ΕΠΤΑ ΕΝΣΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΜΙΑ ΑΛΗΘΕΙΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΔΗΜΟΣΚΟΠΗΣΕΙΣ

Εφεξής, και όσο θα πλησιάζουμε προς τις ευρωπαϊκές και αυτοδιοικητικές εκλογές του Μαΐου, σχεδόν κάθε εβδομάδα θα έχουμε και μια δημοσκόπηση, ίσως και περισσότερες. Και όλες τηλεφωνικές. Με πανελλαδικό δείγμα 1.000 ατόμων! Αν είναι δυνατόν τηλεφωνικά και με 1.000 άτομα να βγάλεις συμπέρασμα, ειδικά για τις ευρωεκλογές και για τις (όποτε αυτές γίνουν) εθνικές εκλογές

Δεν καταλαβαίνω λοιπόν γιατί όλοι αυτοί οι φωστήρες που βγαίνουν στα παράθυρα και τις σχολιάζουν δεν λένε το εξής απλό: «Για ελάτε εδώ, ρε παλικάρια. Όταν λέτε «1.000 άτομα», μπορείτε να μας πείτε πόσοι είναι στην Αττική, πόσοι στη Μακεδονία, πόσοι στη Θεσσαλία, την Ήπειρο, τη Στερεά Ελλάδα, τη Θράκη, τα νησιά αυτοί που συγκροτούν το δείγμα σας; Είναι δυνατόν με 150 άτομα στην Πελοπόννησο, 130 στη Θεσσαλία, 170 στη Δυτική Ελλάδα, 200 στη Μακεδονία να ξέρετε τις διαθέσεις του κόσμου; Είναι δυνατόν, και μάλιστα από το τηλέφωνο; Ας πάρουμε μια εύκολη περίπτωση. Τη Δυτική Ελλάδα, που έχει μόνο τρεις νομούς. Πόσο είναι το δείγμα; 150; Είναι δυνατόν με 50 άτομα από την Αιτωλοακαρνανία, την Αχαΐα ή την Ηλεία να διαγνώσετε τις επιθυμίες του εκλογικού σώματος;».

Επιπροσθέτως, γιατί δεν ρωτούν: «Και δεν μου λέτε, σε τι τηλέφωνα έγινε η δημοσκόπηση; Σε σταθερά ή και σε κινητά;» Η απάντηση που θα λάβουν είναι μόνον σε σταθερά. Κι αν τους πείτε, «μα πλέον σε σταθερά τηλέφωνα μιλούν μόνο οι γιαγιάδες και οι παππούδες μας», θα σας απαντήσουν ότι μόνον έτσι μπορούν να διασφαλίσουν ότι το δείγμα θα είναι τυχαίο. Το γεγονός ότι πολλοί άνθρωποι, κυρίως φτωχοί, για λόγους οικονομίας, έχουν διακόψει το σταθερό τηλέφωνο και επικοινωνούν με καρτοκινητά, προφανώς δεν τους απασχολεί ακόμη κι αν αυτό αλλοιώνει το τυχαίο του δείγματος, αλλά και το κοινωνικο-οικονομικό και ηλικιακό προφίλ των ερωτώμενων. Επειδή όμως, όπως υποστηρίζουν οι ίδιοι οι δημοσκόποι, είναι διαφορετική η εκλογική συμπεριφορά των νέων ανθρώπων από αυτή των μεγαλυτέρων σε ηλικία, ευθέως ανακύπτει θέμα και αντιπροσωπευτικότητας του δείγματος.

Το τρίτο, που θα έπρεπε να ρωτήσουν τους δημοσκόπους, είναι κατά πόσον θεωρούν αξιόπιστο το δείγμα, άρα και τα συμπεράσματα των ερευνών τους σοβαρά, όταν είναι γνωστό τις πάσι ότι τουλάχιστον το 35%, αυτών που τηλεφωνούν, αρνείται να απαντήσει. Ακούνε δημοσκόπο και του κλείνουν το τηλέφωνο στα μούτρα. Ερώτημα: οι αρνούμενοι να συμμετάσχουν σε δημοσκόπηση, τι εκλογική συμπεριφορά έχουν; Υποθέτω, ένας σοβαρός αναλυτής θα δηλώσει άγνοια. Μπορεί βέβαια κάποιος να πιθανολογήσει με βάση τις επιθυμίες του, μυρίζοντας τα νύχια του, την εξυπηρέτηση του πελάτη του, διαβάζοντας την πλάτη ενός σφάγιου. Όμως έτσι, όποιος το κάνει, δεν είναι δημοσκόπος, αλλά οιωνοσκόπος.

