί φαντασιώνονται, αλλά και το ομολογούν, την επιστροφή Καραμανλή για να επανενώσει τη Δεξιά και να οδηγήσει τη χώρα, όπως ο «εθνάρχης» θείος του, σε μια νέα ανορθωτική πορεία δείχνει τα όρια, αλλά και τα αυριανά προβλήματα, του Σαμαρά. Τον Σαμαρά μπορεί να μην τον γοητεύει μια εθναρχία τύπου Καραμανλή, ίσως επειδή δεν μπορεί και να υπάρξει, αλλά μάλλον δεν (θα πρέπει να) τον αφήνει αδιάφορο ένας «Συναγερμός» αλά Παπάγου. Εξάλλου οι συνθήκες σήμερα περισσότερο προσομοιάζουν με αυτές του 1952 παρά με αυτές του 1974.

Η αλήθεια είναι ότι ο Σαμαράς εδώ και καιρό θα ήθελε, στις ευρωεκλογές, να ηγηθεί ενός σχήματος, με την επωνυμία «Ευρωπαϊκός Συναγερμός», στο οποίο θα συμμετείχαν οι φιλοευρωπαϊκές δυνάμεις από την Δεξιά μέχρι τη Δημοκρατική Αριστερά και το οποίο θα συγκρούονταν μετωπικά με τον ΣΥΡΙΖΑ. Με απλά λόγια θα ήθελε η τρικομματική κυβέρνηση (Ν.Δ., ΠΑΣΟΚ, ΔΗΜΑΡ) να μετεξελιχθεί και σε εκλογικό σχήμα στο οποίο θα υπήρχε χώρος και για κινήσεις και προσωπικότητες, οι οποίες θεωρούν την συμμετοχή της Ελλάδας στην ευρωπαϊκή οικογένεια ως ύψιστη προτεραιότητα. Με την αποχώρηση της ΔΗΜΑΡ από την κυβέρνηση το σχέδιο αυτό ναυάγησε, αλλά δεν εγκαταλείφθηκε. Για κάποια στιγμή ο Σαμαράς προβληματίστηκε σοβαρά να πάει σε πρόωρες εθνικές εκλογές, πριν τις ευρωεκλογές ή το αργότερο αυτές να γίνουν στις 18 Μαΐου μαζί με τον πρώτο γύρο των αυτοδιοικητικών εκλογών. Το σχέδιο αυτό ήταν συνάρτηση του αποτελέσματος των διαπραγματεύσεων με την τρόικα. Εάν οι διαπραγματεύσεις δεν είχαν το επιθυμητό αποτέλεσμα για την κυβέρνηση, θα ετίθετο σε ισχύ και μάλιστα με καταγγελία, σε ιδιαίτερα υψηλούς τόνους, της τρόικας. Παρά τα όσα περί του αντιθέτου μπορεί να λέγονται, μέχρι και τις προηγούμενες ημέρες έμπιστοι άνθρωποι του πρωθυπουργού έκαναν επαφές με ξένες πρεσβείες για να διαπιστώσουν τις αντιδράσεις που θα υπήρχαν σε περίπτωση πρόωρης κάλπης. Οι αντιδράσεις από τις πρεσβείες ήταν αρνητικές όμως ο Σαμαράς συνέχιζε να διατηρεί ζωντανό το σενάριο. Ενδεχομένως ήταν ένας έμμεσος τρόπος πίεσης προκειμένου να επιτύχει το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα στις διαπραγματεύσεις με την τρόικα, αλλά και για να στέλνει λάθος μηνύματα στην αξιωματική αντιπολίτευση, η οποία προφανώς έχει βρει τον τρόπο ώστε να γίνεται κοινωνός των παρασκηνιακών ενεργειών του πρωθυπουργού. Μετά την προχθεσινή συμφωνία με τη τρόικα το σχέδιο πρόωρη κάλπη εγκαταλείφθηκε οριστικά.