Η τέταρτη απορία άμα και ερώτημα είναι: τι θα συμβεί αν προσέλθουν στις κάλπες αυτοί που στις προηγούμενες εκλογές δεν ψήφισαν; Ποιό κόμμα θα ευνοηθεί και γιατί; Οι δημοσκόποι, όταν κάποιος δηλώσει ότι στις προηγούμενες εκλογές δεν ψήφισε, τον περιλαμβάνουν στο δείγμα ή τον αγνοούν; Στις βουλευτικές εκλογές του 2012, πόσο λιγότεροι ψηφοφόροι προσήλθαν από αυτούς που είχαν ψηφίσει το 2009; Και από που, κατά κύριο λόγο, προέρχονται; Και επειδή που να ψάχνεις τώρα να βρεις δημοσκόπο για να σου απαντήσει, σας λέω εγώ: Τον Ιούνιο 2012 ψήφισαν 827.000 λιγότεροι (7.044.606 ήταν το 2009 και 6.217..000 το 2012).

Αν αθροίσουμε τις ψήφους του, σχηματικά, «δεξιού τόξου» (Ν.Δ., ΑΝ.ΕΛ, Χ.Α., ΛΑΟΣ, Φιλελεύθεροι) βλέπουμε ότι τον Μάιο 2012 έλαβαν περίπου 2.900.000 ψήφους και τον Ιούνιο 2.800.000. Το 2009 το «δεξιό τόξο» (Ν.Δ., ΛΑΟΣ, Χ.Α.) είχε λάβει 2.700.000. Ειδικότερα, η Ν.Δ. το 2009 έλαβε 2.295.719 ψήφους, τον Μάιο 2012 έπεσε στις 1.192.054 και τον Ιούνιο σκαρφάλωσε στις 1.825.637. Το ΛΑΟΣ από τις 386.205 έπεσε τον Μάιο στις 183.466 και τον Ιούνιο πήγε πιο κάτω στις 97.094. Η Χ.Α. από τις 19.624 εκτινάχτηκε τον Μάιο στις 440.894 και τον Ιούνιο συγκράτησε τις δυνάμεις της αφού έλαβε 425.990 ψήφους. Στο μεταξύ ο Π. Καμμένος έχει ιδρύσει τους ΑΝΕΛ που τον Μάιο 2012 έλαβε 670.596 ψήφους και τον Ιούνιο έπεσε στις 462.466. Επίσης τον Μάιο οι «Φιλελεύθεροι» (Ντ. Μπακογιάννη, Στεφ. Μάνος, Θ. Τζήμερος) είχαν λάβει, αθροιστικά, 411.536, αλλά τον Ιούνιο με την σύμπραξη Μάνου – Τζήμερου (η Μπακογιάννη επέστρεψε στη Ν.Δ.) έπεσαν στις 98.061. Πάνω κάτω λοιπόν βλέπουμε το «δεξιό τόξο» στις εκλογές του 2009 και του 2012 να έχει περίπου τον ίδιο αριθμό ψήφων (2.800.000) με εσωτερικές μετακινήσεις.

Η «τρύπα» υπάρχει, στο επίσης σχηματικά, «αριστερό τόξο» (ΠΑΣΟΚ, ΣΥΡΙΖΑ, ΚΚΕ), το οποίο από 3.845.000 το 2009 έπεσε τον Μάιο στις 2.817.000 και τον Ιούνιο 2012 αυξήθηκε κατά 256.000 φτάνοντας στις 3.073.000 ψήφους. Οι περίπου 800.000 ψήφοι που λείπουν προέρχονται από το ΠΑΣΟΚ. Για να κατανοήσουμε τη ροή των ψηφοφόρων αναφέρουμε ότι το ΠΑΣΟΚ το 2009 έλαβε 3.012.542 ψήφους, τον Μάιο 2012 έπεσε στις 833.529 και τον Ιούνιο πήγε στις 755.868. Το ΚΚΕ από 517.249 που έλαβε το 2009, τον Μάιο 2012 πήγε στις 536.072 και τον Ιούνιο στις 277.204 ψήφους. Ο ΣΥΡΙΖΑ το 2009 έλαβε 315.665 ψήφους και τον Μάιο 2012 εκτινάχτηκε στο 1.061.265, ενώ έλαβε και η ΔΗΜΑΡ 386.116. Τον Ιούνιο πήγε ακόμη πιο ψηλά στις 1.655.086, ενώ η ΔΗΜΑΡ συγκράτησε τις δυνάμεις της (385.077 ψήφοι). Έχουμε λοιπόν την Αριστερά (ΣΥΡΙΖΑ, ΔΗΜΑΡ, ΚΚΕ) να εκτοξεύεται το 2012 στις 2.317.367 ψήφους από τις 832.914 των εκλογών του 2009. Και μάλιστα το, σχηματικά, «αριστερό τόξο» να αυξάνει κατά 250.000 ψήφους τη δύναμη του μεταξύ Μαΐου και Ιουνίου (παρότι το ΠΑΣΟΚ την ίδια περίοδο έχασε άλλες 100.000), ενώ το επίσης, σχηματικά αναφερόμενο, «δεξιό τόξο» είδε τις δυνάμεις του να μειώνονται κατά 100.000.

Φυσικά, οι ροές μεταξύ των κομμάτων δεν είναι αυτές που σχηματικά ονοματίσαμε σαν «δεξιό» και «αριστερό» τόξο. Είναι μπερδεμένες. Ένας από τη Ν.Δ. μπορεί να πηγαίνει στο ΣΥΡΙΖΑ και ένας από το ΠΑΣΟΚ στη Χ.Α. και διάφορες άλλες διασταυρώσεις. Το ερώτημα είναι ποιός από τη Ν.Δ. και τον ΣΥΡΙΖΑ, που είναι οι κυρίαρχες εκφράσεις των δύο «τόξων», θα μπορέσει να ενισχυθεί περισσότερο και φυσικά προς τα που θα κατευθυνθούν οι ψηφοφόροι του ΠΑΣΟΚ που συνεχίζουν, όπως δείχνουν όλες οι έρευνες, να αποδεσμεύονται. Αυτό οι δημοσκόποι ενδεχομένως να μπορέσουν να το μετρήσουν. Αυτό όμως που δεν μπορούν να μετρήσουν είναι τι θα γίνει αν επιστρέψουν στην κάλπη οι περίπου 800.000 ψηφοφόροι του ΠΑΣΟΚ του 2009 που δεν πήγαν να ψηφίσουν το 2012. Και τι ψηφοφόροι είναι αυτοί; Παπανδρεϊκοί που δεν πήγαν να ψηφίσουν εξαιτίας του Βενιζέλου; Αριστερόστροφοι; Δεξιόστροφοι; Σίγουρα πάντως, απογοητευμένοι και το πιθανότερο διαφωνούντες με τα μνημόνια και την τρόικα.

Η πέμπτη απορία άμα και ερώτημα είναι πόσο χαλαρή θα είναι η ψήφος στις ευρωεκλογές. Θα είναι όπως στις προηγούμενες; Πιθανότατα όχι, αφού στις προηγούμενες ευρωεκλογές δεν υπήρχαν μνημόνια, τρόικα, περιοριστικές πολιτικές. Το τοπίο είναι εντελώς διαφορετικό από κάθε άλλη ευρωπαϊκή αναμέτρηση. Άρα, και με δεδομένες όλες τις ενστάσεις που προαναφέραμε, το πιθανότερο είναι η χαλαρότητα της ψήφου να προκύπτει από διαφορετικά ποιοτικά χαρακτηριστικά και να μας εκπλήξει. Τούτων δοθέντων, τα πολιτικά επιτελεία αντιμετωπίζουν, και είναι φυσικό, τις δημοσκοπήσεις με αρκετό σκεπτικισμό. Και αυτές που έγιναν και αυτές που θα γίνουν μέχρι και την τελευταία εβδομάδα που θα στηθούν οι κάλπες.

Ο επιπρόσθετος, και έκτος, λόγος είναι ότι θα έχει προηγηθεί ο πρώτος γύρος των αυτοδιοικητικών εκλογών. Αν τα αποτελέσματα είναι, όπως πιθανολογείται, καλά ή τέλος πάντων όχι τόσο άσχημα για τα κόμματα της συγκυβέρνησης, ειδικά στις περιφέρειες όπου ο ΣΥΡΙΖΑ φαίνεται να έχει κάνει πολλές λάθος επιλογές, τότε μην αποκλείεται οι ψηφοφόροι να θελήσουν να στείλουν το μήνυμα δυσαρέσκειας στην ευρωπαϊκή κάλπη. Και από το πόσο ισχυρό θα είναι θα εξαρτηθούν και οι εξελίξεις. Βεβαίως, στην κυβέρνηση πιστεύουν, και μάλλον έχουν δίκαιο, ότι ο κόσμος θα προσέλθει την πρώτη Κυριακή (18 Μαΐου) να ψηφίσει για τους δημοτικούς συμβούλους και τους δημάρχους και την δεύτερη Κυριακή (25 Μαΐου), που είναι και οι ευρωεκλογές η συμμετοχή θα είναι μειωμένη, οπότε το μήνυμα θα είναι εξασθενημένο.