Παραμένει όμως το σχέδιο του «Συναγερμού». Όχι τόσο με αιχμή την Ευρώπη, όσο με την εσωτερική πολιτική ανασυγκρότηση που, όπως ο ίδιος πιστεύει, απαιτείται προκειμένου να στηριχθεί η εφεξής πορεία της χώρας μετά και την συμφωνία με την τρόικα. Αν ο «Ευρωπαϊκός Συναγερμός» ανταποκρίνονταν στις ανάγκες των ευρωεκλογών, η «Νέα Ελλάδα», που είναι η νέα ονομασία του σχήματος που έχει σφηνωθεί στο μυαλό του πρωθυπουργού, θα πρέπει να στοχεύει στη διαμόρφωση της νέας πολιτικής πραγματικότητας όπως αυτή θα προκύπτει από την ανάγκη αφενός να μην κινδυνεύσει η κυβερνητική και πολιτική σταθερότητα από το αποτέλεσμα των εκλογών του Μαΐου, αλλά κυρίως να μην οδηγηθεί η χώρα σε εκλογές με αφορμή την εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας. Έχοντας λύσει τις εκκρεμότητες που υπήρχαν με την τρόικα για την εκταμίευση της δόσης (τα μόνο που απομένουν είναι αφενός να υπάρξει, και θα υπάρξει, συμφωνία για την κάλυψη του χρηματοδοτικού κενού την επόμενη διετία και αφετέρου να λάβει μια υπόσχεση, που θα τη λάβει, από τους εταίρους μας για λύση του προβλήματος του χρέους μετά το καλοκαίρι) θα πρέπει να θεωρείται σίγουρο ότι ο Σαμαράς θα επιχειρήσει να αλλάξει εντελώς την ατζέντα της πολιτικής αντιπαράθεσης. Εκτός από οικονομικές εξαγγελίες για μεγάλα έργα, μια πρώτη εικόνα έδωσε ο Χρυσοχοΐδης μιλώντας προσφάτως στο Bloobmerg, αναπτυξιακά προγράμματα και στήριξη επιχειρήσεων, θα δώσει προτεραιότητα στις θεσμικές και συνταγματικές αλλαγές που πρέπει να γίνουν για ριζική αναμόρφωση του πολιτικού συστήματος. Αλλαγές στις οποίες κατά καιρούς έχει αναφερθεί, ακόμη και από την εποχή της Πολιτικής Άνοιξης, και οι οποίες λόγω και της συντελεσθείσας απαξίωσης του πολιτικού συστήματος έχουν γίνει περίπου κοινοί τόποι. Φυσικά η νέα φάση απαιτεί και σηματοδότηση. Και ορισμένοι του εισηγούνται αυτή να ξεκινήσει με ανασχηματισμό του κυβερνητικού σχήματος και στον οποίον να αποτυπώνονται οι νέες προτεραιότητες του Σαμαρά. Αντίθετα άλλοι θεωρούν σωστό αυτός να γίνει μετά τις ευρωεκλογές ώστε να απαντά και στο αποτέλεσμα της κάλπης. Πάντως η καμπάνα του «Συναγερμού», κατά τους πρωθυπουργικούς σχεδιασμούς, όταν (και εφόσον καταφέρει αφού είναι πολύ δύσκολο) ηχήσει, θα πρέπει να έχει γλυκόλαλο ήχο όχι μόνον για τις διάσπαρτες δυνάμεις της Κεντροδεξιάς ούτε μόνον για την «Ελιά», αλλά και για τη ΔΗΜΑΡ μέχρι και το νεοσχηματισθέν «Ποτάμι».

Εξυπακούεται ότι στην πόλωση που θα επιχειρήσει ο Σαμαράς για να ανακόψει τον ΣΥΡΙΖΑ θα υπάρξει ανταπάντηση από τον Τσίπρα με κάλεσμα για Αριστερή (Προοδευτική) Λαϊκή Ενότητα. Το ποιό από τα δύο στρατόπεδα θα αθροίσει περισσότερες δυνάμεις μέλλει να αποδειχθεί. Κρίσιμο μέγεθος είναι ο, έστω και συρρικνωμένος, ενδιάμεσος χώρος της Κεντροαριστεράς. Προσώρας, το ΠΑΣΟΚ, με επικεφαλής τον Βενιζέλο, προσανατολίζεται προς τη δεξιά συμμαχία, η ΔΗΜΑΡ μπορεί να κρατά αποστάσεις, αλλά το πιθανότερο είναι να κινηθεί προς τον αριστερό πόλο διακυβέρνησης. Φυσικά στη νέα φάση που μπαίνει το κομματικό σύστημα ενόψει των ευρωεκλογών και κυρίως μετά από αυτές θα υπάρξουν αλλαγές ηγεσιών, διασπάσεις, συνενώσεις, νέες εμφανίσεις και ανατροπές που θα ορίσουν ένα νέο τοπίο. Τοπίο που μπορεί να μην είναι αυτό που ονειρεύεται ο Σαμαράς αν οι οικονομικές εξελίξεις δεν είναι αυτές που πιστεύει, ενώ δεν πρέπει να παραγνωρίζουμε και τις επιπτώσεις που μπορεί να έχουν η αναταραχή στην Ουκρανία, η αποσταθεροποίηση του Ερντογάν στην Τουρκία και η νέα, ίσως και τελευταία, προσπάθεια επίλυσης του Κυπριακού…

ΥΣΤΕΡΟΓΡΑΦΟ: Το άρθρο μου αυτό δημοσιεύτηκε την περασμένη Κυριακή (23/3/2014) στην εφημερίδα «Πρώτο Θέμα». Το δημοσιεύω και εδώ, για να γνωρίζουμε το φόντο στο οποίο διεξάγεται η αντιπαράθεση Σαμαρά – Τσίπρα για την πρόσφατη συμφωνία της κυβέρνησης με την τρόικα, η οποία και αποτυπώνεται στο πολυνομοσχέδιο που καλείται να εγκρίνει η Βουλή.