Ο τελευταίος, και έβδομος, λόγος που καθιστά προβληματικές τις δημοσκοπήσεις, όπως παραδέχεται αναλογιστής μιας από τις πιο σοβαρές εταιρείες μετρήσεων της κοινής γνώμης, είναι τεχνικής φύσεως και αφορά την στάθμιση του δείγματος. Όπως μας εξηγεί: «αν, στο δείγμα των 1.000 ατόμων, αντί για 300 -όπως πρέπει να έχουμε- “γαλάζιους” έχουμε 400, τότε πάρ’ τ’ αυγό και κούρευ’ το. Το ίδιο ισχύει και για τους “κόκκινους”. Αν η αντιπροσώπευση δεν είναι ζυγοσταθμισμένη, όσους και ό,τι συντελεστές στάθμισης και να βάλεις σε τέτοιο δείγμα και με τέτοια μέθοδο, δεν θα έχεις το πραγματικό αποτέλεσμα και για τα ποσοστά και για τις διαφορές των κομμάτων».

Να κοπεί λοιπόν το καλαμπούρι μ’ αυτό τον κατακλυσμό των δημοσκοπήσεων, με τον οποίον μας βομβαρδίζουν δις εβδομαδιαίως -και από τούδε και στο εξής ακόμη περισσότερο-, οι κάθε λογής δημοσκόποι. Στην καλύτερη των περιπτώσεων τα ευρήματά τους είναι αποτέλεσμα μικρότερης ή μεγαλύτερης αυθαιρεσίας και στη χειρότερη υπηρετούν σκοπιμότητες και γίνονται όργανα άσκησης πολιτικής. Αυτό νομίζω ότι η πλειονότητα του «υποψιασμένου» κόσμου το έχει καταλάβει και δεν τις λαμβάνει υπ’ όψιν της ή τους δίνει τόση σημασία όση έχουν και αξίζουν. Δηλαδή τίποτε ή σχεδόν τίποτε.

Γιατί όμως τα κόμματα, αλλά και τα μήντια δίνουν τόση μεγάλη σημασία στις δημοσκοπήσεις; Η εξήγηση είναι απλή: Επειδή έτσι χειραγωγούν την κοινή γνώμη. Μέσα από τις δημοσκοπήσεις δημιουργούν πραγματικότητες. Πλέον δεν έχουμε την αδιαμεσολάβητη σχέση ηγέτη-λαού, ούτε υπάρχουν ουσιαστικά κόμματα τα οποία παρεμβάλλονταν μεταξύ ηγεσίας και πολιτών ώστε να διαμορφωθεί η συνείδηση του εκλογικού σώματος. Παλαιότερα, οι ηγεσίες (Κωνσταντίνος Καραμανλής, Ανδρέας Παπανδρέου) κατέβαιναν στον κόσμο και διαμόρφωναν μέσα από τις μεγάλες ανοιχτές συγκεντρώσεις τις εκλογικές πεποιθήσεις. Αργότερα, παρενεβλήθησαν οι ισχυροί κομματικοί μηχανισμοί. Σήμερα ούτε αυτοί υπάρχουν για να κάνουν «παιχνίδι». Από ζωντανοί πολιτικοί οργανισμοί έχουν μετατραπεί σε αποστεωμένους γραφειοκρατικούς μηχανισμούς άσκησης και νομής εξουσίας.

Το ίδιο έχει συμβεί και με τα συνδικάτα. Ο κρατικοδίαιτος συνδικαλισμός δεν μπορεί να πυροδοτήσει κινηματικές διαδικασίες, από τις οποίες τα κόμματα εξουσίας τρέφονταν. Χάθηκαν οι μεγάλοι ηγέτες, τελείωσαν οι ισχυρές ιδεολογίες, αμβλύνθηκαν οι πολιτικές διαφορές, αποστεώθηκαν τα κόμματα, τα συνδικάτα έγιναν σφραγίδες, η κοινωνία κουράστηκε, τα Μέσα Ενημέρωσης έγιναν πανίσχυρα, λογικό είναι το «μεγάλο παιχνίδι» πλέον να το κάνουν όσοι δήθεν ερευνούν τις διαθέσεις των πολιτών. Η δημοκρατία έγινε όμηρος των δημοσκόπων, που σ’ ένα κράτος-μπάχαλο όπως η Ελλάδα, λογικό είναι και οι ίδιοι οι δημοσκόποι να κάνουν το δικό τους «παιχνίδι». Ένα κράτος όμως δεν κυβερνιέται με δημοσκοπήσεις…